Fréttablaðið - 08.05.2010, Qupperneq 40

40 8. maí 2010 LAUGARDAGUR
F
ólk man varla eftir því að þetta
sé að fara að gerast,“ segir Gunn-
ar Helgi Kristinsson stjórnmála-
fræðingur um sveitarstjórnar-
kosningarnar. Í dag eru sléttar
þrjár vikur þangað til landsmenn
ganga að kjörborðinu. Óhætt er að fullyrða að
sjaldan hafi áhuginn fyrir kosningunum verið
minni á seinni tíð.
Gunnar Helgi segir að því megi búast við
því að lítil þátttaka verði í kosningunum. Það
sé reyndar í samræmi við þróun frá því fyrir
hrun.
„Þátttaka í síðustu sveitarstjórnarkosning-
um, sem voru fyrir hrun, var innan við 80
prósent. Það er minnsta þátttaka í kosning-
um hér frá því um miðja síðustu öld. Þetta er
því þróun til lengri tíma, en svo kemur hrun-
ið ofan á það.“
Hann segir að þetta sé tilhneiging í mörg-
um löndum og engin einhlít skýring á þessu.
Í einhverjum skilningi hafi tengsl flokka við
samfélagið minnkað.
Vantrú á stjórnmálamönnum
Gunnar segir vantrú á stjórnmálum og stjórn-
málamönnum í kjölfar hrunsins setja mest-
an svip á kosningarnar.
Það skýri áhugaleysið að
einhverju leyti. Árangur
Besta flokksins í Reykja-
vík í skoðanakönnunum sé
vísbending um þetta sama.
Flokkarnir glími við van-
trú kjósenda.
„Tilhneigingin er í þá átt
að stjórnarflokkar tapi í
sveitarstjórnarkosningum.
Fólk lætur óánægju sína í
landsmálum í ljós í sveitarstjórnarkosning-
um. Það er auðvitað ekki það eina sem hefur
áhrif á úrslit sveitarstjórnarkosninga, stað-
bundnir þættir hafa líka áhrif. Landsmálin
hafa með vissum hætti áhrif þannig að undir
venjulegum kringumstæðum mundir þú gera
ráð fyrir því að stjórnarflokkarnir ættu undir
högg að sækja og stjórnarandstaðan væri í
betri málum.
Aðstæður nú eru hins vegar svo flóknar
hvað varðar hverju menn kenna um hvernig
komið er fyrir okkur, þannig að ekki er víst
að þetta sé alveg eins og venjulega.“
Fjármálin áberandi
Fjármál sveitarfélaga hafa verið mikið í deig-
lunni, enda standa mörg þeirra illa. Ekkert
þak hefur verið á skuldsetningu þeirra og
berjast mörg þeirra við skuldahala. Þau mál
eru í skoðun hjá ráðuneyti sveitarstjórn-
armála og hefur ráðherra, Kristján Möll-
er, opnað á möguleikann á því að þess verði
krafist að rekstur sveitarfélaga verði halla-
laus. Þá hefur reglum verið breytt þannig
að skuldbindingar utan efnahags, svo sem
fasteignaleiga, skal nú færa innan efnahags-
reikninga.
Gunnar Helgi segir fjármálin verða í
brennidepli í þessum kosningum, skuldir
og fjárhagsstöðu sveitarfélaga. „Það er nú
ekki mál sem er þess eðlis að það muni örva
kosningaþátttöku. Það er með leiðinlegri og
staglkenndari umræðum sem þú getur lent í.
Menn fara að deila um bókhald, sem er örugg
leið til að slökkva á áhorfendum, en það er
hins vegar alvörumál.
Staða margra sveitarfélaga er mjög slæm,
til dæmis víða hér á höfuðborgarsvæðinu.
Þannig að ef ég ætti að nefna einn málaflokk,
þá held ég að það hljóti að vera fjármálin sem
kosningarnar muni snúast um.“
Fóta sig upp á nýtt
Fjármál stjórnmálamanna og -flokka hafa
einnig verið í umræðunni. Í ljós hefur komið
að margir sveitarstjórnarmenn, sem tóku
þátt í prófkjörum, þáðu háa styrki frá bönk-
um og fyrirtækjum. Þá voru flokkarnir sjálf-
ir ófeimnir við að þiggja háar upphæðir úr
sömu átt.
Gunnar Helgi segir að þetta hafi birst í
starfi flokkanna sem hafi ráðið fólk til að
kynna stefnu sína. Það landslag sé gjör-
breytt.
„Það er orðið stórhættulegt að birtast á
auglýsingaskilti þannig að ég geri ráð fyrir
því að menn haldi að sér höndum. Flokkarn-
ir voru búnir að temja sér starfshætti sem
gengu mikið út á að láta atvinnumenn um að
vekja áhuga og athygli kjósenda.
Nú þurfa þeir aðeins að læra að fóta sig
í öðruvísi landslagi, þar sem hinn almenni
flokksmaður kemur meira við sögu. Flokk-
arnir eru hins vegar eiginlega búnir að týna
því niður hvernig á að gera þetta. Það getur
verið eitt af því sem stuðlar að áhugaleysi um
kosningarnar.“
En telur Gunnar að þetta muni nýtast ein-
hverjum flokki umfram aðra? „Nei, ég mundi
ekki segja það. Sjálfstæðisflokkurinn var sá
flokkur sem hafði langmesta peninga á milli
handanna. Hann er hins vegar líka sá flokk-
ur sem hafði öflugasta meðlimaskipulagið og
mesta fótgönguliðið til að tefla fram. Ég er
því ekki viss um að þetta breyti miklu á milli
flokka. Þeir þurfa að fóta sig upp á nýtt, læra
að vinna eins og þeir gerðu: í grasrótinni.“
Lognmolla í kosningabaráttunni
Landsmenn ganga að kjörborðinu eftir þrjár vikur til að kjósa nýjar stjórnir í sveitarfélögum landsins. Lítið hefur borið á kosn-
ingabaráttu og áhugi virðist ekki mikill. Stefnir í litla þátttöku segir stjórnmálafræðingur. Fjármálin verða efst á baugi. Kolbeinn
Óttarsson Proppé hugaði að kosningunum með sérfræðingi, hitti fólk á förnum vegi og hringdi í reynslubolta.
Helga Jónsdóttir var um árabil borgarritari í Reykjavík, en hefur síðastliðin
fjögur ár verið bæjarstjóri í Fjarðabyggð. Hún mun ekki gegna því starfi að
loknum kosningunum í vor. Helga hefur fylgst með fjölmörgum kosningum í
gegnum tíðina, af hliðarlínunni þó sem embættismaður.
„Ég hef þá tilfinningu sem áhorfandi að það sé deyfð alls staðar yfir
sveitarstjórnarkosningunum og hvorki eftirspurn eftir því að vera í framboði
né mikil aðsókn í að fá að greiða atkvæði. Þetta sýnist mér svona fyrirfram,
hvað svo sem gerist.“ Helga segir að viðhorf til stjórnmálamanna hafi breyst
í kjölfar hrunsins. „Það er náttúrlega alveg ljóst að almenningur, hvarvetna á
landinu, er mjög brenndur af því að hann telur að þeir sem nutu trúnaðar á
einhverjum vettvangi hafi brugðist og fólk á við alls konar erfiðleika að stríða. Það vill geta kallað
fram skýringar af hverju aðrir stóðu ekki vaktina. Auðvitað marka þessi vonbrigði og trúnaðar-
brestur samfélagið.“
Hvað þátttökuna varðar segir Helga mikilvægt að finna leið til að fólk verði lýðræðislega virkt;
vilji taka að sér verkefni í sveitarstjórnum og veita aðhald með því að nýta kosningaréttinn. Það
hvernig það sé gert sé eilífðarviðfangsefni í lýðræðissamfélögum. „Ég held að það sé ofboðslega
mikilvægt núna og ég held að það sé svo mikilvægt að það takist að sameina fólk um að byggja
upp, ekki halda áfram að einblína á fortíðina. Við verðum að horfa til þess að við eigum börn
sem við viljum að fái jafn bjarta framtíð og við áttum þegar við vorum börn.“
Deyfð yfir sveitarstjórnarkosningunum
Ég hef nú takmarkað fylgst
með, en ég mun kjósa. Ég
er að velta því fyrir mér
hvort ég á að skila auðu
eða hvort ég á að treysta
einhverjum þarna. Mér
finnst engin umræða hafa
verið um kosningarnar,
þær hafa fallið í skuggann
af öðrum málum. Mér
finnst vanta málefnalega
umræðu, fyrsti fundurinn
var haldinn í gær [fyrradag]
og það eru þrjár vikur í kosningar.
Vantar umræðu
Nei, ég hef ekkert fylgst
með kosningunum en
já, kannski ég kjósi. Ég er
samt ekki búinn að ákveða
hvað ég kýs. Ég hef ekkert
fylgst með umræðunni
og veit því ekki hvort hún
hefur verið mikil eða lítil
eða málefnaleg, mér er
slétt sama. Ég tala bara við
pabba og sé hvað hann
segir. Ég hef ekki heyrt
neinn sem ég þekki ræða
um kosningarnar, nema kannski bara pabba.
Er slétt sama
Það er ansi mikil spilling
þar sem ég bý og ég hef
ákveðið að kjósa ekki neitt.
Þar eru vissir aðilar sem
misnota aðstöðu sína svo
ég ætla ekki að kjósa. Ég
á ekki von á að margir í
minni sveit muni kjósa, því
það er yfirleitt alltaf sama
liðið sem býður sig fram.
Kannski verður meiri þátt-
taka annars staðar. Það er
nokkur stjórnmálaumræða í landinu finnst mér.
Kýs ekki neitt
Magnús L. Sveinsson sat í borgarstjórn Reykjavíkur í tuttugu ár, frá 1974 til
1994. Hann gegndi ýmsum trúnaðarstöðum og var meðal annars forseti
borgarstjórnar 1985 til 1994.
Magnús segir lítinn áhuga á kosningunum markast af því ástandi sem
ríkir í samfélaginu. Hann sé ekki hissa á því að almenningur sé óviss um
hvað gera skuli í kjörklefanum.
„Ég held það [áhugaleysið] markist af ástandinu í þjóðfélaginu, sem
er ósköp eðlilegt. Þetta er náttúrlega mjög óeðlilegt ástand og svona
aðstæður hafa ekki verið í langan tíma þegar sveitarstjórnarkosningar hafa
farið fram. Allt þjóðfélagið er undirlagt af þessu ástandi, þeim erfiðleikum
sem við búum við og þeim hamförum sem þjóðin hefur þurft að lifa og kemur auðvitað fram á
hverjum einstaklingi. Þetta kemur fram í sveitarstjórnarkosningunum síðar í mánuðinum, það
liggur alveg ljóst fyrir.
Stjórnmálamenn hafa fengið mikla gagnrýni á sig, með réttu og röngu, eins og gengur á
meðan málin eru í skoðun, þannig að ég er ekkert hissa á því að hinn almenni borgari sé
tvístígandi núna um hvað hann á að gera við kjörborðið. Það er mín tilfinning fyrir ástandinu.“
Magnús telur að þetta muni draga úr kosningaþátttöku sem sjáist best á því að um helmingur
taki ekki afstöðu í skoðanakönnunum. Það segi ansi mikið um að menn ýti því frá sér.
Almenningur er eðlilega tvístígandi
Já, ég mun taka þátt í sveit-
arstjórnarkosningunum.
Það er ekki mikil málefna-
leg umræða í gangi, þó
að einhver umræða sé til
staðar. Ég er ekki búinn að
taka afstöðu sjálfur en ætla
að kjósa. Ég reikna með
að kosningaþátttaka verði
svipuð og áður, hvorki
meiri né minni.
Ætla að kjósa
JÓHANNA
BJARNADÓTTIR
Reykjavík.
JÓN SÍMON
GÍSLASON
Reykjavík.
JÚLÍA VALSDÓTTIR
Hrunamannahreppi.
SMÁRI SVEINSSON
Garðabæ.
MANNLÍF Lítill áhugi virðist vera fyrir sveitarstjórnarkosningunum sem verða eftir þrjár vikur. Vantrú á stjórnmálamönnum mun setja svip sinn á kosningarnar að
mati stjórnmálafræðings. Búast megi við afar dræmri þátttöku. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
GUNNAR HELGI
KRISTINSSON
Hvað finnst almenningi?