Dvöl - 01.10.1938, Page 21

D V Ö L
'259
vcgna þessa öfugstreym'is í hugar-
farinu geri ég náttúruverndun
hér að umtalsefni.
Friðun náttúruverðmæta hefur
nú um alllangt skeið verið ofar-
lega á dagskrá meðal fjölmargra
menningarþjóða, en samt er ekki
þess að dyljast að víða er fram-
kvæmdum komið skemur en
skyldi. Síðar mun ég drepa á hið
helzta, sem nágrannaþjóðir vorar
hafa gert í þessum efnum. En
hvað er þá friðun náttúrumi.nja?
Hún getur verið með ýmsum
hætti, sem nú skal talið. Stundum
er hún aðeins svo, að teknar eru
einstakar tegundir dýra eða jurta
og þær annaðhvort alfriðaðar eða
að einhverju leyti, svo að ekki sé
hætta á, að þær deyi út með öllu.
Samt hefur þessi tegund friðunar
oftar einhvern hagsmunagrundvöll
að baki, t. d. að hindra að stofn
veiðidýra sé eyðilagður, og eru
félög veiðimanna oft hin kapp-
sömustu um að vinna að slíkri
friðun. Laxa- og silungsfriðunar-
lög hér eru af þessum toga spunn-
in. Oft er þó slík tegundafriðun
eingöngu af þeirri rót runnin að
vernda viðhald tegundarinnar, og
án þess að veiðihagsmunir komi til
greina, þannig má skoða megin-
hluta fuglafriðunarlaga Islands.
Flestir íslenzkir fuglar eru sem
kunnugt er friðaðir um varptím-
ann, ogsumiralfriðaðir. Pessifiið-
un er að mestu leyti mannúðar og
menningarmál, því að fæstir hinna
friðuðu fugía hafa veruleg veiði-
verðmæti.
Önnur tegund friðunar er sú, að
taka einhvern landskika og alfriða
hann, annaðhvort vegna þess hve
hann er fagur eða sérkennileg-
ur, eða þá ef á honum hvílir sögu-
leg helgi. Slíkir staðir eru að jafn-
aði alfriðaðir, bæði jurtir, dýr og
jarðmyndanir. Bannað er að reisa
þar hús eða gera önnur mannvirki
en þau, sem allra nauðsynlegust
eru, ogl verður þá að koma þeim
þannig fyrir að sem minnst beri
á.
I þriðja lagi eru landsvæði frið-
uð án þess að þau hafi nokkuð
sjrstakt að bjóða, en eru einungis
geymd, sem minjar hins ósnortna
lands eins og það leit út áður en
menningin og ræktunin lagði það
undir sig. Þessi svæði eru einrig
alfriðuð, og ef til vill er þetta sú
friðun, sem mest gildi hefur fyr-
ir margar þjóðir, og skal vikið að
því nokkru nánar. I flestum lönd-
um gengur þróunin þannig, að
fólkinu fjölgar, borgirnar stækka,
vélmenningin eykst og hún teygir
hramma sína ekki einungis yfir
bæina heldur yfir sveitirnar. Þar
eykst ræktunin óðfluga með hjálp
vélanna, og þeim blettum, þarsem
náttúran er ósnortin fækkar að
sama skapi. Sízt ber að lastaþessa
hluti. Þeir eru eðlileg afleiðing
þess lögmáls, sem knýr mennina
til þess; starfs að gera sér jörðina
undirgefna. En þessari þróun fylgir