Dvöl - 01.10.1938, Síða 78

316
D V 6 L
Minniögftritið, seai er vandað að frá-
gangi, er fengur gömlum ungmennafé-
lögum. Við lestur þess rifjast upp gaml-
ar endurminningar og yfirlit fæst um
livað þessi merki og áhrifamikli félags-
skapur hefir hafzt að. 0g þó er hin ó-
skrifaða saga máske bezt, sem mjög víða
má lesa milli línanna, og einn ung-
mennafélagi minnist á í niðurlagi frá-
sagnar af félagi sínu: „Ef til vill er bezta
saga æskufélaga sú, sem ekki verður
skráð, en kemur fram smátt og smátt í
lífi fólagsmanna sjálfum þeim og íslenzku
þjóðinni til blessunar."
Þegar litið er yfir þessa 30 ára sögu
imgmennafélaganna, sést, að upptök mjög
margra framfara og umbótamála er að
rekja til þeirra. Og það er líka áreiðan-
legt að þau hafa verið drýgsti vakningar-
og þroskunarskóli fjölmargra nú mið-
aldra manna. En ekki er því að leyna, að
mörg hafa vonbrigðin orðið lílca, eins og
oft vill verða hjá bjartsýnni og stórhuga
æslcu. Eitt af stærri málunum, sem ung-
mennafélögin og einstakir ungmennafé-
lagar hafa barizt diarft og fómfúst fyrir
er að koma upp alþýðu- eða héraðsskól-
unum í landinu. Meðal annars væntu þeir
ungmennafélögunum mikils styrks úr
])ein-i átt, þegar sigurinn væri unninn. Og
þeir unnu stóra sigra. En þarna virðast
ætla að verða sár vonbrigði. Yarla nema
í einum skólanna hefir að jafnaði starfað
lifandi og gott ungmennafélag. En í ýms-
um hinna skólanna hafa kennaramir ver-
ið að kúldast með annan félagsskap, að
vísu að nokkra leyti hliðstæðan ung-
menny félógunum, en þó frægastan fyrir
að kona af stað sundurlyndi og sund-
rung í kólunum. í Noregi, þar sem ung-
mennaftlögin hafa lengi verið mjög til
fyrirmyndar, hafa lýðskólarnir og kenn-
arar þeirra verið félaganna hálfa líf. Þar
hefir nú um fleiri áratugi verið arinn
ungmennafélagsskaparins, sem hressandi
straumar hafa komið frá í félögin um allt
landið. — Ýmsir ágætir, gamlir ung-
mennafélagar hér á landi hafa fengið
góðar stöður við héraðsskólana, en það
er eins og þeir hafi gleymt að nokkuð
miklu leyti ungmennafélögunum. En í
nngmennafélögunum á æskau að geta
sameinazt um svo ótal margt, en lagt á
liilluna allt skæklatog um stéttir og
flokka, og á því hefir æskan fulla þörf.
Nógur tíminn seinna að dragast í sérdilk-
ana eftir stétta- og stjórnmálaflokkum.
Þetta og fjölda margt fleira vekst nú
upp hjá gömlum ungmennafélaga við
lestur minningaritsins, sem er ein af 3—
4 bókum, útkomnum á þessu ári,
er ég vil helzt eiga. Hún er ekki aðeins
fengur gömlium ungmennafólögum, held-
ur líka þeim, sem utan við hafa staðið en
vilja fræðast um þessa merku félagshreyf-
ingu, sem hefir verið upphaf og afl-
gj.afi margháttaðrar menningarstarfsemi
miðaldra kynslóðarinnar. Og ungmenna-
félögin era félagsskapur, sem enn á eftir
að verða mörgum eitthvað svipað og
yngsti höfundiur minninganna, sem er
ungur kennari, segir í grein sinni í Minn-
ingaritinu: „— Ég fagna því innilega að
hafa kynnzt þessari æskulýðshreyfingu,
því að hún hefir mest og bezt stutt að
alhliða þroska mínum og viðleitni til að
verða að manni.“
V. G.
Jón Magnússon: Björn á
Reyðarfelli Einyrkjasaga. —
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Þetta er ein af eigulegri bókum
ársins. Þessi einyrkjasaga hefst á því, að
sagt er frá ungum og álitlegum sýslu-
mannssyni — einbirni ríks föður, — sem
verður það á., að fella ástarhag til einnav
vinnukonunnar á sýslumannssetrinu:
„Hun vann í þögn sín þreytuverk
og þáði skammtað brauð.
En átti þetta yndisfas,
sem allir sveinar dá.