19. júní - 19.06.2005, Blaðsíða 45

femínisti hugsar upphátt
Ég hef lengi skilgreint sjálfa mig
sem femínista. Ég hef ekki verið feimin
við að nota orðið. Það hefur hreinlega
fyllt mig stolti að segja, ég er femínisti.
Mér finnst það jafngilda því að vera
kona. Margir eiga erfitt með að skilja
þetta orð. Sumum stendur jafnvel ógn
af því. Ég skrifa það venjulega á reikn-
lng vanþekkingar pg hef ekki meiri
áhyggjur af því. Ég hef hins vegar
Weiri áhyggjur af því að ég stend mig
oftar að því að eiga í raunverulegum
skoðanaágreiningi við aðra femínista
fremur en þá sem er illa við orðið.
Éannski ekki skrýtið því hugtakið fem-
úiismi rúmar ákaflega breiðan kvarða
hugmynda um kynin tvö. Það er til að
niynda áberandi í femínískri umræðu í
^ag að hafna öllum kenningum um
náttúruval og tvíhyggju á grundvelli
fcess að slíkar hugmyndir bindi kynin á
klafa.
Þróunarkenningin er skemmtilegt
daami um slíka kenningu. Hún hefur
°ft verið notuð til að réttlæta þá skoð-
Un að karlmaðurinn sé sterka kynið.
Samkvæmt þeirri útfærslu er það álíka
oðlileg þróun náttúrunnar að mann-
kynið tróni á toppi fæðupýramídans og
að karlmaðurinn fari með öll völd í
samfélaginu. Aukinn líkamlegur styrk-
Ur hans tryggir tegundinni viðgang og
árangur. Auðvitað er þessi útlistun hin
niesta rökvilla en hún gerir síður en
svo út af við þróunarkenninguna líkt
°g sumir femínistar vilja meina. í raun
styrkir hún femínískt sjónarhom á
kenninguna og sýnir enn betur fram á
Sildi hennar. Með beitingu líkamlegs
aflsmunar undistrikar karlmaðurinn
sem mest hversu stutt hann er kominn
a veg í þróuninni og hversu lítið greinir
kann frá öðrum skepnum. Fjöldamarg-
ar skepnur búa yfir meiri líkamlegum
aflsmunum en maðurinn og því má
ðraga þá ályktun að kenningar sem
þessar séu fremur byggðar á einhvers
konar minnimáttarkennd en stað-
reyndum.
Staðreyndin er sú að það er allt ann-
ar eiginleiki sem hefur tryggt tegund-
inni viðgang og yfirburðarstöðu og sá
er í hrópandi andstöðu við líkamlegan
yfirgang. Það sem hefur tryggt teg-
Undinni toppsætið er sú einfalda stað-
reynd að mannskepnan, af öllum
skepnum, sýnir afkvæmum sýnum um-
Vggju langt um lengur en nokkur
°nnur tegund á jarðkringlunni. I reynd
lýkur sambandi mannsins við afkvæmi
sitt ekki fyrr en með dauðanum. Sú
áralanga umhyggja sem afkvæminu er
sýnd styrkir það og auðveldar því að
fakast á við lífið og viðhalda stöðu sinni
1 Pýramýdanum.
^ess vegna er það ákaflega skrítið
°g í raun óskiljanlegt að í samfélagi nú-
fijnans skuli umönnunarhlutverkinu
sýnd sú vanvirðing sem raun ber vitni.
Það er aftur á móti ákaflega skiljanlegt
að á sama tíma skuli mannlegum gild-
uni hnigna. Samfélagið þarf með
áverju árinu að takast á við frekari erf-
'ðleika og vandamál tengd tilfinningar-
°ji foreldra og barna, virðingarleysi við
afdraða og sjúka og almennu afskipta-
leysi. Hnignun mannlegra gilda er aug-
ljós afleiðing samfélags sem vanvirðir
mikilvægustu hlutverk sín. Samfélags
sem skilgreinir með peningum hvað er
mikilvægt og hvað ekki. Hvað telst til
ábyrgðar og hvað ekki. Samfélags sem
skilur ekki náttúruna heldur reynir af
vanmáttugri minnimáttarkennd eða
hreinu mikilmennskubrjálæði að stýra
henni. Þegar maður sem handleikur
dauða hluti allan daginn, telur peninga
eða raðar á lager, er talinn bera meiri
ábyrgð og sinna verðmætara starfi en
þær stéttir sem annast, sjúka aldraða
og börn er augljóst að hnignun mann-
legra gilda verður niðurstaðan.
Einhverntíma í upphafi femíníski-ar
baráttu voru umönnunargildin í önd-
vegi. Fyrstu íslensku kvenréttindakon-
urnar lögðu áherslu á að koma börnun-
um af götum Reykjavíkur og umönnun
sjúkra og aldraðra. Þá unnu konur inni
á heimilunum og sinntu þessum störf-
um launalaust.
í dag vinna konur utan heimilanna
og sinna þessum störfum fyrir skamm-
arleg laun. Hvað hefur í raun breyst?
Jú, börnin okkar eru nú alin upp af
sérfræðingum. Þau hafa hlotið hinn
kommúníska dóm að vera alin upp á
stofnunum í átta klukkustundir dag-
lega, sum jafnvel lengur. Kostnaði við
þetta mikilvæga starf er haldið niðri
með öllum ráðum og stofnanir eins og
Leikskólar Reykjavíkur stæra sig af
því að hafa ekki þurft aukafjármögnun
í áraraðir. Dregið hefur verið úr kostn-
aði við mötuneyti, bamgildum aukið
við hvern starfsmann og efniskostnaði
stillt í hóf. A sama tíma eykst kostnað-
ur við heilbrigðiskerfið í meðferð
vegna geðraskana ár frá ári og vegna
lélegs mataræðis og færri og færri Is-
lendingar fást til að sinna umönnunar-
störfum inni á elliheimilum landsins.
Mér er ekki fyllilega ljóst hvers
vegna femínísk barátta snýst ekki
lengur um þessi grunngildi umhyggj-
unnar. Ég átta mig ekki fyllilega á því
hvers vegna konur í stjórnunarstöðum
njóta meiri athygli en allar konurnar í
umönnunarhlutverkunum. Ég átta mig
ekki alveg á áherslum þriðju bylgju
femínista og forgangsröðun. Kannski
byggist hún á þeirri trú að þróunar-
kenningin sé í andstöðu við femínísku
gildin og betra sé að berjast á öðrum
vígstöðvum þar sem barist er um pen-
inga og völd. I mínum huga er það eins
og að leggja upp laupana og gefast
upp. Þá er hin femíníska barátta þegar
töpuð og hið karlrembulega sjónarhorn
á þróunarkenninguna reynist réttari
lýsing á raunveruleikanum, þrátt fyrir
allar rökvillur.
eftir Ernu Kaaber
45
Hvað varð
um umhyggiu