Heilbrigðismál - 01.06.1977, Síða 6

Leghálskrabbamein vaxiö inn í blöðru og endaþarm (stig IV). Teikn.: f. Netter.
dómurinn er tíu sinnum sjaldgæfari
meðal gyðinga en flestra annarra
þjóða (2,2 tilfelli af 100.000 á ári).
Fyrst var talið að þetta væri að
þakka umskurninni en sennilegra
er að skýringanna sé að leita í
ákveðnum hreinlætisráðstöfunum
í sambandi við kynlíf, samanber
þriðju Mósebók, 15. kap., 16.—29.
Nunnur og konursem lifa skírlífi
eru að mestu leyti lausar við leg-
hálskrabbamein. Af því hafa verið
dregnar þær ályktanir að sjúk-
dómurinn orsakaðist af smitun,
sennilega af völdum veiru, sem
bærist frá karlmanninum.
Það er athyglisvert að konum
sem byrja kynlíf snemma er
hættara við að fá leghálskrabba-
mein. Þannig er fjórum sinnum
hærri tiðni hjá konum sem byrja
kynlíf fyrir 15 ára aldur en konum
sem hafa sínar fyrstu samfarir eftir
tvítugt.
Langvarandi notkun pillunnar
eða lykkjunnar virðist ekki hafa
áhrif á tíðni leghálskrabbameins.
Eðli
leghálskrabbameins
Krabbamein í leghálsi er eins og
áður er sagt þriðji algengasti ill-
kynja sjúkdómur hjá konum og
samsvarar um 43% eða allt að
helmingi af illkynja sjúkdómum í
móðurlífi. Tíðni þessa sjúkdóms
hér á landi hefur farið vaxandi á
síðustu áratugum, eins og í ná-
grannalöndum okkar. Aukningin
hefur komið í kjölfar fólksflutninga
úr strjálbýli í þéttbýli þótt það eitt
sé ekki talinn beinn orsakavaldur
heldur einhver önnur meðverkandi
orsök samfara þeim breyttu
lifnaðarháttum sem fylgja búsetu í
þéttbýli. Á fimm ára tímabilinu frá
1970 til 1974 var meðaltíðni 21 til-
felli á ári miðað við 100.000 konur
(í árslok 1974 voru alls 107.122
konur í landinu).
Leghálskrabbamein á oftast
upptök sín í kringum ytra legháls-
opið. Venjulega, eða í 95% af til-
vikum, er það vaxið upp úr flögu-
þekjunni. í aðeins 5% tilvika
myndast þetta æxli úr kirtil-
þekjunni í leghálsganginum.
Þessir sjúkdómar eru algengastir
hjá konum á aldrinum frá 50 til 54
ára en meðalaldur þeirra sem þetta
æxli hefur fundist hjá hér á landi er
52 ár. Yngsta konan sem greind
hefur verið á síðustu tíu árum var
þó aðeins 25 ára.
Hið eiginlega krabbamein er
lengi að myndast og er jafnvel talið
að það geti tekið um 10 ár. í flestum
tivikum vex þetta æxli upp úr
ósýnilegri forstigsbreytingu eða
svokölluðu staðbundnu meini.
Þegar frumurnar hafa náð því að
ummyndast í eiginlegar -krabba-
meinsfrumur og eru farnar að vaxa
ífarandi er voðinn vís. Þá ræðst
rneinið inn i nærliggjandi vefi og
getur að lokum borist með vessa-
æðum eða blóði til fjarlægari staða
í líkamanum.
Lækningahorfur eru í beinu
hlutfalli við útbreiðslu æxlisins.
Þannig læknast 100% af þeim
sjúklingum sem eru greindir með
meinið á forstigi, staðbundið
mein, sem í eðli sínu ér ekki
krabbamein, 75% af þeim sem
eru með meinið á 1. stigi, 50% af
þeim sem eru með meinið á 11. stigi
og 25% með meinið á III. stigi. og
nánast enginn af þeim sem eru með
meinið á IV. stigi, þ. e. a. s. þegar
æxlið er lengst gengið og farið að
mynda meinvörp utan við grindar-
holið eða vaxið inn í blöðru eða
endaþarm.
Mikilvæg einkenni
Allt sem leiðir til greiningar fyrr,
eykur verulega batahorfur. Þýð-
ingarmest í því sambandi er að
konan og sá læknir sem hún leitar
Myndin sýnir hvernig legháls-
krabbamein breiðist út ettir lymphu-
brautum og eitlastöðvum út að
grindarveggnum og upp í kviðar-
Netter.
6
FRÉTTABRÉF UM HEILBRIGÐISMÁL