19. júní - 19.06.2005, Blaðsíða 14

konur og viðskipti
að þurfa að setjast niður og spyrja sig
hvað veldur.
Og það getur ekki verið að það sé
eingöngu hægt að benda á konuna sjál-
fa þegar þetta er orðið svona þekkt
fyrirbrigði. Fyrsta skrefið er að skilja
af hverju þessar konur hættu störfum.
Viðtöl við þær sýna að þær eru einfald-
lega að hafna því vinnumenningarmód-
eli sem liggur að baki hjá viðkomandi
fyrirtæki. Það er bara svo merkilegt að
það eru til fyrirtæki sem kafa virkilega
djúpt í hvemig hægt er að hjálpa öllu
starfsfólki, konum og körlum að eiga líf
og vinnu. Hvernig er hægt að ná ár-
angri bæði í einkalífi og í vinnu. Þekkt
dæmi um þetta er bandarískt tölvufyr-
irtæki sem ákvað að starfsfólk þess
ynni ekki meira en 7 tíma á dag. Þetta
fyrirtæki ber höfuð og herðar yfir öll
önnur fyrirtæki í tölvunargeiranum
sem er mjög karllægur geiri. Þetta er
að mínu mati viðskiptamódel sem
hugnast bæði körlum og konum í dag.“
Það er nefnilega svo að ég þekki sí-
fellt fleiri karlmenn sem eru orðnir al-
veg jafn þreyttir og konur á því að eiga
ekkert almennilegt fjölskyldulíf. Mér
finnst ósanngjarnt að konur þurfi að
velja það að vera heima eða velja það
að vera í vinnu. Mér finnst ósanngjarnt
að karlar sem velja að vinna velji um
leið að geta ekki verið heima hjá fjöl-
skyldunni eða eiga ekki líf. Þetta snýst
ekki bara um hvor á að sækja á leik-
skólann, þetta snýst um að vera ekki
svo örmagna eftir vinnudaginn að mað-
ur geti ekki fengið eina nýja hugmynd
svo vikum skiptir af því maður er svo
þreyttur af öllu vinnuálaginu."
Nú hafa orðið gríðarleg umskipti í ís-
lensku viðskiptalífi á afar skömmum
tíma, er hraðinn ekki búinn að vera það
mikill að stjómendur fyrirtækja hafi
ekki getað náð að setjast niður og móta
almennilega stefnu?
„Ég held að það sé mikið til í þessu
og þetta með hraðann er alveg rétt.
Viðskiptalífið hefur gjörbreyst bara á
síðustu tveimur ámm og það hafa orðið
miklar breytingar í íslensku viðskipta-
umhverfi. Mér finnst það af hinu góða.
Það sem einkennir þessa framrás hins
vegar er að það em ákaflega fáar kon-
ur þátttakendur í henni. Þær sem taka
þátt kvarta mikið yfir því hversu erfitt
módel þetta er, ekki bara fyrir fjöl-
skyldulífið heldur hversu slítandi álag-
ið er. Ég þekki líka marga karla sem
segja að þetta sé gríðarlega slítandi og
ekki sé hægt að gera þetta í mörg ár
og forstjórar hafa tekið undir það. Það
er mjög sorglegt að vinnuumhverfið
krefjist þess af fólki annaðhvort að
vera með fjölskyldunni eða vinna en
ekki sameina þetta tvennt í rauninni.
Mér finnst að það eigi að vera valkost-
ur líka. Mér finnst mjög skrítið að við-
skiptamódelið skuli vera orðið þannig
að það sé ekki hægt að starfa innan
þess í mörg ár. Ég held að það hljóti að
vera verulega gallað.“
Hlutverk leiðtoga atvinnulífsins
að breyta vinnumenningunni
Þegar Halla er spurð að því hver eigi
að hafa fmmkvæðið að breytingum á
þessari vinnumenningu svo bæði kynin
hagnist, svarar hún því til að vissulega
eigi samtök eins og Samtök atvinnu-
lífsins að láta sig varða hvernig vinn-
umenningin er.
„Ég held að hraðinn sé kominn til að
Kristrún Helmlsdóttir telur að konur í vlðskiptalífl hafl ekkl sama aðgang að traustl og karlar
vera og það er hlutverk leiðtoganna í
atvinnulífinu að skapa þá menningu
sem ríkir í þeirra fyrirtækjum. Ég trúi
að þau fyrirtæki sem átta sig á því fyrr
að bjóða upp á fjölskylduvænna vinn-
umódel eigi hreinlega eftir að skara
fram úr þegar litið er til lengri tíma.
Það verða væntanlega fyrirtæki með
fleiri konum innanborðs og þá ekki
bara eina konu í framkvæmdastjórn,
heldur fleiri konur því ég held að það
þurfi fjölbreytni inn í viðskiptaum-
hverfið. Ég þekki nokkra karla sem
hafa viljað brydda upp á umræðum um
vinnutíma en þeir em mjög oft jarðaðir
og ekki vel séð ef þeir setja spurninga-
merki við það að halda fundi á kvöldin
eða snemma á morgnana sem hentar
ekki fjölskyldufólki. Vissulega held ég
að fyrirtæki þurfi þann sveigjanleika
frá starfsfólki að það geti unnið mikið
einstaka sinnum en þá held ég að fyrir-
tækið þurfi að gefa starfsfólki sínu það
til baka. Yngri kynslóðin leitar eftir
sveigjanleika þegar það er að leita eftir
vinnustað. Það koma alltaf þau tíma-
mót hjá fólki að það leitar eftir ein-
hverju öðm í lífinu en vinnu.“
Halla segir að með því að fjölga kon-
unum sé hægt að „vekja“ stjórnendur
fyrirtækja, sem oftast em karlar, til
umhugsunar um sveigjanlegri vinnu-
tíma og tillits til fjölskyldulífs starfs-
fólks. „Þær þurfa reyndar oft að líkjast
körlunum til að komast í stjórnunar-
stöður en vonandi verða þær með
næga trú á sjálfum sér þegar þangað
er komið til að takast á við þessi mál-
efni. Ég held að það þurfi að sýna kör-
lunum í fyrirtækjunum hvaða afleið-
ingar þessi ómanneskjulega vinn-
umenning hefur á starfsfólk, konur og
karla. Eitt sem ég hef tekið eftir að
tíðkast ekki í íslenskum fyrirtækjum
er að spyrja starfsfólk af hverju það
ákveður að hætta hjá fyrirtækinu. Mér
finnst ég sjá fólk í meira mæli nú en
áður sem er ósátt í vinnunni og leitar
að einhverju betra. Það er meðal ann-
ars vegna óhemju mikils álags og lítils
skilnings meðal atvinnurekenda. Ég er
ekki að tala um að atvinnulífið eigi að
sjá alveg um líf þitt heldur að það eigi
að fá starfsfólk til að blómstra sem ein-
staklingur, hvort sem það er sem for-
eldri eða annað. Við munum fjölga kon-
um með sértækum verkefnum og við
þurfum að gera það því ég er ekki
mjög bjartsýn á að karlarnir vakni
einn daginn og vilji breyta kynjahlut-
föllunum í fyrirtækjunum. Við þurfum
fleiri konur til að þessi mál komist á
dagskrá, hins vegar er körlum sem
vilja breyta hlutunum sjálfum að fjölga
í atvinnulífinu.“
En hvernig snúa ójöfn hlutföll kynj-
anna innan íjármagnsgeirans að kon-
unum sjálfum sem lifa þar og hrær-
ast?
Edda Rós Karlsdóttir er yfirmaður
greiningarsviðs Landsbankans. Þegar
hún er spurð að því hver sé ástæðan
fyrir því að konur eru ekki meira áber-
andi í íslensku viðskiptalífi, nefnir hún
einnig vinnuhörkuna sem líðist í henn-
ar umhverfi. Hún segir að það sé líka
kostur að vera kona.
„I því umhverfi sem ég lifi og hrær-
ist í er mikil sjálfskipuð vinnuharka.
Þetta er skemmtilegt umhverfi og
verkefnin síbreytileg og krefjandi.
Stjórnendur eru mjög verkefnamiðaðir
og einbeittir. Stundum verður starfið
næstum eins og eiturlyf, maður getur
ekki hætt fyrr en lausnin er fundin, en
lausnin býr alltaf til nýtt verkefni sem
líka þarf að vinna.
Það er mjög erfitt fyrir fólk með
heimili og börn að keppa um stjórnun-
arstöður í svona umhverfi. Ég er ekki
viss um að það sé framkvæmanlegt
nema maður eigi maka sem sér um
stærstan hluta þessara mála. Stjórn-
endur í viðskiptalífinu hafa fæstir það
hlutverk á heimilinu að fylgjast með
þörfum barnanna fyrir nýja skó eða
pollagalla, eða að klippa neglur eða
hár. Það eru örugglega heldur ekki
margir stjórnendur í viðskiptalífinu
sem sjá um að kaupa afmælisgjafir fyr-
ir bekkjarfélaga barna sinna og þeú'
muna sennilega ekki hjálparlaust eftir
afmælum foreldra sinna og vina. Þetta
eru þó allt nauðsynleg verkefni og at-
riði sem gefa lífinu gildi. Ef vel á að
vera er ekki hægt að sinna þeim af
hálfum hug eða með farsímann á eyr;
anu. Og konur vilja gera hlutina vel. I
fljótu bragði myndi ég því segja að það
sé annars vegar ójöfn verkaskipting
inni á heimilunum og hins vegar krafan
um stöðuga „viðveru" og athygl'
stjórnenda sem séu helstu ástæður
þess að konur eru ekki áberandi í ís*
lensku viðskiptalífi."
Hvernig er þín persónulega reynsla
af því að starfa í viðskiptageiranum út
frá samskiptum kynjanna, finnst þér
markaðurinn vera kynblindur eða er
munur á framgangi kynjanna innan ís*
lensks viðskiptalífs?
„Mín reynsla er góð og ég tel reynd-
ar að í upphafi hafi það verið mér til
framdráttar að vera kona. Ég tel að
viðskiptalífið vilji gjarnan fá konur til
starfa, en þá á sömu forsendum og
karla. Ég hef ekki sjálf upplifað að
vera mismunað á grundvelli kynferðis>
en er ekki svo einföld að halda að þar
með sé slíkt ekki til. Það hefur komið
fyi-ir að einhver hafi sýnt tilburði til að
bregða fyrir mig fæti, en hingað til
hafa karlarnir sjálfir gripið í taumana-
Það er reyndar mjög lærdómsríkt að
fylgjast með hvernig slíkt fer fram.
Tengslanet eru gríðarlega mikilvæg
í viðskiptalífinu og ólík áhugamál karla
og kvenna gera það að verkum að kon-
ur eiga oft erfitt með að mynda slík
tengsl með körlunum. Mitt starf 1
bankanum er hins vegar þess eðlis að
það hafa verið reistir „kínamúrar“ allt1
kring um mig. Þetta þýðir að ég ma
sem minnst vita af leyndarmálum og
kjaftasögum, annars verða greining"
arnar mínar ekki óháðar og trúverðug'
leiki minn glatast. Það háir mér þVI
hlutfallslega lítið að mig skuli hryl]a
við laxi í dauðateygjunum og að ég
skuli ekki spila með Old boys.“
eftir Rósu Björk Brynjólfsdóttur
14