Heilbrigðismál - 01.06.1977, Blaðsíða 21

FÓSTUREYÐINGAR
ERU NÚ FIMMFALT FLEIRI EN FYRIR EINUM ÁRATUG
Söguleg þróun
Hinn 22. maí 1975 öðluðust gildi
lög um ráðgjöf og fræðslu varðandi
kynlíf og barneignir og um fóstur-
eyðingar og ófrjósemisaðgerðir, þ.
e. a. s. lög nr. 25 frá 1975.
Þessi lög komu í stað laga frá
1935 um leiðbeiningar fyrir konur
um varnir gegn því að verða
barnshafandi og um fóstureyðingar
og í stað laga frá 1938 um að
heimila í viðeigandi tilfellum að-
gerðir á fólki, er koma í veg fyrir að
það auki kyn sitt. Hvað snertir ráð-
gjöfina og fræðsluna varðandi
kynlíf og barneignir þá er um ný-
mæli að ræða.
Fyrir gildistöku laganna frá 1935
voru engin lagaákvæði um fóstur-
eyðingar utan þeirra ákvæða sem
hegningarlögin frá 1869 höfðu að
geynta. Samkvæmt þeim varðaði
það móðurina og hlutdeildarmenn
hennar allt að 8 ára hegningar-
vinnu að eyða burði. Þrátt fyrir það
að engin lagaákvæði væru fyrir
hendi um nauðsyn fóstureyðingar í
viðeigandi tilfellum var það viður-
kennt að læknir gæti framkvæmt
fóstureyðingu og að það væri jafn-
vel skylda hans að gera slíkt ef um
væri að ræða lífsnauðsyn fyrir
móðurina. Var í þessu tilviki stuðst
við kenninguna unt svokallaðan
neyðarrétt í hegningarlögum, þ. e.
a. s. að verkið skyldi vítalaust, væri
ekki annað úrræði til bjargar.
Samkvæmt heilbrigðisskýrslum
fjölgaði fóstureyðingum á árunum
kringum 1930. Töldu margir
læknar sig óbundna af hegningar-
lagaákvæðunum um þessar að-
gerðir. Var því talið nauðsynlegt að
setja lög til þess að greiða úr þess-
um vanda og öðluðust þau gildi
1935.
Það kom fljótlega í Ijós að lögin
frá 1935 nægðu engan veginn, sér-
staklega er tillit átti að taka til
fóstureyðinga með hliðsjón af
félagslegum ástæðum, vegna
erfðagalla og þvíumlíks. Auk þess
vantaði ákvæði um afkynjanir
vegna óeðlilegra kynhvata, sent
taldar eru geta valdið glæpurn.
Vegna þessa setti Alþingi ný lög um
þessi efni og tóku þau gildi 1938.
Ný löggjöf
Á árunum í kringum 1970 varð
mikil aukning á fóstureyðingum
hér á landi. Ástæðan fyrir þessari
aukningu verður vart skírð á annan
hátt en þann að þar endurspeglist
vilji almennings til meira frjáls-
ræðis í þessum efnum.
Vegna þessarar aukningar var
talið nauðsynlegt að breyta gild-
andi löggjöf. Þetta varð til þess að á
árinu 1970 var hafist handa við að
endurskoða löggjöfina um fóstur-
eyðingar, afkynjanir og vananir, þ.
e. a. s. lögin frá 1935 og 1938. Á
ofanverðu ári 1973 var fylgt úr
hlaði frumvarpi til laga um ráðgjöf
og fræðslu varðandi kynlíf og
barneignir og um fóstureyðingar og
ófrjósemisaðgerðir.
Frumvarp þetta olli miklum
deilum jafnt utan þings sem innan.
Einkum var það 9. grein frum-
varpsins sem deilt var um. Þar var
lagt til að fóstureyðing yrði heim-
iluð að ósk konu, væri hún búsett
hérlendis eða ætti íslenskt ríkis-
fang, væri aðgerðin framkvæmd
fyrir lok 12. viku meðgöngu og ef
engar læknisfræðilegar ástæður
mæltu gegn slíkri aðgerð. Hér var
lagt til að svokallaðar „frjálsar
fóstureyðingar“ yrðu leiddar
í lög. Margar athugasemdir
bárust til stjórnvalda og Alþingis
vegna þessa frumvarps. Voru þær
nær allar á þá leið að óvarlegt væri
að heimila algjörlega frjálsar
fóstureyðingar hér á landi. Að öðru
leyti voru athugasemdir lítt færðar
fram og yfirleitt var lýst yfir stuðn-
ingi við aðrar greinar frumvarpsins
og þær taldar til mikilla bóta. Af-
Fyrir nokkrum ármn urðu
miklar umrœður og jafnvel cleil-
ur um fóstureyðingar hér á lancii.
Hljótt hefur hins vegar verið um
þessi mál siðustu tvö árin og
scetir það nokkurri furðu þegar
tekið er tillit til þess að á árinu
1975 tóku gilcli ný lög á þessu
sviði og þegar sú staðreynd er
höfð í huga að fóstureyðingum
liefur fjölgað verulega hin síðari
ár. Er því tími til kominn að
vekja máls á þessu á ný, ekki sist
vegna þess að margir eru þeirrar
skoðunar að fóstureyðingar séu
mi framkvcemdar samkvœmt ósk
konunnar einnar og sé því um að
rceða svokallaðar „frjálsar
fóstureyðingar" þótt lögin heim-
ili slíkt alls ekki.
Grein þessi er eftir Jngimar
Sigurðsson lögfrceðing, deildar-
stjóra í heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu.
JÚNÍ 1977
21