Tímarit lögfræðinga - 01.08.1978, Side 33

hefir Hæstiréttur nýlega fundið að löngum dómi og átalið, að hann hafi
verið óunninn. Eða með öðrum orðurn, að dómurinn hafi verið svo-
kallaður „gæsalappadómur“. Ein hin óhrjálegustu hervirki, sem til
eru á andlega sviðinu. Þetta var að mínu viti þörf áminning frá Hæsta-
rétti, ekki bara til þess dómara, sem henni var beint til, heldur og til
okkar hinna, því að fæstir erum við nú syndlausir í þessu tilliti að
minnsta kosti. Nei, fyrir alla muni skulum við forðast að breyta dóm-
um í „aðfarahæfar skjalahrúgur". Ég tel t.d. enga þörf á því að vera
að taka heilu matsgerðirnar langar og lærðar upp í dómana. Það á
að vera alveg fullnægjandi að taka upp niðurstöðuna eða jafnvel aðeins
að geta matsfjárhæðar. Sum örorkumöt tel ég t.d. fráleitt að taka
í heild upp í dóma, þar sem það getur beinlínis valdið dómhafa stór-
kostlegum miska, nema þá að gætt sé nafnleyndar. Hvað örorkutjóns-
útreikninga varðar, finnst mér nægilegt að geta niðurstöðutölunnar
og þeirra vaxta sem reiknað er með.
Sjálf málavaxtalýsingin á að vera hlutlaus og eins stutt og hægt
er, því að þá verður dómurinn gleggstur og lesandinn fær besta og
skjótasta heildarsýn yfir hann. Til þess að þessi frásögn verði sem
heillegust og áferðarfallegust, er oft nauðsynlegt að spyrja nokkurra
spurninga eða upplýsa tiltekin atriði, þótt þau út af fyrir sig hafi enga
þýðingu fyrir niðurstöðu málsins. Ég nefni sem dæmi ártal, dag-
setningu, eða staðsetningu. Allt fer þetta eftir atvikum hverju sinni.
Stundum sést manni yfir þetta, þangað til maður byrjar að semja
dóminn, og maður segir við sjálfan sig: „Ah, gleymdi ég nú að spyrja
að þessu.“
Gagnvart mér er málavaxtalýsingin oft það erfiðasta í dómi. En
ég veit, að öðrum dómurum finnst hún það auðveldasta í dómasamn-
ingunni. Þetta fer þó mjög eftir því, hvernig lögmenn leggja málið
fyrir dóminn. Sumir lögmenn semja málavaxtalýsinguna annað hvort
í stefnu eða greinargerð svo vel og hlutlaust, að það er bókstaflega
hægt að lesa hana næstum orðrétt inn á segulbandið. Maður þarf
kannski aðeins að breyta tíð eða hætti sagna. Þetta eru lögmennirnir,
sem kunna sitt fag. Þeir vita nákvæmléga, hvernig á að leggja mál
fyrir dóminn, og það er eins og ævintýri á gönguför að fara með mál,
sem frá þeim koma. En svo eru hinir, og þeir eru fleiri. 1 þeirra mála-
tilbúnaði er ekki til heill þráður, allt á tjá og tundri, og það er eins og
að reka sig á hurð í myrkri, að verða fyrir málum þeirra.
Við samningu málavaxtalýsingar getur stundum verið rétt að skipta
henni í kafla til glöggvunar við lestur dómsins. Einnig getur verið
rétt að fjalla eingöngu um ákveðinn þátt sakarefnis í upphafi dóms,
79