Heilbrigðismál - 01.06.1991, Blaðsíða 13

HEILBRICÐISRÁÐUNEYTIÐ / Ljósmyndarinn - HEILBRIGÐISRÁÐUNEYTIÐ / Teikniþjónustan sf.
Hvaðan kemur fitan?
Hlutfall heildarfitu úr fæðuflokkum
Kjötvörur _____Ostar
Smjör,
smjörlíki
og olíur
Mjólkurvörur
Annaö
Smjör, smjörlíki og olíur veita
nánast helming af þeirri fitu sem
við borðum. Petta er allt fita sem
bætt er við matinn við matartil-
búning, í sósur og á brauð. Ostar
og annar mjólkurmatur eru líka
drjúgir fitugjafar.
á aldrinum 20-49 ára nota minna en
86 grömm af mjólk og mjólkurvör-
um á dag, en tíu af hundraði pilta á
aldrinum 15 til 19 ára borða meira en
tvö kíló mjólkurvara á dag. Mjólk-
urvörur eru greinilega undirstöðu-
fæða á íslandi. Ásamt ostum veita
þær 20% heildarorku í fæðu lands-
manna, 27% heildarfitu, 30% prót-
eina, 16% A-vítamíns og hvorki
meira né minna en 73% kalksins.
Nýmjólk. Meðalneysla á nýmjólk
er tiltölulega mikil, 3,2 dl á dag að
jafnaði, sem samsvarar einu og
hálfu mjólkurglasi. Til samanburð-
ar er meðalneysla Dana samkvæmt
nýlegri könnun 1,4 dl og neysla
Norðmanna 2,2 dl. Notkun ný-
mjólkur er þó mjög mismikil eftir
aldri, mest er neyslan hjá ungum
piltum en minnst hjá elsta aldurs-
hópi kvenna. Þar að auki er neysl-
unni mjög misskipt innan hvers
aldurshóps, allt frá lítilli sem engri
notkun nýmjólkur upp í mjög
mikla neyslu. Sérstaka athygli vek-
ur að tíu af hundraði karla á aldrin-
um 20-49 ára drekka meira en 9,8
dl af nýmjólk á dag.
Léttmjólk. Notkun léttmjólkur er
að jafnaði rúmur desilítri á dag og
er nýmjólk því þrisvar sinnum
meira notuð en léttmjólk. Létt-
mjólk er stærri hluti mjólkurneyslu
fólks undir fimmtugsaldri og eins
velja konur fremur léttmjólk en
karlar ef miðað er við mjólkur-
neyslu í heild. Samt sem áður not-
ar innan við helmingur kvenna á
öllum aldri léttmjólk.
Undartrenna. Neysla undanrennu
er mest meðal kvenna yfir tvítugt.
Konur velja fremur undanrennu
en karlar, sérstaklega er mikill
munur á kynjunum hvað þetta
varðar á milli tvítugs og sjötugs.
Þótt tiltölulega fámennur hópur
noti undanrennu í einhverjum mæli
getur hún samt sem áður verið
verulegur hluti mjólkurneyslunnar
í heild og samanlagt eru undan-
renna og léttmjólk um helmingur
mjólkurneyslu kvenna yfir tvítugt.
Ostur er algengasta brauðálegg
samkvæmt könnuninni og auk þess
er hann töluvert notaður við mat-
reiðslu. Mikill munur er á ostneyslu
karla eftir aldri. Yngstu karlarnir
borða þrisvar sinnum meiri ost en
þeir elstu, en meðal kvenna er
neyslan tiltölulega jöfn í öllum ald-
urshópum. Ostur vegur drjúgt í
heildameyslu landsmanna á mett-
aðri fitu og kalki. Tólf af hundraði
mettuðu fitunnar kemur úr ostum,
en til samanburðar veita allar kjöt-
vörur samanlegt 16 af hundraði
mettuðu fitunnar. Ostar veita um
fjórðung kalks í fæðu landsmanna
en saman veita allar mjólkurvömr
og ostar 73 af hundraði kalksins.
Kornvömr (brauð, kökur, kex,
korn og mjöl). Neysla kornvara er
mjög almenn og tiltölulega jöfn í öll-
um aldurshópum miðað við aðra
fæðu. Svo að segja allir borða eitt-
hvað úr þessum fæðuflokki en samt
sem áður er meðalneyslan tiltölu-
lega lítil borið saman við ýmsar ná-
grannaþjóðir. Meðalneysla Dana er
til dæmis 50 af hundraði meiri en
neyslan hér á landi. Komvörur veita
tæpan helming allra fæðutrefja og
álíka mikið af járni og kjötvömr og
innmatur samanlagt, eða rúmlega
30 af hundraði heildarjámsins.
Brauð er uppistaðan í kornvöru-
Notkun léttmjólkur og annarra
fituskertra mjólkurvara skiptir
máli fyrir fituneyslu. í einum lítra
af nýmjólk er fita til jafns við 48
grömm af smjöri en í sama magni
af léttmjólk 18 grömm af smjöri.
HEILBRIGÐISMAL 2/1991 13