Heilbrigðismál - 01.06.1988, Side 9

HEILBRIGÐISMÁ L / Ljósmyr
ýmsum myndum, algengast er þó
þunglyndi. Hér að framan var tal-
að um slappleika sem algengt ein-
kenni en einstaka sinnum verður
hmabundið þrekleysi eða örmögn-
Ur>, þar sem sjúklingur er óvinnu-
faer í tvær til þrjár vikur en nær sér
síðan upp í fyrra ástand. Einstaka
sjúklingur leitar læknis vegna
mjög mikilla þvagláta að nóttu til.
Húðkvillar geta sprottið fram í
mörgum myndum, bæði sem
flösuútbrot eða exem og algengt er
einnig að þrálátt hreistrandi exem
k°mi á olnboga og hné og er það
kallað dermatitis herpetiformis.
Glútenóþol finnst oft fyrir tilvilj-
un við blóðrannsóknir. Ovænt eða
óskýrt blóðleysi ætti að vekja grun
Urn sjúkdóminn og getur það ým-
lst stafað af járn- eða folinsýru-
skorti. Ennfremur kalkskortur í
blóði.
í
í
|
Greining
Það gerir sjúkdóminn ennþá erf-
iðari í greiningu að öll þessi ein-
kenni geta komið og farið á víxl í
Hngan tíma, oft árum saman. Pað
®ffi að vera ljóst af lýsingu ein-
kenna að erfiðasti hjallinn í grein-
lngu er að láta sér hugkvæmast að
emkenni sjúklings stafi af glútenó-
Þ°ii- Öll einkennin geta komið
fram við fjöldamarga aðra sjúk-
óóma og eru á engan hátt sérstök
fyrir glútenóþol. Ef sterkur grunur
er um glútenóþol annað hvort
Vegna einkenna eða blóðrann-
sókna eða hvort tveggja er eina
leiðin að ná sýni úr mjógirni til
smásjárskoðunar. Áður fyrr var
þetta töluverðum erfiðleikum
bundið en nú er rannsóknin gerð á
ntun einfaldari hátt. Magaspeglun-
artæki hafa þróast mjög ört á und-
unförnum árum og eru nú orðin
þeð þunn og sveigjanleg að auð-
Velt er að færa þau niður í görn og
faka síðan sýni með töng. Petta er
8ert í stuttri svæfingu og tekur að-
eins 5 til 10 mínútur. Nauðsynlegt
er að taka nokkur sýni þar sem
eynst geta eyjar með eðlilegri
sljmhúð þó meginpartur mjógirn-
'sins sé sjúkur. Yfirleitt er síðan
einfalt með smásjárskoðun að
skera úr um bólgu í mjógirninu og
sjá hvort eðlilegar totur séu fyrir
hendi.
Meðferð
Meðferð er fólgin í algjöru og
ævilöngu glútenbindindi. Þetta
þýðir að útiloka þarf hveiti, bygg,
rúg og haframjöl úr fæðinu. Þetta
hljómar tiltölulega einfalt fyrir þá
sem ekki hafa þurft svona gagn-
gera breytingu á fæði. Það eru
hinsvegar ótrúlega margar matar-
tegundir sem innihalda hveiti, aðr-
ar en brauðmatur og augljós korn-
matur. Þar er um að ræða alls kon-
ar tilbúinn mat, dósamat,
pakkamat, sósur, búðinga og sæl-
gæti. Það er því ekki ráðlegt að
fólk geri tilraunir með glútenlaust
fæði nema að lokinni rannsókn og
í samráði við sérfræðing. Víða hafa
verið stofnuð samtök glútensjúkl-
inga og er þar hægt að fá greinar-
góðar upplýsingar um matarteg-
undir sem þarf að varast. Nýlega
hefur slíkt félag verið stofnað hér á
landi (formaður „Samtaka fólks
með glútenóþol" er Magnús Ás-
geirsson, sími 675064).
Nú er hægt að fá glútenlaust
hveiti þannig að ekki er nauðsyn-
legt að útrýma alveg bakstursvör-
um eða kornmat úr fæðinu. Svör-
un er í langflestum tilfellum mjög
góð og margir gera sér fyrst grein
fyrir heilsuleysi sem þeir bjuggu
við árum eða áratugum saman
þegar þeir hafa náð fullum bata.
Hjá einstaka , sjúklingi er svörun
sein og slímhúðin lagast ekki að
fullu og í nær öllum tilfellum er þá
um að ræða ómeðvitaða neyslu á
glúteni. Slíkir sjúklingar þurfa oft
endurtekin viðtöl við matarfræð-
inga og nákvæmt eftirlit.
Bjarni Þjóðleifsson, Ph. D., er yfir-
læknir á lyflækningadeilá Landspítal-
ans.
Glúten er eggjahvítuefni sem er
fyrst og fremst í hveiti og rúg en
einnig í litlum maeli í byggi og
haframjöli. Þetta efni getur valdið
sjúkdómi sem nefndur er glútenó-
þol. Áætlað hefur verið að um eitt
hundrað íslendingar séu með
þennan sjúkdóm, en öllum öðrum
er óhætt að borða kornvörur sem
eru mikilvægar og hollar fæðuteg-
undir.
HEILBRIGÐISMAL 2/1988 9