Heilbrigðismál - 01.06.1991, Blaðsíða 21

HEILBRIGÐISMÁL / Ljósmyndarinn, ímjmd o.fl.
getur þannig dregiö úr ofnæmis-
viðbrögðum sumra einstaklinga
sem þjást af ákveðnum tegundum
ofnæmisastma.
Hve mikið er nóg?
Á íslandi eru ráðlagðir dag-
skammtar af C-vítamíni 60 mg. í
nýlegri könnun á mataræði Islend-
inga kom í ljós að meðalneysla
landsmanna er vel yfir þessum
mörkum, nema í elstu aldurshóp-
unum, og er það góðs viti. En eins
og áður er getið er farið að ræða
um æskilega dagskammta sem eru
töluvert hærri en ráðlagðir dag-
skammtar. En hversu háir ættu
þeir að vera og hvernig nýtist C-
vítamín sem tekið er í stórum
skömmtum?
Við athugun á frásogi C-víta-
míns kemur í ljós að megnið af
skömmtum undir 180 mg á dag frá-
sogast frá meltingarvegi. Ef
skammturinn er hækkaður í 1500
mg á dag frásogast aðeins um
helmingur og úr því frásogast hlut-
fallslega minna eftir því sem
skammtar stækka. Umtalsverður
hluti af stórum C-vítamíns-
skömmtum fer því út með saur og
veldur það stundum óþægindum
frá meltingarvegi eins og vind-
gangi, tíðri losun hægða og jafnvel
niðurgangi. Hluti af stórum C-víta-
mínsskömmtum fer einnig óbreytt-
ur út með þvagi og nýtist því ekki í
efnaskiptum.
Markmiðið með æskilegum dag-
skömmtum er að metta birgðir lík-
amans, en erfitt er að mæla hve-
nær því marki er náð og því eru
menn enn ósammála um hversu
stórir þessir skammtar ættu að
vera. Trúlega eru þeir breytilegir
frá einum einstaklingi til annars og
frá einum tíma til annars og verða
því að vera sniðnir að þörfum
hvers og eins.
Vitað er að reykingamenn þurfa
meira C-vítamín en þeir sem ekki
reykja til að viðhalda nauðsynlegu
C-vítamínmagni í lfkamanum. Til
að nýta járnið sem best úr fæðunni
þarf um 250 mg á dag, eða því sem
næst 50 mg í hverri máltíð. Ef nota
á C-vítamín til að veita vörn gegn
skaðlegum áhrifum nítrósamína í
maga erum við komin upp í 600
mg á dag eða meira.
Nær allir sem kannað hafa skað-
leg áhrif stórra skammta af C-víta-
míni á heilsu manna eru sammála
því að efnið sé skaðlaust heilbrigðu
fólki.
Re'tt fæðuval
Krabbamein og hjarta- og æða-
sjúkdómar eru sjúkdómaflokkar
sem leggja flesta að velli í vestræn-
um löndum í dag. Menn eru nú al-
mennt orðnir sammála um að or-
sakir þessara sjúkdóma liggi að
miklu leyti í umhverfi og lífsstíl
Vesturlandabúa og telja að draga
megi stórlega úr skaðlegum áhrif-
um og ótímabærum dauða af völd-
um þeirra með breyttu mataræði
og breyttum lífsstíl.
Þegar rætt er um breytingar á
mataræði er átt við breytt fæðuval
og breytingar á matreiðslu. Draga
þarf úr neyslu fitu, einkum mett-
aðrar dýrafitu, en auka þess í stað
neyslu á grænmeti, ávöxtum og
kornmeti. Með daglegri neyslu sít-
rusávaxta (appelsína o. fl.), ávaxta-
safa og C-vítamínauðugs grænmet-
is er til dæmis unnt að ná daglegri
C-vítamínneyslu, sem er töluvert
yfir ráðlögðum dagskömmtum.
Æski fólk þess að fá meira en 500
mg á dag verður sennilega að víta-
mínbæta matinn, en almennt ætti
slíkt ekki að vera nauðsynlegt.
Kappkosta þarf að velja saman
hráefni þannig að ráðlagðir dag-
skammtar af öllum fæðuflokkum
fáist úr matnum. Til að ná þessu
markmiði þarf að auka þekkingu
almennings á efnasamsetningu
matvæla og aðstoða fólk eftir mætti
við að velja rétt samsetta hvers-
dagsrétti og ná þannig æskilegasta
jafnvægi þeirra þátta er bæta
heilsu og auka vellíðan.
ítarefni:
1. Linda H. Chen, Karen J. Barnes: The
value of vitamin C in preventing cancer.
Cancer Prevention, september 1990; 1-16.
2. Laufey Steingrímsdóttir, Hólmfríöur Por-
geirsdóttir, Stefama Ægisdóttir: Könnun á
mataræði íslendinga 1990. Manneldisráð ís-
lands, 1991.
3. Mark Levine: New concepts in the biol-
ogy and biochemistry of ascorbic acid. The
New England Journal of Medicine, 1986, 314;
892-902.
Eh'n Ólafsdóttir læknir er se'rfræð-
ingur i tneinefnafræði og starfar á
Rannsóknastofu í meinefnafræði á
Landspítalanum. Hún lauk áður námi
i lífefnafræði.
HEILBRIGÐISMAL 2/1991 21