Morgunn - 01.06.1983, Side 61

59
HEIMILDIH „að handan“
viðtökuhópnum hafi ekki reynt að gera sér sem ljósasta
grein fyrir vandanum á þessum langa aðfarartíma, m.a.
með lestri áður birtra rita um örlög þeirra Skálholtsfeðg-
ina. Mátti af þeim sjá, hvernig öðrum hafði farnast að
túlka harmleikinn í Skálholti, og óljósar minningar frá
fyrri kynnum af því máli hefðu getað skýrst. Þegar Guð-
mundur Kamban flutti með minnisstæðum glæsibrag fyrir-
lestur sinn um Daða og Ragnheiði á Akureyri, voru báðar
konurnar, sem sátu alla upptökufundina, á líkum aldri og
Ragnheiður þegar hún sór eiðinn. Þó að þær hafi ekki
hlýtt á fyrirlesturinn, gætu þær hafa heyrt rætt um hina
nýju túlkun á hegðun Ragnheiðar, sem þar kom fram.
Slíkar minningar dyljast, en birtast aftur í tærri með-
vitund, jafnskjótt og ytri tilefni snerta þær. Viðtaka og
birting hugfólgins söguefnis var sannarlega verðugt til-
efni til vakningar.
Hvernig sem þessu er farið standa áhrif Kambans á
texta Guðrúnarbókar óafmáanleg á spjöldum hennar.
Skýring á því virðist ekki auðfengin, ef allir lýsa sínum
hlut í góðri trú. Hreint neyðarúrræði er að kenna það
sögumanninum síra Þórði. Framliðnum manni, sem vænt-
anlega er löngu kominn í sveit, „hinna björtu“ á æðri leið-
unum, er naumast ætlandi að hafa tekið með svo vafasöm-
um hætti efni og orðalag upp úr jarðnesku skáldverki.
Dýrðarljómi „leiðanna heim“ sortnaði mjög undir þeim
skugga. — Eins og að tilurð Guðrúnai’bókar var staðið og
hún liggur fyrir nú, er erfitt að sanna að sagan sé sögð
af löngu framliðnu fólki, sem nú dvelst hólpið í dýrðar-
ljóma himnanna.
Ef það er rétt, að sagan sé framgengin af munni Guð-
rúnar Sigurðardóttur, er sú skýring nærtækust, að hún
hafi formast í og sé sprottin af dulvituðu og meðvituðu
vitsmunalífi hennar sjálfrar, en hafi fágast meira eða
minna undir hendi ritarans. Það er Guðrúnu sýnilega engin
ofætlun að segja sögu. Af því hefir hún æði mikla reynslu.
Bækur hennar tvær, sem ég hefi séð: Leiðin til þroskans,