Heilbrigðismál - 01.06.1991, Blaðsíða 19

þar nefna hjarta- og æðasjúkdóma,
ýmsar gerðir krabbameins, ofnæm-
issjúkdóma og fleira.
C-vítamín og
hjarta- og æðasjúkdómar
Aðaláhættuþættir hjarta- og
æðasjúkdóma eru há blóðfita,
háþrýstingur og reykingar. Rann-
sóknaniðurstöður benda til að C-
vítamín hafi áhrif til lækkunar á
blóðfitu, en jafnframt er talið að
vítamínið geti haft víðtækari áhrif
til varnar skemmda á æðaveggj-
um. Ahættuþættir, eins og stak-
eindir (stök radiköl), hafa verið
nefndir og vitað er að C- og E-víta-
mín veita vörn gegn eyðileggjandi
áhrifum þeirra. Ein stór faralds-
fræðileg rannsókn hefur verið gerð
til að kanna verndandi áhrif C- og
E-vítamína í þessu tilliti og er það
könnun sem hófst árið 1960 og tók
til 3000 karla sem unnu í lyfjafyrir-
tækjum í Basel í Sviss. Fylgst hefur
verið með hópnum síðan og meðal
annars mæld C- og E-vítamín í
blóði allra. Lágt C-vítamín í blóði
sýndi aukna hættu á kransæða-
stíflu, en fjöldi einstaklinga í hópn-
um sem var með lágt C-vítamín og
lést úr kransæðastíflu var mjög lít-
ill og því eru niðurstöðurnar töl-
fræðilega vart marktækar. E-víta-
mín virtist hins vegar engin áhrif
hafa á framgang kransæðastíflu í
hópnum.
Ymsar rannsóknir hafa sýnt að
C-vítamín hefur áhrif á niðurbrot
fitu í líkamanum til lækkunar á
kólesteróli og annarri blóðfitu. Er
hugsanlegt að það skýri að hluta
verndandi áhrif C-vítmíns. C-víta-
mín gegnir einnig hlutverki í að
viðhalda heilbrigðum æðavegg og
hugsanlega dregur það líka úr
hættu á blóðstorkumyndun. Því er
mikilvægt að halda hæfílegu C-
vítamínmagni í líkamanum. Lang-
tímarannsóknir á notkun mjög
hárra skammta af C-vítamíni til að
draga úr hættu á kransæðasjúk-
dómum hafa ekki verið gerðar og
æskilegir dagskammtar af C-víta-
míni eru enn deiluefni í þessu
samhengi.
C-vítamín og krabbamein
Basel könnunin náði einnig til
dánartíðni af völdum krabba-
meina. Tengsl fundust milli lítils
magns af betakarótíni (sem er
forstigsefni A-vítamíns) og aukinn-
ar dánartíðni af völdum lungna-
krabbameins. Meðalstyrkur C-víta-
míns í blóði var einnig marktækt
lægri í hópi látinna. Þegar áhrif
reykinga voru hins vegar tekin
með í útreikninga, minnkuðu
verulega verndandi áhrif vítamína
og marktækur munur fannst að-
eins á verndandi áhrifum gegn
krabbameini í maga.
Ótal aðrar rannsóknir hafa kann-
að áhrif C-vítamíns á myndun og
viðgang krabbameina, bæði í rækt-
uðum frumum, dýrum og völdum
sjúklingahópum. Hníga niður-
stöður þeirra allra í þá átt að C-
vítamín eigi hugsanlega þátt í að
vernda gegn myndun ákveðinna
krabbameina, til dæmis í munni,
vélinda og leghálsi. C-vitamínið
hefur í þessum rannsóknum ekki
sýnt verndandi áhrif gegn krabba-
meini í brjóstum og blöðruháls-
kirtli. Ekki er vitað hvar eða hvern-
ig C-vítamínið kemur inn í vörnina
gegn krabbameini, enda er þar um
margþætt og flókin ferli að ræða,
C-vítamín í nokkrum fæðutegundum Milligröm í hverjum 100 grömmum. Heimildir: íslenskar næringar-
efnatöflur, útg. 1988, °g
upplýsingar frá Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins. Sólber 181
Skarfakál 144
Grænkál 124
Paprika (græn) 119
Spergilkál (broccoli) 115
Rósakál 90
Blómkál 78
Kíví 74
Jarðarber 68
Hvítkál 54
Appelsínur 53
Rauðkál 51
Ribsber 49
Sítrónur 49
Greipaldin 45
Appelsínusafi 43
Baunir (grænar) 43
Gulrófur 39
Bláber 38
Mandarínur 31
Ananas 25
Melónur 25
Lambalifur 21
Tómatar 16
Rabarbari 12
Bananar 11
Kartöflur 11
Kínakál 11
Krækiber 11
Hreðkur 10
Epli 7
Gúrkur 7
Salat 4
Gulrætur 4
Sveppir 2
Tölurnar eiga við ferskar (hráar) vörur. Við suðu fer hluti af vítamíninu til spillis. Það sama gerist við geymslu.
HEILBRIGÐISMÁL 2/1991 19