Fréttablaðið - 04.02.2010, Blaðsíða 26

26 4. febrúar 2010 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Kristinn H. Gunnars-
son skrifar um Íraks-
málið
Innrásin í Írak á vordög-um 2003 er óumdeil-
anlega orðin eitt mesta
glæpaverk seinni tíma.
Ráðist var inn í landið án
samþykkis Sameinuðu þjóðanna,
logið var upp tylliástæðum um
kjarnorkuógn og tengsl Saddams
Hussein við Al Kaída. Hundruð
þúsunda manna, kvenna og barna
hafa verið drepin í Írak síðan inn-
rásin var gerð, bæði í innrásinni
sjálfri og í borgarastyrjöldinni
sem innrásin kom af stað milli
þjóða og trúabragðahópa. Innrás-
arþjóðirnar standa meira og minna
ráðalausar frammi fyrir ofbeld-
inu sem þær leystu úr læðingi og
hafa engin svör við spurningunni
til hvers innrásin var gerð. Engin
réttlæting er finnanleg og þá
stendur eftir hinn bitri sannleikur
að innrásin var glæpaverk.
Í Bretlandi er enn ein rann-
sóknarnefndin að störfum til þess
að komast að hinu sanna í aðdrag-
anda þátttöku Breta í innrásinni.
Þar liggur æ betur fyrir, með
hverri rannsókninni sem gerð er,
hversu ömurlegur verknaðurinn
var. Ekki aðeins var tilgangurinn
spuni og rökin uppspuni heldur
lá ekki fyrir hvað ætti að gera og
hvernig byggja ætti upp friðsamt
og gott samfélag í landinu. Þeir
sem ábyrgð báru á ákvörðuninni
og blekkingunum munu þurfa að
svara til saka og axla ábyrgð. Það
er gott og eykur tiltrú á Bretlandi
sem lýðræðisþjóð.
En hvar standa þessi mál á
Íslandi? Með samþykki ríkisstjórn-
ar Íslands var landið sett á lista
hinna viljugu þjóða í upphafi inn-
rásarinnar. Fram hefur komið að
ákvörðun þar um hafi verið tekin
utan ríkisstjórnarfundar og að
henni hafi aðeins komið formenn
stjórnarflokkanna, forsætisráð-
herrra Davíð Oddsson og utanríkis-
ráðherra Halldór Ásgrímsson. Þá
hefur líka verið upplýst
að málið var ekki rætt í
þingflokki framsóknar-
manna. Þáverandi stjórn-
arandstaða gagnrýndi síðar
málatilbúnaðinn.
Það er ekki að sjá að
ríkisstjórnin ætli að
hreyfa þessu máli. Því er
þess krafist að með sér-
stakri löggjöf verði skipuð
sérstök rannsóknarnefnd
óháðra manna og öllum þeim sem
upplýsingar hafa um málið verði
gert skylt að mæta fyrir nefndina
og skýra frá öllu sem þeir vita og
leggja fram öll gögn sem þeir hafa
yfir að ráða. Öll gögn verði gerð
opinber og vitnaleiðslur fari fram
fyrir opnum tjöldum.
Lagaskyldan nái til ráðherra,
alþingismanna, starfsmanna
stjórnmálaflokkanna og þing-
flokkanna, sendiherra, ráðuneyt-
isstjóra, embættismanna og allra
sem kunna að búa yfir upplýsing-
um eða vitneskju sem varpar ljósi
á ákvörðunina.
Upplýsa þarf hvernig ákvörð-
unin var tekin, á hvaða gögnum
byggðist hún, hvaða álit um lög-
mæti og hættu lágu fyrir, hverjir
tóku hana, við hverja var rætt inn-
anlands og erlendis, hvaða áætlan-
ir lágu fyrir um uppbyggingu og
endurreisn í Írak og hvað annað
það sem máli skiptir.
Þátttaka Íslendinga í Íraksstríð-
inu með stuðningi við innrásina er
glæpur sem landsmönnum svíð-
ur enn í dag. Glæpi á að upplýsa
í stjórnarráðinu, sem á götum úti,
og draga afbrotamennina fyrir
dómstóla og rétta yfir þeim. Þeir
sem eru ábyrgir í málinu verða að
sæta ábyrgð. Það er ekki að sæta
ábyrgð að verða seðlabankastjóri.
Það er ekki að sæta ábyrgð að
verða framkvæmdastjóri Norður-
landaráðs.
Hvers vegna eru stjórnarflokk-
arnir ekki búnir að koma þessu
í verk? Núna hafa þeir völdin og
ráðin á Alþingi. Þá á að gera það
sem áður var talað um.
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður.
Rannsókn á glæpnum
UMRÆÐAN
Gísli Vilhjálmsson
skrifar um tannrétt-
ingar
Um áramót, eða nánar tiltekið 21.12.2009,
settir þú nýja reglugerð
varðandi endurgreiðslu
tannréttinga. Reglugerð-
in tók gildi 1.1.2010 og var sett án
samráðs við tannréttingasérfræð-
inga sem eiga að sjá um skýrslu-
gjöf til Sjúkratrygginga (SÍ).
Tilgangur reglugerðarinnar er
augljós: Að skerða þá litlu fjár-
hæð sem í málaflokkinn fer með
því að takmarka endurgreiðslur
enn frekar en nú er gert. Trygg-
ingayfirtannlækni SÍ er gefið ótak-
markað vald til að dæma um hvort
læknisfræðilega sé þörf á með-
ferðinni eður ei. Sjúklingi er ekki
heimilt að leita þjónustu án undan-
genginnar samþykktar stofnunar-
innar og missir hann réttindi sín
ef hann dirfist að leita þjónustu
án samþykkis tryggingayfirtann-
læknis. Tryggingayfirtannlækni,
sem er sérfræðingur í tannholds-
sjúkdómum en ekki tannrétting-
um, er gefið vald til að ákvarða
réttindi sjúklinga. Aðrir tannlækn-
ar vinna ekki við SÍ og miðað við
reynslu síðustu ára af Úrskurðar-
nefnd almannatrygginga hefur sú
nefnd sýnt með úrskurðum sínum
að hún leitar sjaldan álits annarra
tannlækna á kærumálum. Trygg-
ingayfirtannlækni er þá í raun með
setningu reglugerðarinnar afhent
einræðisvald. Þessi málaskipan er
mikil afturför frá fyrra kerfi sem
notað hefur verið árum saman og
einkennist af skýrum, einföld-
um reglum og jöfnum rétti þeirra
sem fara í tannréttingu. Með nýju
reglunum er líka verið að gefa
áliti tannréttingasérfræðinga sem
verkið vinna langt nef.
Reglugerðinni er einnig
ætlað að bæta hag barna
með skarð í vör og góm.
Tannréttingar þessara
barna snúast ekki nema að
litlu leyti um „tennur“. Með-
ferðin snýst um að vinna
með lýtalæknum og kjálka-
skurðtannlæknum við að
lagfæra góma og undir-
liggjandi andlitsbein þannig
að hægt sé að lagfæra tenn-
ur og kjálka og koma þeim í eðli-
legt horf. Meðferð þessara barna
er flókið margslungið ferli sem erf-
itt er að lýsa stuttlega í blaðagrein.
Í erfiðustu tilfellunum getur með-
ferðarferlið staðið frá 6-7 ára aldri
og fram yfir tvítugt.
Reglugerð þín er þó ekki að
flækja málið: Læknisferlið er sett
í tvo flokka:
1. Opna skarð fyrir beinflutning.
Hámarksendurgreiðsla 200 eining-
ar eða kr. 138.600
2. Tannréttingarmeðferð með
föstum tækjum(teinameðferð) í 3
ár að hámarki 800 einingar eða kr.
554.400. Samtals gerir þetta 693
þúsund krónur alls.
Þú fullyrtir í sjónvarpsviðtali
að nú eigi að taka rösklega á þessu
málefni og það eigi ekki að bitna
á börnunum að fá þennan fæðing-
argalla í vöggugjöf. Þau eigi að fá
aðgerðir að fullu greiddar. Ég sé
það ekki á þessari endurgreiðslu-
skrá. Algengt verð á venjubundn-
um tannréttingum, þ.e. tannrétt-
ingum barna sem ekki eru með
skarð í vör og góm, hjá tannrétt-
ingasérfræðingum um allt land er
á bilinu 700-1100 þúsund krónur.
Mig langar að vita hvar þú ætlar
fyrir hönd þessara barna að kaupa
10-15 ára þjónustu fyrir tæpar 700
þúsund krónur. Ég get ekki séð
annað en að enn og aftur eigi að slá
ryki í augu forráðamanna þessara
barna og þeir þurfi að greiða 60-
70% af kostnaði við tannréttingar
barna sinna. Reglugerð þín virðist
ekki breyta neinu þar um, þú leið-
réttir mig ef rangt er.
Tannréttingasérfræðingar hafa
með glöðu geði sinnt upplýsinga-
gjöf til SÍ um meðferð sjúklinga
sinna svo þeir geti leitað rétt-
ar síns varðandi endurgreiðslur.
Hefur þetta verið í formi staðfest-
ingarvottorðs. Nú bregður svo við
að þú ætlast til meira en upplýsing-
ar um sjúklinga í reglugerð þinni
og í raun með því að undirskrifa
umsóknina um endurgreiðslu fyrir
skjólstæðinga okkar þá erum við að
samningsbinda okkur SÍ og lagðar
eru á okkur nýjar kvaðir eins og
að gefa föst verð í flókin ófyrirséð
verkefni og binda verðskrá tilkynn-
ingarskyldu til SÍ með 3ja mánaða
fyrirvara. Tannréttingasérfræð-
ingar óska eftir eðlilegum óþving-
uðum samskiptum við SÍ og heil-
brigðisyfirvöld. Tannlæknar hafa
ekki sóst eftir samningi við heil-
brigðisyfirvöld, einfaldlega vegna
þess að þau treysta sér ekki til að
greiða raunkostnað við tannlækn-
ingar og hafa ekki gert í fjölda ára.
Að „setja“ tannréttingasérfræðinga
á samning með valdboði er nýlunda
sem greinilega á að reyna með því
að neita sjúklingum um endur-
greiðslu nema tannlæknirinn beygi
sig undir valdboð þitt. Ég get ekki
skrifað undir umsóknir á meðan
slík þvingunarráðstöfun er við lýði
og ég á von á að fleiri starfsfélagar
mínir líti einnig þannig á málið.
Ég vil hvetja þig til að skoða og
breyta umræddri reglugerð á ný
með tilliti til þess að hægt verði að
vinna eftir henni og hún nái þeim
tilgangi að þjóna þeim sem mesta
aðstoð þurfa. Hlustaðu á skjól-
stæðinga þína og þá sem vinna
eiga verkin, en ekki falla ofan í
embættismannagryfjuna sem for-
verar þínir komust aldrei upp úr.
Höfundur er tannréttingasérfræð-
ingur og er með fjölda barna með
skarð í vör og góm í meðferð.
Opið bréf til heilbrigðisráðherra
GÍSLI
VILHJÁLMSSON
KRISTINN H.
GUNNARSSON
UMRÆÐAN
Sigurður Benedikts-
son skrifar um tann-
vernd barna
Mikið hefur verið rætt um tannvernd barna
á undanförnum misser-
um. Lýsingar af slæmri
tannheilsu barna á Íslandi
rata reglulega í fjölmiðla og náði
sú umræða hæstu hæðum síðast-
liðinn vetur þegar samstarf Tann-
læknafélags Íslands og tannlækna-
deildar Háskóla Íslands leiddi til
Hjálparvaktar fyrir börn sem
búa við kröpp kjör. Lítið hefur þó
breyst í skipulagi tannheilsumála
á árinu sem liðið er þrátt fyrir að
ráðamenn hafi lýst því yfir að við
þetta yrði ekki lengur búið.
Heildstætt kerfi
Nú er það svo að tannlæknar hafa
ekki möguleika á að sjá hvort
barn hafi skilað sér til tannlæknis
í skoðun eða lokið þeirri meðferð
sem þörf er á. Tannlæknir sér
aðeins það barn sem kemur á hans
starfsstöð og getur ekki fylgst með
ef barn sækir meðferð annars
staðar eða hefur hreinlega dottið
úr meðferð. Oft kemur barn vegna
bráðavanda en skilar sér síðan ekki
í áframhaldandi heimsóknir. Eng-
inn fylgist í raun með þessu og þótt
Sjúkratryggingar Íslands greiði
fyrir veitta meðferð er ekkert sem
segir til um hvort henni sé lokið
eða ekki og barnið getur því týnst
í kerfinu. Mikilvægt er að rekið
sé heildstætt kerfi þar sem fylgst
er með komum barna til tann-
lækna og þannig búið um málin að
ekki velti á fjárhagstöðu foreldra
hvort barnið fái nauðsyn-
legt eftirlit og meðferð.
Hér er mikilvægt að sam-
vinna sé milli þeirra staða
sem börn koma á, hvort
sem um er að ræða heilsu-
gæsluna, skólann eða tann-
lækna. Upplýsingar þurfa
að flæða þarna á milli svo
hægt sé að fylgjast með
heimtum og grípa inn í ef
börn skila sér ekki.
Hver á að gæta bróður míns?
Ekki má líta á tannheilsu sem eitt-
hvað sérstakt fyrirbæri heldur að
hún tengist mörgum þáttum sem
snerta almennt heilbrigði barna.
Munnhirða og gott matarræði
skipta þar mestu en hér á Íslandi
er t.d. gosdrykkjaþamb barna og
unglinga gríðarlegt og á sama
tíma heyrum við að börn á Íslandi
séu að þyngjast og séu ekki nógu
vel á sig komin líkamlega. Svo
virðist sem tannheilsa íslenskra
barna sé háð efnahagsstöðu for-
eldra þeirra því börn efnaminni
foreldra hafa fleiri tannskemmd-
ir en börn þeirra efnameiri. Hér
er því um samfélagslegt mál að
ræða og hætt er við að tannheilsu
barna hraki enn frekar, nú þegar
kjör fólks eru almennt að rýrna til
mikilla muna. Heimtur barna til
tannlækna hafa ekki verið nógu
góðar og nú, eftir að efnahags-
kreppan skall á, eru vísbending-
ar um að enn færri börn skili sér
til tannlækna. Það þarf því sam-
stillt átak allra sem málið varða
og þeir þurfa að taka höndum
saman um að koma þessum málum
í viðunandi horf.
Höfundur er formaður Tann-
læknafélags Íslands.
Tannvernd - börnin
sem skila sér ekki
SIGURÐUR
BENEDIKTSSON