Heilbrigðismál - 01.06.1991, Blaðsíða 11

HEILBRIGÐISRÁÐUNEYTIÐ / Ljósmyndarinn - HEILBRIGÐISRÁÐUNEYTIÐ / Teikniþjónustan sf.
Kolvetni
Hlutföll orkuefna
Prótein Kolvetni
Fita
Prótein
íslenskt fæði
Manneldismarkmið
íslendingar borða meiri
fisk en nokkur önnur
Evrópuþjóð
Lýsisneysla er nokkuð
almenn
Tíundi hver fullorðinn
karl drekkur meira
en einn lítra af nýmjólk
á dag
hún var mikilvægur orkugjafi
þjóðar sem bjó við kröpp kjör í
harðbýlu landi.
Öðruvísi en áður
í ljósi þessarar fortíðar kemur ef
til vill nokkuð á óvart að fæði okk-
ar er greinilega feitara nú en á ár-
unum fyrir stríð. Heimildir um
fæði frá þessum tíma eru óvenju
traustar því að árið 1939 var gerð ít-
arleg og vönduð könnun á matar-
. . . Ef brauðið er lítið smurt verð-
ur ársneyslan á smjöri og smjör-
líki á við fituhlaðann til vinstri en
sá til hægri sýnir fitumagnið sem
fer á jafnmargar sneiðar af þykkt
smurðu brauði. Hér sannast hið
fornkveðna: Safnast þegar saman
kemur.
æði fslendinga þar sem öll fæða til
heimilisins var tíunduð, þar með
talin hver fituögn. Það var prófess-
or Júlíus Sigurjónsson sem stjórn-
aði þeirri könnun en Manneldisráð
íslands var einmitt stofnað af
þessu tilefni.
Þegar niðurstöður þessara
tveggja kannana eru bornar saman
kemur að sjálfsögðu í ljós að fæði
íslendinga hefur um margt gjör-
breyst - nánast umturnast á hálfri
öld. Neysla grænmetis og ávaxta
hefur margfaldast og sömu sögu er
að segja um ótal fæðutegundir, svo
sem kökur, kex, sælgæti og sæta
drykki. Hins vegar er mun minna
borðað af kjötfitu en áður, meira
að segja svo, að fita úr kjöti veg-
ur tiltölulega lítið í heildar-
neyslu. Samt sem áður er fitu-
neyslan í heild meiri nú en árið
Við eigum enn Iangt í land með að
ná þeim manneldismarkmiðum
sem sett voru fyrir nokkrum ár-
um.
'1939 og hefur aukningin orðið mest
í sveitum og sjávarplássum en
minni á höfuðborgarsvæðinu og
Akureyri.
Eru þetta ekki einfaldlega mistök
í útreikningum, kann einhver að
spyrja. Hvaðan kemur eiginlega
þessi fita, sem á að hafa bæst við
matinn? Niðurstöður nýju könn-
unarinnar veita einmitt svör við
þessum spurningum. Þar kemur
glöggt í ljós að nánast helmingur
þeirrar fitu sem nútíma íslendingar
borða kemur úr smjöri, smjörlíki
og olíum, það er að segja alls kon-
ar feiti sem notuð er við matargerð
og sælgætisgerð, í bakstur, sósur,
á brauð, kex og með mat. Fita úr
ostum og mjólkurvörum er einnig
töluverð og meiri en fyrir stríð, en
kjötfitan ein hefur minnkað.
Hversdagsfæðið
skiptir mestu máli
Það vekur athygli, að fáein sára-
einföld atriði ráða að miklu leyti
fituneyslu íslendinga samkvæmt
könnuninni. Sú hversdagslega at-
höfn að smyrja brauðið sitt virðist
afdrifaríkust hvað þetta varðar.
Þeir sem smyrja þykku lagi af
smjöri eða smjörlíki á brauð og kex
borða feitasta fæðið og fá hvorki
meira né minna en 48% orkunnar
HEILBRIGÐISMÁL 2/1991 11