19. júní - 19.06.2005, Blaðsíða 43

góðar stelpur, vondar stelpur
hennar og töldu hana tvímælalaust
eafa mestu leiðtogahæfileikana af stel-
Punum. Hún átti hins vegar enga
^öguleika á slíkum frama í hinum
stelpnahópunum.
Sigga var dugleg að svara fyrir sig,
Pseði gagnvart kennurum og nemend-
11 m, og lá ekki á skoðunum sínum, sem
hiargar þóttu nokkuð ögrandi. Hún
Serði út á þá ímynd að vera ekki sam-
'nskusöm en gekk vel í námi. Hún og
stelpurnar í hópnum hennar áttu það
sameiginlegt með skutlunum að eiga í
astarsamböndum við eldri stráka og
syna sumum kennurum og foreldrum
talsverða andspyrnu. Sigga var leið-
t°ginn í uppreisnarhópnum sem barð-
íst gegn góðu skólastelpuímyndinni.
Meðvitund kennara
Það skiptir miklu máli hvaða hug-
Joyndir kennarar hafa um æskilega
"egðun og hvernig þeir bregðast við
stelpum og strákum í kennslustofunni.
°ent hefur verið á að margir kennarar
Oftibuna stelpum fyrst og fremst fyrir
ýktustu gerð af kvenleika. Rannsóknir
oafa sýnt að kennarar telja auðveldara
aÖ stjórna stelpum og lýstu þeim m.a.
sem vanvirkum, viðráðanlegum, undir-
gefnum, kurteisum og hjálpsömum og
Pær hlýddu iðulega án spurninga.
I annarri rannókn á samskiptum í
kennslustofunni var virkum stelpum
Jhun oftar en strákum sagt að vera
Wjóðlátari, tala af mýkt eða nota vin-
Qarnlegri rödd, jafnvel þótt strákarnir
Væru háværari. Eins hefur komið fram
að stelpur sem hafa sig mikið í frammi,
e*ns og Sigga, eru dæmdar mun harðar
®n drengir sem hegða sér með sama
nætti af því að þær eru að fara út fyrir
°skráð mörk um viðtekna ímynd góðu
skólastelpunnar. Á hinn bóginn er oft-
ar búist við slíkri hegðun af strákum
og hún því frekar umborin. Fram-
nleypnar stelpur í bekknum fengu á
Slg stimpla að vera frekjur eða athygl-
lssjúkar en engum dreng var lýst á
Pann hátt.
Sumar stelpur reyna að auka völd
sJn með því að vera í nánu sambandi
v'ð kennarann, þ.e. hafa eftirlit með
oðrum nemendum, og reyna þannig að
nafa hag af hugmyndinni um góðu
akólastelpuna. Það hamlar þeim sjálf-
nni í að ögra eða fara út fyrir reglur-
arnmann og veldur um leið valdaleysi
og undirgefni við kennarann. Á hinn
noginn reynist kennaranum erfiðara að
avíta þær eða gagnrýna út af öllu því
Ser,i hann á undir þeim. Kennarar eiga
Pað til að setja „góðu stelpurnar“ í það
hlutverk að halda erfiðum nemendum,
Qarnan strákum, að verki, og leggja á
Pær að bjarga ýmsum samskipta-
vanda. Gott dæmi um slíkt er saga
JUóður sem ég þekki. í bekk dóttur
honnar er einhverfur drengur sem oft-
ast er látinn vinna í hópi með stelpun-
Urn, helst einhverjum af „góðu stelpun-
Urtl“> þar sem strákarnir taka síður til-
U1 hans. í stað þess að þjálfa upp
Samskiptahæfni og umhyggjusemi hjá
sti'ákum eru þessar stelpur sem þurfa
ekki þjálfunar við settar í hlutverkið
Sem þær kunna svo vel.
Rannsóknir hafa sýnt að margir
því þar sem umhverfið umbunar fyrir
slíkt háttalag. Líklegt er að það skapi
vinsældir í mörgum stelpuhópum g
þær fá hrós frá fullorðnum sem standa
þeim nærri. Þær öðlast frekar sess hjá
kennurum og er treyst betur en öðr-
um. Þær læra að taka ábyrgð en um
leið að fórna sér ef aðstæður eru slíkar.
Hins vegar vinna þær síður úr nei-
kvæðum tilfinningum, svo sem reiði,
kvíða og hefniþörf, og velja því oft
óbeinar leiðir til þess. Þær þjálfast
markvisst í fórnfýsi, samviskusemi og
umhyggjusemi. Nú er ég ekki að segja
að þessir eiginleikar séu neikvæðir,
heldur er öllum, bæði stelpum og
strákum ,hollt að þjálfa slíkt með sér
en í hæfilegum mæli. Of mikil áhersla á
samviskusemi getur leitt af sér full-
komnunarái'áttu sem birtist m.a. í því
að eyða miklum tíma í öll skólaverkefni
hvort sem þau eru áhugaverð, ánægju-
leg og lærdómsrík eða ekki. Allt kapp
er lagt á einkunnir án þess að velta fyr-
ir sér innihaldi námsins. Leiðbeining-
um og reglum er fylgt án gagnrýni og
látið vera að taka þátt í almennum um-
ræðum af ótta við að segja eitthvað
heimskulegt og svo mætti áfram telja.
Notum hvert tækifæri sem gefst til að
hrósa „góðu stelpunum" fyrir áræði,
afgerandi skoðanir og hæfilegt kæru-
leysi.
eftir Berglindi Rós Magnúsdóttur
kennarar telja ímyndina um góðu stel-
puna almennan mælikvarða á góða
hegðun annarra stelpna. Þeir hæla
þeim sérstaklega fyrir þessa þætti,
sýna þeim meira traust og leggja á
þær mein ábyi'gð. Svo er folk hissa á
kynbundnu starfsvali og að stelpur
„velji sér“ umönnunarstörf í meira
mæli en strákar.
Að lokum
En af hverju sækja stelpur í að upp-
fylla þessa ímynd? I stuttu máli má
segja að margar stelpur sjái sér hag í
Heimildir
Rannsóknir sem vísað er til má finna
í eftirfarandi heimild:
Berglind Rós Magnúsdóttir. (2003). Orðræður
um kyngervi, völd og virðingu í unglingabekk.
Óbirt ritgerð, Háskóli íslands, Ueykjavík.
43