Tímarit lögfræðinga - 01.06.1999, Qupperneq 47

2. EFTA-DÓMSMÁLIÐ E-9/97: ERLA MARÍA
SVEINBJÖRNSDÓTTIR GEGN ÍSLENSKA RÍKINU
2.1 Málsatvik
Atvik málsins voru með þeim hætti að stefnandi, Erla María Sveinbjöms-
dóttir, hafði um árabil starfað á vélaverkstæði þegar henni var sagt upp störfum
með sex mánaða uppsagnarfresti frá 1. janúar 1995. Þann 22. mars 1995 var
vélaverkstæðið tekið til gjaldþrotaskipta. Stefnandi lýsti kröfu í þrotabúið,
einkum vegna ógreiddra launa í uppsagnarfresti, og krafðist jafnframt greiðslu
úr ábyrgðasjóði launa. Kröfunni í þrotabúið var lýst sem forgangskröfu. Skipta-
stjóri hafnaði kröfu stefnanda með vísan til þess að stefnandi væri systir eig-
anda 40% hlutafjár í vélaverkstæðinu. Ekki væru skilyrði fyrir því að viður-
kenna kröfuna sem forgangskröfu í búið enda væri stefnandi „nákominn" eig-
anda hins gjaldþrota fyrirtækis í skilningi 3. mgr. 112. gr., sbr. 3. gr. laga nr.
21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. Samkvæmt síðamefnda ákvæðinu tekur hug-
takið „nákomnir“ meðal annars til manns og félags, sem maður honum nákom-
inn á verulegan hlut í, en „nákomnir" eru þeir sem eru „skyldir í beinan legg
eða fyrsta lið til hliðar“.
Kröfu stefnanda á hendur ábyrgðasjóði launa var hafnað á þeirri forsendu að
krafan hefði ekki verið viðurkennd sem forgangskrafa í þrotabúið en það er eitt
af meginskilyrðum fyrir greiðsluskyldu sjóðsins, sbr. 1. mgr. 5. gr. laga nr.
53/1993 um ábyrgðasjóð launa vegna gjaldþrota. Einnig var vísað til 6. gr. sömu
laga við synjun á kröfu stefnanda en sú grein mælir fyrir um það að tilteknir
launþegar geti ekki krafið sjóðinn um greiðslu krafna, meðal annars þeir sem átt
hafa 5% hlutafjár eða meira í gjaldþrota hlutafélagi og maki þess sem svo er ástatt
um svo og skyldmenni hans í beinan legg og maki skyldmennis í beinan legg.
Stefnandi taldi greiðslusynjun ábyrgðasjóðs launa stangast á við ákvæði til-
skipunar ráðsins 80/987/EBE frá 20. október 1980 um samræmingu á lögum
aðildarríkjanna um vemd til handa launþegum verði vinnuveitandi gjaldþrota,
með síðari breytingum (hér eftir tilskipun nr. 80/987). Af því tilefni höfðaði
hann mál á hendur íslenska ríkinu og krafðist skaðabóta vegna þess tjóns sem
hann taldi sig hafa orðið fyrir. Bótakrafan byggðist bæði á almennu skaðabóta-
reglunni svo og „á þeirri meginreglu, sem sé að finna í dómaframkvæmd Evr-
ópudómstólsins, að ríki sem ekki hafi réttilega lagað löggjöf sína að hinni af-
leiddu löggjöf beri skaðabótaábyrgð á því tjóni sem einstaklingar verði fyrir af
þeim sökum“.2 Máli sínu til stuðnings vísaði stefnandi til dóms Evrópudóm-
stólsins í Francovich-máYmu3 og síðari dómaframkvæmdar.
2.2 Álitaefnin
Fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur reyndi einkum á tvö álitaefni. Annars vegar á
réttmæti þeirrar ákvörðunar að hafna kröfu stefnanda um bætur úr ábyrgðasjóði
2 Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur 18. mars 1999 í málinu nr. E-1300/1997.
3 Sameinuð mál C-6/90 og 9/90 Francovicli o.fl. gegn ítalska ríkinu [1991] 1-5357.
113