Heilbrigðismál - 01.06.1991, Blaðsíða 6

HEILBRIGÐISMÁL / Teikniþjónustan s£. (upplýsingar frá Margréti Hallsdóttur)
Frjónæmi og frjókvef
Þegar gróðurilmur er til ama
Grein eftir Davíð Gíslason
Fyrir flesta sem eiga heima á
norðlægum slóðum er vorið kær-
komiö, og við hugsum til þess með
eftirvæntingu yfir köldustu og
dimmustu vetrarmánuðina. Sólríkt
sumar gefur tækifæri til útiveru, og
fátt er unaðslegra en að liggja í
grænu grasi og njóta sumar-
ilmsins.
Þessu er þó öðruvísi varið um þá
sem hafa frjónæmi. Hugtökin
gróðurilmur og grænt gras hafa
aðra merkingu fyrir þá heldur en
en fyrir okkur hin. Jafnvel um-
hugsun um þessi atriði getur vakið
upp vanlíðan.
Sumarkvef á síðustu öld
Árið 1819 flutti læknir að nafni
John Bostock erindi í Læknafélagi
Lundúna um nýlegan sjúkdóm
sem hann þjáðist af sjálfur. Ein-
kenni þessa sjúkdóms gerðu ein-
göngu vart við sig á sumrin og
virtust á einhvern hátt tengjast
heyskap. Hann var því kallaður
hay-fever eða Catarrhus æstivus
Rannsóknir á frjókomum í and-
rúmslofti hafa verið gerðar í
Reykjavík síðustu fjögur ár.
(sumarkvef). Sjúkdómurinn virtist
vera afar sjaldgæfur og Bostock
tókst ekki að finna nema nokkra
sjúklinga á starfsævi sinni.
Annað fórnarlamb þessa sjúk-
dóms, Charles Blackley, birti nið-
urstöður áratuga rannsókna á
frjókvefi árið 1873. Hann sannaði
að frjókorn ollu sjúkdómnum.
Hann lýsti einkennunum betur en
áður hafði verið gert og gerði mjög
ítarlegar frjókornamælingar á jörðu
niðri og í flugdrekum í nokkur
hundruð metra hæð frá jörðu. í
rauninni hefur litlu verið bætt við
aðferðir Blackleys til að greina
sjúkdóminn, nema fullkomnari
tækni. Hann vissi þó ekki að frjó-
næmi væri ofnæmi. Vitneskjan um
það kom nokkrum áratugum síðar.
Þekking verður sjaldnast til án
verulegrar fyrirhafnar. Þetta á við
um rannsóknir Blackleys, sem
voru ótrúlega tímafrekar og ná-
kvæmar. Allan h'mann notaði
hann sama hlraunadýrið - sjálf-
an sig. Það er raunar ótrúlegt að
hlraunirnar skyldu ekki verða
honum að fjörtjóni. Hann safn-
aði frjódufti ótal plantna og nudd-
aði því í skrapsár á húðinni og
gerði þannig rispupróf, líkt og síð-
an hefur verið gert. Einnig stráði
hann frjódufh í vitin og gerði
þannig þolpróf sem áreiðanlega
hafa verið lífshættuleg í mörgum
hlfellum. Þrátt fyrir heiftarlega
fylgikvilla skráði hann áhrifin af
ítrustu nákvæmni, jafnvel þótt
annað augað væri stokkbólgið dög-
um saman og svo aumt að hann
gæh ekki hreyft það.
Fimmtándi hver næmur
Blackley tókst ekki að finna
nema fáa sjúklinga með frjónæmi,
þrátt fyrir mikinn áhuga. Hann var
þeirrar skoðunar að frjónæmið
væri sjúkdómur menntafólks og
þeirra betur settu í þjóðfélaginu.
Nokkuð virðist til í þessu áliti
hans, því seinni tíma rannsóknir
sýna hærri tíðni þessa sjúkdóms
meðal háskólanema en almennt
gerist í þjóðfélaginu.
Fáar nákvæmar heimildir hafa
verið til um tíðni frjónæmis fyrr en
á síðustu áratugum. Nýlega var
gerð ítarleg athugun á h'ðni frjó-
næmis í Sviss og niðurstöðurnar
bornar saman við eldri rannsóknir
- þær elstu frá 1926. Samanburður-
inn leiddi í ljós að tíðnin hafði tí-
faldast á sex áratugum. Árið 1926
150
100
50
Frjókornatalning
Meðalfjöldi á dag
Reykjavík 1991
/V Birki
19.-25. -1. -8. -15. -22. -29. -6. -13. -20.
ma! júní júní júnt júní jún( júl! júlí júlí
6 heilbrigðismAl 2/1991