Hugur - 01.01.1989, Síða 70

SIÐI UÆÐI KANTS OG Al-S TÆ'DISHYGGJA
HUGUR
hugsjónir eða fyrirmyndir skynseminnar þróist getum við
leyst þennan vanda. Lausnin er fólgin í því að gera ráð fyrir að
þegar menn greinir á um siðferðilcg efni þá hafi þeir að
einhverju leyti ólíkar hugsjónir sem kunna að vera góðar hvor
á sinn hátt. Hugmyndir manna um það góða eru ólíkar vegna
þess að þær eru allar ófullkomnar eins og hugmyndir blindu
mannanna um fílinn í frægri, indverskri þjóðsögu. Það að
þessar hugmyndir séu ófullkomnar þýðir ekki að þær séu
rangar og þótt þær séu ólíkar geta þær verið álíka réttar rétt
eins og tvær ólíkar myndir af sama landslagi geta verið álíka
réttar. En séu þær báðar fullkomnar eftirlíkingar af fyrir-
myndinni, þá geta þær vitaskuld ekki verið mjög ólíkar. Sé
þessi lausn rétt, þá má færa rök að því að rökræður um sið-
ferðileg efni geti skilað árangri. Þær ættu að geta orðið til þess
að hver deiluaðili leggi hinum til þá drætti í hugsjón sinni sem
þá skortir.
4. Hugsjónir og raunsæi
Rökræður fólks um siðferðileg efni sýna að siðferðilegar
skoöanir cru almennt taldar vcra af því tagi að hægt sé að færa
skynsamleg rök með þeim og á móti. Menn virðast því telja að
slíkar skoðanir geti verið sannar eða ósannar því menn færa
yfirleitt ekki rök að öðru en því sem þeir telja satt.
Það væri lærdómsríkt að átta sig á öllum þeim ólíku
tegundum raka sem fólk færir fyrir skoðunum um siðferðileg
efni. Ilér læt ég nægja að geta um eina. Hún felst í því að lýsa
því sem rætt er um mcð öðrum orðum en gert hefur verið.
Svona rök koma til dæmis fram í máli þeirra sem lýsa
skattlagningu sem þegnskylduvinnu og þegnskykluvinnu sem
ánauð. Svona röksemdafærslur eru ekki tómur orðaleikur.
Menn nota orðin til að beina athygli viðmælenda sinna að
siðferðilegum eigindum sem þeir hölðu ekki tekið eftir.
Því auðugri hugtaka- og orðaforða sem menn hafa um
siðferðileg efni því fleiri drætti veruleikans geta þeir séð og
dregið upp fyrir öðrum. Ilvaða gildi við greinum í veruleik-
anum fer að miklu leyti eftir þeim hugtökum sem við notum til
að skilja hann og skýra. Þessi siðferðilegi hugtakaforði sem
gerir okkur kleift að skynja og skilja verðmæti er svo mótaður
68