Hugur - 01.01.1989, Side 88

Hugur - 01.01.1989, Side 88
TVENNIR TÍMAR í SIÐFRÆÐI DAVÍÐS HUME HUGUR og fremst á almennum lögmálum um mannlegt eðli, sem verði okkur ljóst af daglegri reynslu, fróðleik um sögu mannsins og lestri góðra bóka. Þar af leiðir, að framsemingin er nokkuð önnur í Raimsókninni, en þar er eftirfarandi að finna: Óþarft er að ganga svo langt í rannsóknum okkar, að við þurfum að spyrja sem svo, hvers vegna við höfum mannúð eða náungakærleik til að bera. Látum það nægja, að við vitum af fenginni reynslu að þetta eru lögmál mannlegs eðlis. Einhvers staðar verður að láta staðar numið í orsakaleit okkar, því í sérhverjum vísindum er að finna lögmál svo almenn, að ekki er nokkur von að fyrir finnist önnur sem almennari eru. Enginn maður er með öllu ónæmur fyrir hamingju eða áþján annarra. Hið fyrra hefur náttúrlega tilhneigingu til þess að veita ánægju, hið seinna kvöl. Þetta getur sérhver maður fundið í sjálfum sér og það er ekki líklegt að þessi lögmál megi upp leysa í önnur einfaldari og algildari, hvaða tilraunir sem menn hafa svo sem gert í þá veru...við getum því með vissu talið þessi lögmál upprunaleg.19 Samkvæmt þessu, þá er það fyrir tilstilli gaumgæfilegra athugana á manninum og sögu hans, sem okkur verða þessi lögmál mannlegs eðlis ljós. En þrátt fyrir þennan aðferða- fræðilega greinarmun á ritunum tveimur, þá er það athyglis- vert að í báðum er Hume er að fást við nákvæmlega sömu sið- ferðisvandamálin. Hann er þannig enn að leita skýringa á eðli siðferðilegs mats okkar á öðrum, hvort sem um ræðir ná- komna ættingja eða ókunnuga, og því hvort unnt sé að fram- kvæma slíkt mat á hlutlausan hátt. Og eins og ég hef sagt, þá em svörin hin sömu. Breyting á hugtakanotkun ætti ekki að verða til þess að mgla okkur í ríminu, því Ilume er í allflestum tilfellum að höfða til sömu fyrirbæranna og leggja það sama til málanna um þau. Það er vitanlega augljós munur á því, að reyna að grafast fyrir um það sem Hume hefur í raun til málanna að leggja, og hinu, að reyna að segja til um það hvort hann hafi á réttu eða röngu að standa. Það sem ég hef fyrst og fremst reynt að gera hér, er að beina athyglinni að fyrra atriðinu og í Ijósi þess vil ég halda því fram að kenning Humes um samhygð sé í raun allfrábrugðin þeirri sem vanalegast er við hann kennd og talin er meingölluð. Ef túlkun mín er réttmæt, þá bíður það verk- 19 David Hume, Samarit, bls. 178n. 86
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.