Heilbrigðismál - 01.06.1991, Blaðsíða 20

C-vítamín á
hugsanlega þátt í að
vernda gegn myndun
ákveðinna krabbameina
sem við þekkjum enn aðeins að
litlum hluta.
C-vítamín virðist þó geta varnað
eða dregið úr vissum stökkbreyt-
ingum og það er einnig talið draga
verulega úr myndun skaðlegra nít-
rósamína í líkamanum. Nítrósamín
myndast meðal annars í maganum
ef mikils er neytt af nítríti eða
saltpétri, en nítrósamín eru talin
mikilvæg sem þáttur í myndun
magakrabbameins. Gert var átak í
að draga úr þessum efnum í mat-
vælum eftir að tengsl milli mikillar
saltpétursnotkunar í mat og mynd-
unar nítrósamína í maga þóttu
sönnuð. Jafnframt hefur athygli
manna beinst að efnum sem geta
dregið úr myndun nítrósamína í
líkamanum og er C-vítamín þar
fremst í flokki. Þeir sem standa
framarlega í rannsóknum á nít-
C-fjörvi og
þýðing þess
Allt frá því að mennirnir yfir-
gáfu aldingarðinn Eden hefur
eðlisávísunin blásið þeim því í
brjóst að grænka gróðursins
væri góð heilsu þeirra og líðan. í
þúsundir ára hlustuðu kynslóð-
irnar á þessa innri rödd og með
hyggjuviti sínu, reynslu og eftir-
tekt lærðu þær smátt og smátt að
færa sér í nyt gæði jarðargróð-
ursins ásamt nytjum af alls kon-
ar dýrum.
Hið dýrmætasta í gömlum
seyðum og grasavötnum hefur
tvímælalaust verið C-fjörvið.
Szént Györgi fann það fyrstur
manna árið 1932 og gat framleitt
það hreint og ómengað. Nátt-
úran hefur gert ráð fyrir að
ascorbínsýran stæði manninum
rósamínmyndun telja æskilega C-
vítamín skammta vera að minnsta
kosti tífalt hærri en núverandi ráð-
lagða dagskammta, ef nýta á til
fullnustu verndandi áhrif víta-
mínsins gegn myndun nítrósa-
mína.
Járn nýtist betur
Fjölmargar athuganir hafa verið
gerðar á áhrifum C-vítamíns á járn-
búskap. Frásog járns frá görnum
eykst verulega ef nægilegt C-víta-
mín er í fæðunni auk þess sem
vítamínið tekur þátt í eðlilegum
efnaskiptum járns í líkamanum.
Þeir sem gert hafa rannsóknir á því
magni C-vítamíns sem nauðsyn-
legt er til að hámarks frásog náist
telja að í hverri máltfð þurfi að vera
um 50 mg af C-vítamíni. Þar sem
járnskortur er útbreiddur er hugs-
anlegt að nýta megi betur það járn
sem er í matnum ef þess er gætt að
hafa samtímis góðan C-vítamín-
gjafa í máltíðinni.
Ofnæmissjúkdómar
C-vítamín safnast fyrir í miklu
magni í nokkrum liffærum í líkam-
anum. Þar á meðal eru heilading-
alltaf og alls staðar til boða; þess
vegna hefur hún svipt hann
hæfileika til þess að framleiða
hana í sjálfum sér.
Nægilegt C-fjörvi eykur starfs-
þróttinn og starfsviljann, auð-
veldar ýmsar mikilvægar efna-
byltingar og hraðar þeim. Það
getur valdið úrslitum um varnir
líkamans gegn ýmsum aðsteðj-
andi hættum.
Siglingamenn sem ferðuðust
til Ameríku fyrr á tímum fengu í
þessum ferðum reynslu fyrir
hinu nána sambandi milli matar-
æðis og skyrbjúgs. Sú reynsla
hafði í för með sér mjög mikla
rénun á sjúkdómnum í Evrópu,
með því að þeir innleiddu kart-
öfluræktina í álfunni. Seinna eru
menn komnir að þeirri niður-
stöðu að sérstakar fæðutegundir
hafa einhverja eiginleika sem
verji menn fyrir skyrbjúg og loks
að þeir eiginleikar séu í
Rannsóknir sýna að
stórir skammtar af C-
vítamíni eru skaðlausir
heilbrigðu fólki
ull, nýrnahettur, augnlinsur og
hvít blóðkorn. Er það talið merki
um að C-vítamín gegni sérstaklega
mikilvægu hlutverki í þessum líf-
færum.
C-vítamín hefur til dæmis áhrif á
nokkur ensím, sem koma við sögu
í bólgusvörun líkamans og hafa há-
ir C-vítamínsskammtar reynst
hjálplegir við að draga úr almenn-
um sýkingum í sumum sjúkling-
um með veiklaða mótefnasvörun.
C-vítamín virðist líka gegna
hlutverki í temprun á bólgusvörun
í líkamanum og hefur reynst hjálp-
legt í sumum tilvikum af ofnæmis-
viðbrögðum. Gerðar hafa verið at-
huganir á astmasjúklingum sem
sýndu að 500-1000 mg af C-víta-
míni á dag drógu úr fjölda og
þunga astmakasta og bættu loft-
skiptagetu lungnanna. C-vítamín
sambandi við eitthvert ákveðið
efni. Enskur læknir og vísinda-
maður að nafni Budd hélt þess-
ari kenningu eindregið fram árið
1841 og spáði þá að þetta efni
hlyti að finnast.
Við eigum að læra að búa
þannig í haginn fyrir okkur að
við getum neytt góðrar, vel
blandaðrar fæðu sem bæti okkur
allan skort. Það er hin eina eðli-
lega lausn þessara mála og til
þess hefur náttúran ætlast af
okkur. Við þurfum að keppa að
því að auka svo garðyrkjuna að
allir geti fengið nóg grænmeti og
garðávexti árið um kring. Þótt
mörgu sé enn mjög ábótavant um
mataræði okkar - undirstöðuna
að lífi okkar og þroska - sést þess
þó ótvírætt vottur að þjóðin er á
öruggri leið til aukins þroska,
framtaks og glæsimennsku.
Ur kafla eftir Bjarna Bjarnason
lækni í Læknabókinni, 1949.
20 HEILBRIGÐISMÁL 2/1991