Heilbrigðismál - 01.03.1995, Síða 21

Tónus Jónasson - Ólympíubókin (Kreer, Da Silva og Vilhjálmur Einarsson í Melboume 1956)
Hvers vegna á að stunda
krabbameinsrannsóknir á Islandi?
Grein eftir Helgu M. Ögmundsdóttur
Hvers vegna er verið að stunda
krabbameinsrannsóknir á íslandi
og hvers vegna á að gera það? Það
mætti líka spyrja „til hvers", en
spurningarnar hvers vegna og til
hvers eru nátengdar, enda rugla
börn þeim oft saman. Hugtökin
tengjast vegna þess að oftast býr
einhver tilgangur að baki mann-
legu athæfi og er þá orsakavaldur
þess. Þegar kemur að rannsóknar-
starfi og vísindum getur verið
þægilegra að halda þessum hug-
tökum rétt aðgreindum. Svarið við
því hvers vegna rannsóknir eru
stundaðar er í raun stutt og laggott
og felst í einu orði: Forvitni. Af því
leiðir svo að mennirnir rannsaka í
þeim mæli sem þeir hafa tækifæri
til, og rannsóknir og vísindi verða
þeim mun veigameiri eftir því sem
almenn velmegun eykst í samfélagi
og tóm gefst frá beinni lífsbaráttu.
Þess vegna er einmitt hvers konar
vísindastarfsemi ung á Islandi með
nokkrum markverðum undantekn-
ingum.
Hvaða viðfangsefni verða svo
fyrir valinu þegar forvitnin fer að
kitla er háð tilviljunum og aðstæð-
um þótt stjórnvöld reyni stundum
að stýra því vali með tilgangssjón-
armið í huga. Á íslandi liggur beint
við að rannsaka t.d. jarðhita og ís-
lenskar fornbókmenntir. Þá er álíka
augljóst hvers vegna önnur við-
fangsefni verða útundan á Islandi
sökum aðstöðuleysis, svo sem
geimvísindi.
En hvers vegna þá krabbameins-
rannsóknir? Vegna þess að í upp-
hafi fóru saman aðstæður eða stað-
reyndir og menn sem veittu þeim
athygli. Þannig var rannsakað sam-
hengið milli hárrar tíðni maga-
krabbameins á íslandi og neyslu á
reyktum og söltuðum mat. Með
fjölgun háskólamenntaðs fólks á ís-
landi verður mannlegi þátturinn æ
fyrirferðarmeiri við val á viðfangs-
efnum til rannsókna. Fólk hefur
menntast á einhverju sviði sem
hugur þess stóð til, oft erlendis, og
reynir síðan að skapa sér aðstæður
á íslandi til þess að fást við rann-
sóknir á því sviði. Þetta er erfitt en
hefur t.d. tekist með miklum ágæt-
um í sameindalíffræði.
Og þá er ég þar með eiginlega
komin að einföldu svari við því,
hvers vegna eigi að stunda krabba-
meinsrannsóknir á íslandi: Vegna
þess að hér bjóðast viðfangsefni
HEILBRIGÐISMAL 1/1995 21