19. júní - 19.06.2005, Blaðsíða 42

góðar stelpur, vondar stelpur
Góðar

1 ■
1 H i:7
-
IH
og vondar stelpur
Góða skólastelpuímyndin
byggist á ævagömlum grunni
í menningu okkar. Hún birtist
t.d. í heimspeki Aristótelesar
sem taldi það eðli konunnar
að vera vanvirk en að maður-
inn væri virkur. Hver getur
ekki kallað fram mynd í huga
sér af góðu, samviskusömu,
hljóðlátu, ábyrgu, hlýðnu og
hjálpsömu skólastelpunni? Nú
hefur staðan breyst, ímynd-
irnar eru orðnar fleiri og fjöl-
skrúðugari.Enn eimir þó eftir
af þessum hugmyndum.
Stelpur þykja ennþá talsvert
hljóðlátari og samviskusam-
ari en drengir þótt Línu
Langsokk sé að finna mun
víðar en áður. Kill-Bill skvís-
an er dæmi um nýjar kvení-
myndir síðustu ára. Hér verð-
ur rætt um hvernig tengsl og
hegðun stúlkna sem og við-
brögð umhverfisins mótast út
frá þessum fornu hugmynd-
um um „eðlilega“ hegðun
kvenna.
Vinatengsl stelpna byggjast gjarnan
á því að vera áreiðanlegar, sýna holl-
ustu, öryggi og traust og að deila öllu
með sér. Að vera falleg og góð og verða
aldrei fúl eða reið eru taldir eftirsókn-
arverðir eiginleikar í fari vinkonu. Sú
hugmynd að stúikur eigi ekki að sýna
reiði eða hörku getur kallað á aðrar
leiðir, svo sem baktal, rógburð og úti-
lokun,og er það oft tengt við eðli þeir-
ra. Fræðimenn hafa hins vegar bent á
að þetta stafi fremur af bælingu tilfinn-
inga eins og reiði og vonbrigða sem
kallar fram árásargirni (aggressiven-
ess) sem þær bæla niður þar sem slíkt
fellur ekki inn í hugmyndina um góðu
skólastelpuna. I hefndarskyni velja
stúlkur því frekar duldar aðferðir, svo
sem baktal og hunsun, í stað opinskárri
viðbragða.
I rannsókn minni á orðræðum um
kyngervi, völd og virðingu í unglinga-
bekk kom fram að baktal þótti meira
áberandi meðal stelpnanna en hjá
strákunum. Strákar þurfa á hinn bóg-
inn síður að fela tilfinningar eins og
reiði og vonbrigði sem kallar oft fram
afgerandi viðbrögð og ágenga hegðun.
Það er búist við slíku af þeim. Sumir
halda því fram að þetta hái mörgum
konum þegar komið er út í atvinnulífið.
Þær hafi aldrei lært að afbera árekstra
Áshildi til að vinna með sér í því. Hun
bauð sig fram í verkefni ef enginn ann-
ar vildi vinna þau og bar gjarnan
ábyrgð í hópvinnu. Hún var sérlega
samviskusöm, var yfirleitt með hæstu
einkunnirnar í bekknum en þessar
stelpur kepptu innbyrðis um einkunn-
ir. Það kallaði á mikla samviskusemi °S
ítarlegar spurningar um námsefnið til
kennara. Ashildur spurði hins vegai
ekki mikið sjálf en framhleypnari vm-
konur hennar sinntu því hlutverki vel-
Thelma var eins konar leiðtogi skutl-
anna sem að eigin sögn töldu sig ekW
eins góðar, þar sem þær byggðu ímyn.
sína meira á útliti og tengslum við eldri
stráka. Þær virtu ekki eins markvisst
reglur hinna fullorðnu og voru ekki
eins sáttar við kennarana og foreldra
sína. Þær uppfylltu alla þætti góðu
skólastelpuímyndarinnar og bættu um
betur, lögðu mikið upp úr að líta vel m-
Thelma hafði snemma byrjað að mala
sig og vera með strákum.
Sigga, leiðtoginn í uppreisnarhópn-
um, þótti hafa mikið frumkvæði
vera bæði fjörug og uppátækjasöin-
Það virtist hins vegar ekki nýtas
henni til vinsælda út fyrir sinn nánasta
vinkvennahóp, m.a. vegna þess að hun
var ekki talin „nógu góð stelpa“. Tveir
kennaranna hrifust mjög af frumkvæði
og gagnrýni og greina ekki á milli per-
sónulegra aðdróttana og hversdagslegs
ósamkomulags um ýmis mál.
Áshildur, Telma og Sigga
I unglingadeildinni þar sem rann-
sókn mín fór fram skiptust stelpurnar í
nokkra vinahópa, góðu stelpumar,
skutlumar og uppreisnarstelpur. Lýs-
ingin sem hér fer á eftir er að sjálf-
sögðu mikil einföldun og um leið ýkt
mynd, enda samskipti og valdatengsl
flóknari en svo að þeim verði lýst í
stuttri grein. Flestir lesendur ættu þó
að kannast við ýmislegt úr eigin fari
eða bekkjarsystra sinna.
Ashildur var ein af góðu stelpunum
og féll langbest að ímyndinni um góðu
skólastelpuna. Flestum kennumm
þótti hún vera fyrirmynd annarra
stúlkna í hópnum og sú sem megin-
þorri stelpnanna bar mesta virðingu
fyrir. Segja má að hún hafi verið full-
trúi orðræðunnar um góðu skólastel-
puna; góð, samviskusöm, ábyrg, hlýðin
og hjálpsöm, tranaði sér aldrei fram en
var treyst umfram aðra í ýmis störf
innan bekkjarins. Að eigin mati fékk
hún helst hól fyrir að vera ábyrg og
vinna vel í náminu. Ef upp komu sam-
skiptaerfiðleikar hjá stelpunum eða ný
stelpa kom í hópinn fékk kennarinn
42