Heilbrigðismál - 01.06.1991, Blaðsíða 23

Sipurt
Með illu skal
illt út reka
í sumum Evrópulönd-
um njóta svonefndar
smáskammtalækningar
nokkurra vinsælda meðal
almennings. Á hverju
byggjast þær? Eru þær
leyfilegar hér á landi?
Matthías Halldórsson að-
stoðarlandlæknir svarar:
Orðið smáskammta-
lækningar er þýðing á
erlenda orðinu homeo-
pati, sem er samsett úr
grísku orðunum hom-
oios (eins eða áþekkur)
og pathos (þjáning).
Kenningar smáskammta-
læknanna eru oftast rakt-
ar til þýska læknisins
Samuels Hahnemanns
sem uppi var á árunum
1755-1843. Þær eiga sér
þó eldri rætur og suma
þætti smáskammtalækn-
inga má rekja til Para-
celsusar (1493-1541) og
jafnvel allt aftur til
Hippokratesar, föður
læknisfræðinnar. Fyrir
þann tíma var svipaðar
hugmyndir að finna í
indverskum og austur-
lenskum fræðum.
Hahnemann byggði
kenningu sína öðru
fremur á þeirri staðreynd
að kínín, sem unnið er
úr kínaberki og þekkt
var að því að lækna
mýrarköldu (malariu)
væri það notað í smáum
skömmtum olli ein-
kennum sem svöruðu til
sjúkdómsins sjálfs ef það
var notað í stórum
skömmtum. Alls kannaði
hann um tvö hundruð
lyf á sjálfum sér og
kunningjum sínum. Ef
þau ollu sjúkdómsein-
kennum taldi hann að í
smáum skömmtum gætu
þau læknað sama sjúk-
dóm. Þannig er grund-
vallarkenning smá-
skammtalækna að líkt
lækni líkt (similia simili-
bus curantur) eða: Með
illu skal illt út reka. Þótt
sjúkdómseinkennin séu
það sem smáskammta-
læknar miða við er ekki
þar með sagt að þeir telji
að lyfið slái einungis á
einkenni. P>vert á móti
telja þeir sig stemma á
að ósi með smáskammta-
lækningunum. Það þykir
gott teikn ef sjúklingi
elnar sóttin í byrjun
meðferðar - þá er lækn-
irinn á réttri braut.
Gagnstæða orðið við
hómópatíu er allópatía
eða stórskammtalækn-
ingar, það eru lyflækn-
ingar eins og þær eru
notaðar í hefðbundinni
læknisfræði. Smá-
skammtalæknar þynna
hins vegar efnið eftir
kúnstarinnar reglum og
best þykir að nota þá
minnstu þynningu sem
talin er virk. Oft er lyfið
notað í gífurlegri þynn-
ingu, til dæmis 23 D sem
er þynning tuttugu og
þrisvar sinnum, en það
þýðir í raun að hending
er ef ein einasta sameind
af virka efninu er í þeim
skammti sem sjúklingur-
inn tekur. Oft fylgja
hálfgerðir helgisiðir
blöndun efnanna og er
mixtúran hrist og skekin
á sérstakan hátt.
Samuel Christian
Hahnemann.
Erfitt er að beita hefð-
bundnum aðferðum við
rannsóknir á hugsanlegri
verkun þessara efna,
meðal annars vegna þess
að ekki er um staðlaða
meðferð að ræða heldur
meðferð sem aðlöguð er
hverjum sjúklingi og ein-
kennum hans. Gera má
ráð fyrir að oftast sé ekki
um beina áhættu að
ræða af smáskammta-
lækningum sem slíkum
þar sem lyfin eru notuð í
svo mikilli þynningu
sem raun ber vitni um.
Hins vegar geta slíkar
lækningatilraunir seink-
að réttri sjúkdómsgrein-
ingu og viðhlítandi með-
ferð hefðbundinnar
læknisfræði. í sænska
læknablaðinu var fyrir
tveim árum gerð grein
fyrir 143 tilvikum af al-
varlegum afleiðingum
hjálækninga. í sautján
þessara tilvika áttu smá-
skammtalækningar hlut
að máli.
Smáskammtalækning-
ar eru einna mest stund-
aðar í Þýskalandi, bæði
af náttúrulæknum (heil-
praktiker) og venjuleg-
um læknum. Einnig er
talsvert um smá-
skammtalækningar i
Englandi, bresku sam-
veldislöndunum og í
Bandaríkjunum.
Þess má geta að fyrir
um það bil 130 árum átti
Jón Hjaltalín, þáverandi
landlæknir, í miklum rit-
deilum við smáskammta-
lækna á Norðurlandi,
bæði bændur og presta.
Samkvæmt læknalög-
um hefur sá einn réttindi
til að stunda lækningar
sem til þess hefur fengið
leyfi heilbrigðisráðherra.
Það teljast skottulækn-
ingar ef aðrir bjóðast til
að taka sjúklinga til
lækninga, gera lækning-
ar að atvinnu sinni eða
kalla sig lækni. Á síðari
árum hafa smáskammta-
lækningar ekki komið
til kasta landlæknis-
embættisins.
Ástæðulaus
hægagangur
Nú á tímum mengun-
arvarna stingur í augun
að sjá hópbifreiðar, til
dæmis skólabifreiðar,
bíða lengi eftir farþegum
án þess að drepið sé á
vélinni. Er þetta nauð-
synlegt til að vélin
skemmist ekki?
Jón Baldar Porbjörnssson
verkjræðingur, deildarstjóri
hjd Bifreiðaskoðun íslands,
svarar:
Engin ástæða er til að
láta vélar hópbifreiða
ganga langtímum sam-
an, til dæmis meðan
beðið er eftir farþegum,
nema ef vera kynni til
þess að halda hita á far-
þegarými bifreiðanna á
köldum dögum. Flestar
stærri og nýrri hópbif-
reiðar eru hins vegar
búnar aðskilinni olíumið-
stöð sem nýtist vel í
þessum tilgangi.
Sá leiði vani að láta
bifreiðar ganga að
óþörfu byggist á við-
teknu kæruleysi íslend-
inga í umgengni við „allt
þetta loft hér á landi".
Um leið er það vanvirð-
ing bílstjóra við farþega
sína að bjóða þeim að
ganga í gegnum misjafn-
lega þykkt ský af sóti og
óbrunnum kolvetnum
frá díselvél á leið sinni
inn í bflinn.
HEILBRIGÐISMAL 2/1991 23