Fréttablaðið - 06.02.2010, Qupperneq 60

32 6. febrúar 2010 LAUGARDAGUR
Máninn var Geira Sæm og Hunangstunglinu hugleikinn á plötunni Er ást í
tunglinu sem kom út árið 1988.
Hjónin Sigrún Júlíusdóttir og Þorsteinn Vilhjálmsson, prófessorar í félags-
ráðgjöf og eðlisfræði, eru tvímælalaust rétta fólkið til að leita til með slíkar
vangaveltur.
„Spurningin um „ást í tunglinu“ getur haft margar merkingar. Stundum
erum við spurð hvort hugur sé í okkur, hræðsla eða gleði. En tunglið er ekki
lifandi eins og við og þess vegna getur ekki verið ást í því. Þannig er svarið nei
ef spurningin er skilin svona, tunglið sem heild býr ekki yfir ást.
En er ást kannski einhvers staðar í tunglinu? Við vitum að það er ekkert líf á
tunglinu, þar er ekkert loft eða vatn sem lífverur þurfa. Og ástin er órjúfanlega
tengd lífi. Við drögum þá ályktun að það sé engin svona ást í tunglinu, þar er
ekkert líf sem gæti búið yfir ást.
Býr karlinn í tunglinu ekki yfir ást? Þessi spurning er snúin. Er karlinn í
tunglinu til? Við höldum að hann sé ekki til í veruleikanum heldur aðeins í
huga okkar. En hugsum við okkur að hann finni fyrir ást? Er það til í dæminu
í huga okkar? Við vitum ekki betur en hann sé alger einbúi. Hann hefur þá
engan til að elska nema sjálfan sig. Það kallast sjálfselska, er alltént ólíkt
öðrum tegundum ástar og vafamál að það rísi undir því nafni. Þannig þykir
okkur hæpið að telja hugsanlega sjálfselsku karlsins í tunglinu til ástar í eigin-
legasta skilningi.
En erum við kannski á villigötum í þessum pælingum? Rifjum upp textann:
„Þegar við svífum saman öll út í geiminn. Er ást í tunglinu?“
Í þessu samhengi er spurningunni auðsvarað ef ljóðmælandinn og ferða-
félagar hans ala með sér einhvers konar ást. Þegar þeir Armstrong og Aldrich
gengu um á tunglinu 20. júlí 1969, þá var ást þar. Lokasvarið er því einfalt:
Þegar heilbrigt og elskandi fólk er á tunglinu, þá er ást þar!,“ segja þau
Sigrún og Þorsteinn.
ER ÁST Í TUNGLINU?
SIGRÚN JÚLÍUSDÓTTIR OG ÞORSTEINN VILHJÁLMSSON FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Spurðu Helgi Björns og félagar í Síðan skein sól á plötu samnefndri sveitinni árið 1989.
„Í þessum skemmtilega texta setur Helgi Björnsson fingurinn á þá lífseigu hugmynd að karlar
hvorki megi né eigi að sýna tilfinningar. Þetta er hluti af þeirri aldagömlu tvíhyggju að karlar séu rök-
vísar skynsemisverur en konur veiklundaðar tilfinningaverur með einkarétt á gráti,“ segir Þorgerður
Einarsdóttir, prófessor í kynjafræði við stjórnmálafræðideild Háskóla Íslands.
„Grátur karla er talinn merki um „dugleysi og aumingjaskap“ eins og segir í textanum, þar með er
sú athöfn kvengerð og smættuð. Sú karlmennskuímynd sem þarna birtist náði hápunkti í útrásarkarl-
mennskunni, þar sem mikilvægt var „að útiloka allar tilfinningar svo hægt væri að taka hagkvæmar
ákvarðanir í fyrirtækjum …“ eins og einn víkingurinn orðaði það. En auðvitað geta pabbar grátið og
sumir gera það, en áhugavert er að skoða við hvaða kringumstæður það verður fréttnæmt. Það
vakti óskipta athygli þegar fréttir bárust af því að Ármann Þorvaldsson hafi „grátið með dótturina
í fanginu“ þegar Kaupthing Singer & Friedlander fór í greiðslustöðvun. Hann barðist við að halda
aftur af tárunum af því að „grátur merkir uppgjöf“.
Allt er þetta í samræmi við það að grátur tákngeri það sem í menningu okkar er hin full-
komna andstaða við karlmennsku, styrkleika, seiglu og úthald. Grátur bankastjórans er því í
raun stórpólitísk tíðindi. Umhverfi sem fyrir nokkrum misserum ól af sér áhættusækna og
fífldjarfa stjórnendur, hefur nú getið af sér grátandi feður. Stóra spurningin er hvort hér
sé um að ræða raunverulega breytingu sem opnar rými fyrir tilfinningar karla eða hvort
gráturinn verður hið nýja vörumerki athafnamanna í uppgjörinu við hið
fallna Ísland – Grátkonur útrásarinnar.“ segir Þorgerður.
GETA PABBAR EKKI GRÁTIÐ?
D
ægurlagatextahöf-
undar hafa marg-
ir hverjir verið allt
annað en feimnir
við að spyrja
stórra og áleitinna
spurninga í gegnum tíðina. „What
Becomes of the Broken Heart-
ed?“, „Where Have All the Flowers
Gone?“, „Who Let the Dogs Out?“
og „Who the Fuck is Alice?“ eru
einungis örfá dæmi um býsna mik-
ilvægar spurningar sem erlendir
listamenn hafa varpað fram, án
þess hvorki að veita svör við þeim
sjálfir né vænta svara frá öðrum.
Íslenskir popparar eru engir
eftirbátar kollega sinna erlend-
is í þessum efnum og hafa sumar
vangaveltur þeirra legið eins og
mara á þjóðarsálinni svo árum
skiptir. Blaðamaður leitaði svara
við nokkrum af brýnustu spurn-
ingum íslenskrar poppsögu hjá
fræði- og kunnáttufólki og er
margs vísari fyrir vikið.
Þegar stórt er spurt …
Fjölmörgum knýjandi spurningum hefur verið varpað fram í viðlögum dægurlagatexta í gegnum árin. Kjartan Guðmundsson
leitaði til fræði- og kunnáttufólks í því augnamiði að fá svör við nokkrum þeirra og komst að því að ekki er allt sem sýnist.
Sálin hans Jóns míns velti þessari
spurningu fyrir sér á samnefndri plötu
árið 1989, eins og frægt er orðið.
„Það má ímynda sér tvenns konar
svör við þessari spurningu,“ segir
Ólafur Páll Jónsson heimspekingur.
„Annars vegar er það sú hugsun að
draumurinn sé alltaf utan seilingar,
útópíuhugsunin. Að það bíði alltaf
eitthvað betra hinum megin þegar
þessu lýkur. Svo er það hinn mögu-
leikinn, að draumurinn sé mögulega
innan seilingar. Svo er spurningin
hvort svarið maður trúir á,“ segir
Ólafur.
HVAR ER DRAUMURINN?
ÓLAFUR PÁLL JÓNSSON
ER ÞAÐ SATT SEM ÞEIR SEGJA UM LANDANN?
SUMARLIÐI ÍSLEIFSSON
Þessari spurningu, sem Magnús Þór Sigmundsson kastaði
fram á plötunni Álfar árið 1979, þykir líklega mörgum
vandsvarað, en ekki Magnúsi Skarphéðinssyni, skóla-
stjóra Álfaskólans í Síðumúla.
„Nei, álfar eru ekki menn. Álfar eru lágvaxnar verur,
allt frá tíu til áttatíu sentimetra háar. Hins vegar ruglar
fólk gjarnan saman hugtökunum álfar og
huldufólk, því huldufólk hefur nákvæm-
lega sömu líkamsbyggingu og atgervi og
menn,“ segir Magnús Skarphéðinsson.
ERU ÁLFAR KANNSKI MENN?
MAGNÚS ÞÓR SIGMUNDS-
SON Var í meiri vafa um
eðli álfa en nafni hans
Skarphéðinsson.
Bubbi Morthens spurði þessarar spurningar ásamt MX21 á plötunni Frelsi til sölu frá 1986.
„Þarna spurði kóngurinn stórt, og Helgi Björns svaraði að bragði ef ég man rétt,“ segir Gísli
Víkingsson, hvalasérfræðingur hjá Hafrannsóknastofnun.
„Hvenær er nauðsynlegt að skjóta eða drepa dýr? Sumir telja slíkt óréttlætanlegt nema
kannski í sjálfsvörn eða við hungurmörk. Samkvæmt því er ekki nauðsynlegt að skjóta hvali
frekar en ýmis önnur dýr sem menn dunda sér engu síður við að murka lífið úr. Þar má af
innlendum vettvangi nefna hreindýr, mink, loðnu, ref, gæs, þorsk, ýsu, rjúpu og lax. Sé farið
út fyrir landsteinana bætast við alls kyns bangsar og bambar. Sumar þessara tegunda veiða
menn fyrst og fremst sér til ánægju, en aðrar teljast mikilvægar í þjóðhagslegum skilningi,“
segir Gísli og bætir við að hvalveiðar tilheyri klárlega síðarnefnda flokknum.
„Auk þess að skapa atvinnu og útflutningstekjur er ekki ólíklegt að afrán á, eða samkeppni
við, fiskistofna skipti þarna líka máli. Fyrir mér er sjálfbærni mikilvægasta hugtakið í þessu
samhengi, hvort sem um er að ræða tómstunda- eða atvinnuveiðar. Stofnar langreyðar og
hrefnu hér við land eru í góðu ástandi og því engin haldbær náttúruverndarrök gegn veiðum
á þeim,“ segir Gísli.
„Hvort nauðsynlegt sé að skjóta þá? Þegar Bubbi tekur flugið er erfitt, eða öllu heldur óviðeigandi, fyrir jarðbundna
fræðimenn að blanda sér í málið og best að hver svari fyrir sig,“ segir Gísli að lokum.
ER NAUÐSYNLEGT AÐ SKJÓTA ÞÁ?
Bubbi og MX21 pældu stíft í leyndardómum lífsins og
spurðu þessarar spurningar á smáskífu árið 1987.
„Það er skammgóður vermir að ætla að byggja sjálfa
lífshamingjuna á fegurðinni einni saman, sérstaklega ef
hún er tengd efnislegum gæðum,“ segir Kolbrún Baldurs-
dóttir, sálfræðingur og sérfræðingur í klínískri sálfræði.
„Hver man ekki eftir Jóakim frænda, hinni forríku,
önugu önd? Það er ekki hægt að ábyrgjast að öll hin
fegurstu veraldlegu verðmæti gefi svo mikið sem eina
mínútu af hamingju. Þeir sem eru í hamingjuleit er því
ráðlagt að leita annað og þá ekki langt yfir
skammt heldur inn í sitt eigið hugarfylgsni.
Sú fegurð sem skipar stóran sess í ham-
ingju sérhvers manns er nefnilega hans
innri fegurð sem stundum er líka kölluð
kærleikur. Kjarni hennar er innra jafnvægi,
að vera í sátt við sjálfan sig og trúa að sér-
hver maður hefur eigin velgengni í hönd-
um sér. Sá sem er óhamingjusamur á
nefnilega erfitt með að sjá fegurðina
í kringum sig. Þannig má segja að
það sé hamingjan sem skapi í raun
fegurðina frekar en að fegurðin
skapi hamingjuna,“ segir Kolbrún
Baldursdóttir.
SKAPAR FEGURÐIN HAMINGJUNA?
GÍSLI VÍKINGSSON
KOLBRÚN
BALDURSDÓTTIR
ÞORGERÐUR EINARSDÓTTIR
… Spurðu meðlimir
HLH-flokksins á plöt-
unni Heima er best
árið 1989.
„Já, það er víst eitthvað til í því.
Margt er því óvitlausara en að velta því
fyrir sér sem „hinir“ sjá. Það er ekki víst
að það sé allt óhróður og illmælgi!“
segir Sumarliði Ísleifsson, sagnfræð-
ingur og sérfræðingur í ímynd Íslands
og Íslendinga.