Fréttablaðið - 17.12.2010, Blaðsíða 34

34 17. desember 2010 FÖSTUDAGUR
Sigmundur Guðbjarnason benti í pistli sínum í Fréttablaðinu
mánudaginn 13.des. síðastliðinn
á mikilvægi þess að efla nýsköp-
un og færnina til að framkvæma
hugmyndir sínar. Ég tek undir mat
hans á mikilvægi „nýsköpunar og
ræktunar frumkvöðla“ og læt í ljós
þá ósk að sú hugsun verði útbreidd-
ari og sýnilegri í verki.
Ég var grunnskólakennari í
næstum 30 ár og kenndi síðustu
10 árin námsgrein sem þá var köll-
uð ´nýsköpun´ á stundaskránni.
Þessi námsgrein eða viðfangsefni
í skólastarfi sem hefur líka verið
kölluð ´nýsköpunarmennt´ náði að
virkja nánast alla nemendur sem ég
kenndi, til að vera skapandi og virk-
ir sem annars var mjög misjafnt
eftir námsgreinum og nemendum.
Opinber orðræða er mjög hliðholl
nýsköpun og nú eftir að kreppan
skall á hefur trúin á nýsköpun sem
leið upp úr þeim öldudal færst enn
í aukana og heyrist næstum sem
töfraorð. Ég tek reyndar undir
með þeim sem þannig tala þar sem
ég veit að nýsköpun og skapandi
hugsun og aðgerðir á flestum svið-
um er vænleg til að leysa allskonar
vandamál og þarfir og skapa lausn-
ir og afurðir sem eru verðmætar
og verða hluti af því skapandi ferli
sem þarf til að flytja okkur í átt að
ríkara samfélagi, bæði efnahags-
lega og samfélagslega.
Nýsköpunar- og frumkvöðlamennt
Námsgreinin eða námssviðið sem
hefur verið kölluð nýsköpunar-
mennt eða nýsköpunar- og frum-
kvöðlamennt kom fyrst inn í náms-
krá grunnskóla 1999 og hefur
verið í námskrá framhaldsskóla
um nokkurn tíma. Þetta viðfangs-
efni í menntun gengur út á að efla
skapandi hugsun og færni með
því að leita uppi og greina þarf-
ir og þjálfast í að finna lausnir til
að mæta þeim. Kennd eru vinnu-
brögð og ræktaður hugsunarháttur
sem hefur verið kenndur við vinnu-
brögð og hugsunarhátt uppfinninga-
manna. Einnig er mikil áhersla lögð
á að nemendur fái tækifæri í námi
til að hrinda hugmyndum sínum í
framkvæmd og að efla tengsl við
nærsamfélag, atvinnulíf og ýmsa
aðila í samfélaginu utan skólans.
Með öðrum orðum má segja að þar
sé verið að „rækta nýsköpun og
frumkvöðla“.
Í nýsköpunarmennt eru nemend-
ur að vinna með að bæta tilveruna
á einhvern hátt, þjálfast í að lesa í
umhverfi sitt, náttúrulegt og tækni-
legt. Stundum þróa nemendur hug-
myndir sínar yfir í afurðir sem
verða söluvörur ýmist áþreifan-
legar eða sem þjónusta. Þeir kynn-
ast því hvernig hugmyndir verða
að verðmætum ásamt því þjálfast
í skipulagningu, stjórnun og sam-
vinnu.
Þróun nýsköpunarmenntar í
grunnskólum átti sér stað fyrir til-
stilli nokkurra öflugra einstaklinga
og voru þau Paul Jóhannsson tækni-
fræðingur og Guðrún Þórsdóttir þar
fremst í flokki og var vagga hennar
lengi vel í Foldaskóla í Reykjavík.
Fræðslumiðstöð Reykjavíkur stóð
að því að koma Nýsköpunarkeppni
grunnskólanna á laggirnar – en í
nokkur ár hefur Menntamálaráðu-
neytið séð um keppnina í samstarfi
við menntastofnanir og ýmsa aðila
í atvinnulífinu. Sú keppni er mjög
jákvæð starfsemi og hefur hald-
ið uppi merki nýsköpunarstarfs í
grunnskólum en gefur þó ekki rétta
mynd af því starfi sem fer fram í
grunnskólunum á því sviði, sem
er því miður mjög lítið og ómark-
visst.
Fáir grunnskólar á Íslandi
bjóða formlega kennslu og þjálf-
un í nýsköpunarmennt og virðist
ýmislegt spila þar saman sem erf-
itt er að festa hönd á. Þrátt fyrir að
nýsköpunarmennt hafi komið inn
í aðalnámskrá grunnskóla 1999
hefur hún lítið breiðst út sem form-
legt viðfangsefni og sumir skóla-
stjórnendur telja að hún hafi horfið
að einhverju leyti í athyglinni sem
tölvur og upplýsingatækni fengu og
einnig virðist sú staðreynd að hún
fékk ekki tímaúthlutun hafa haft
eitthvað að segja sem og að engin
sérstök kynning fór fram á þessum
námsþætti/námsgrein. Á Íslandi er
engin markviss menntun á þessu
sviði í boði í kennaranámi eins og
er. Ýmsir fleiri þættir spila þar
inn í líka svo sem færni kennara
og vilji til að taka þessa kennslu að
sér, samstarf innan skóla og áhugi
og virk þátttaka skólastjórnenda í
að þróa námsgreinina.
Ég tel að það þurfi að rækta og
viðhalda þessari tegund af skap-
andi færni markvisst í gegnum allt
grunnnám og ekki síst á grunn- og
framhaldsskólastigi (þar er líka
lítið framboð). Þannig held ég að
það væru fleiri frjóir, skapandi og
framtaksfúsir nemendur á háskóla-
stigi en að ætlast skyndilega til þess
að háskólanemar séu skapandi og að
fara þá að þjálfa upp færnina til að
greina þarfir og vandamál og finna
lausnir – enda hafa margir háskóla-
kennarar kvartað yfir að nemendur
sem þeir fá vilji helst vera viðtak-
endur en ekki virkir skapendur.
Ég er hjartanlega sammála því
sem Sigmundur Guðbjarnason sagði
í pistil sínum að: „Þátttaka barna í
slíku starfi hefur áhrif á hugsun-
arhátt þeirra, eykur frumkvæði og
útsjónarsemi þeirra og hvetur þau
til að leita leiða til að leysa vand-
ann hverju sinni.“ Það er þó lítið
gert af því að nýta nýsköpunar-
og frumkvöðlamennt í grunnskól-
um og framhaldsskólum og þarf að
fá meiri stuðning ef það er raun-
verulegur vilji fyrir að efla slíka
menntun. Kynna þarf hvaða ávinn-
ing slíkt starf hefur í för með sér,
sannfæra stjórnendur og kennara
um það, þjálfa kennara, þróa mats-
aðferðir sem meta ferli og sköpun
og síðast en ekki síst að sannfæra
foreldra um að svona menntun sé
gagnleg og sé áhrifaríkur grunnur
að frekara námi og virkri þátttöku í
þjóðfélaginu. Rannsókn mín á stöðu
nýsköpunarmenntar í íslenskum
grunnskólum hefur gefið vísbend-
ingar um að skólafólk og almenn-
ingur þar með taldir foreldrar hafi
óljósar hugmyndir um hvað nýsköp-
unarmennt felur í sér. Öflugt sam-
starf skóla og samfélags bætir
bæði skólastarfið og samfélagið og
er einn af þeim þáttum sem getur
haft afgerandi áhrif á nýsköpunar-
mennt og hvort hún nær varanlegri
fótfestu í skólastarfinu.
Dæmi um nýsköpunarmennt
Allnokkrir skólar afgreiða þenn-
an námsþátt með því að fá einn
nýsköpunarkennara í heimsókn í
eitt eða tvö skipti til að þjálfa nem-
endur í 40 mínútur í senn en það er
fráleitt að ætlast til að nemendur
tileinki sér vinnubrögð og hugsun-
arhátt á einni til tveimur kennslu-
stundum á ári.
Nokkrir grunnskólar hafa þróað
og bjóða nemendum sínum samfellt
nám í nýsköpunarmennt. Folda-
skóli í Reykjavík hefur í mörg ár
boðið nemendum sínum nýsköpun-
armennt og Þjórsárskóli í Skeiða-
og Gnúpverjahreppi og Ingunnar-
skóli í Reykjavík hafa verið að þróa
þessa námsgrein og bjóða mörgum
árgöngum. Einn skóla enn má nefna
sem hefur byggt upp nýsköpunar-
og frumkvöðlamennt með góðum
stíganda og samfellu en það er
Grunnskólinn austan Vatna (á Hofs-
ósi, Hólum og Sólgörðum í Fljótum).
Grunnskólinn austan Vatna býður
yngri nemendum grunnþjálfun í
vinnubrögðum nýsköpunarmenntar
og eldri nemendur taka þátt í frum-
kvöðlaverkefnum svo sem Reyk-
laus, rekstur kaffihúss og Verð-
mætasköpun í héraði. Fleiri skóla
mætti nefna sem eru að gera góða
hluti á þessu sviði (þó þeir séu allt-
of fáir) og gaman væri ef nemend-
ur, kennarar og stjórnendur segðu
meira opinberlega frá sínu starfi í
nýsköpunarmennt.
Heilu skólasamfélögin hafa sjald-
an tekið sig til við að móta stefnu
og starf á sviði nýsköpunarmennt-
ar en þó má nefna að Fljótsdalshér-
að hefur nýlega haft frumkvæði
að því að bjóða öllum skólum á
öllum skólastigum á Héraði þjálf-
un í nýsköpunar- og frumkvöðla-
mennt og hafa þau unnið sameign-
lega stefnu og skólanámskrár um
slíka menntun og sköpun nýsköp-
unarmenningar í héraðinu. Einnig
er athyglisvert samstarf Mennta-
og menningarmálaráðuneytis og
Iðnaðarráðuneytis sem nú er hafin
við að þróa áfanga fyrir framhalds-
skólastigið um nýsköpunarmennt.
Nýsköpunarmennt í skólum landsins
Ég tel að það þurfi að rækta og viðhalda
þessari tegund af skapandi færni mark-
visst í gegnum allt grunnnám og ekki síst
á grunn- og framhaldsskólastigi.
AF NETINU
Sömu eigendurnir?
Ég hef fengið svar við fyrirspurn
til ráðherra um eignir Íslendinga
í erlendum sjávarútvegi. Þær
nema 873 milljörðum! – segir
Seðlabankinn, en má ekki vegna
þagnarskyldu gefa upp hverjir eiga
þetta fé. Þess skal getið að skuld-
setning í íslenskum sjávarútvegi
er nú talið eitt af helsti vandamál-
um þjóðarinnar. Þær skuldir eru
yfirleitt metnar 5–600 milljarðar
króna. Þessar skuldir væri allar
hægt að borga upp, og meira til,
með eignunum erlendis. Og þá er
það spurningin sem ekki fæst svar-
að: Eru íslenskir eigendur erlendra
sjávarútvegsfyrirtækja nokkuð
sömu Íslendingarnir og þeir sem
eiga hin skuldsettu íslensku sjávar-
útvegsfyrirtæki?
blog.eyjan.is/mordur
Mörður Árnason
Dómur sögunnar
Sagan mun líka dæma þá ákvörð-
un vel að ríkið skyldi ekki dæla inn
þúsund milljörðum í bankana í
október 2008. Þá stóð til að setja
um 500 milljarða af erlendum
eignum lífeyrissjóðana með.
Auk þess var kvartað yfir því að
lánalínur Seðlabankans væru ekki
nýttar í sama tilgangi sem skyldi.
Það má þakka Geir Haarde
forsætisráðherra og bankastjórn
Seðlabankans undir stjórn Davíðs
Oddssonar að ekki fór verr.
ea.blog.is Eyþór Arnalds
Metnaðarleysi KSÍ
Forystumenn Knattspyrnusam-
bandsins verða að skammast
sín og bregðast við þeirri niður-
lægingu sem þeir hafa kallað yfir
okkur Íslendinga:
„Íslenska karlalandsliðið í knatt-
spyrnu heldur áfram að falla niður
á FIFA-listanum en á þeim nýjasta
sem birtur var í dag er Ísland í
112.-113 sæti af 207 þjóðum,“ segir
í fréttum.
Fólk er hætt að koma á völlinn,
áhuginn er enginn og þess
vegna er álitamál hvort rétt sé að
landsliðið sé Íslands. Best er að
skilgreina það sem úrvalslið KSÍ.
Metnaðarleysið er algjört.
Miðjan.is Sigurjón M. Egilsson
Það kemur fyrir að ég skamm-ast mín meira fyrir íslenska
fjölmiðla en útrásarvíkinga. Þeir
níddust þó að minnsta kosti á fólki
í tiltölulegum friði frá kastljós-
inu þannig að börn þurftu ekki að
hlusta á foreldra sína úthrópaða hjá
alþjóð fyrir það eitt að þekkja ekki
muninn á kredit og debet.
Ég er sem sagt ekki glöð með
frétt 15. desember um konu með
þrjú börn á framfæri sínu og of háar
tekjur að mati fréttamanns
til að þiggja mataraðstoð,
fréttin er til þess gerð
að virka eins og slúður-
púðurtunna. Fjölmiðlar,
ábyrgð takk. Í stað þess að
nánast hlakka yfir þessu
„skúbbi“, hvernig væri
þá að hjálpa fólki? Vekja
athygli á vanda þeirra sem
eiga í erfiðleikum með að
halda reiðu á heimilisbókhaldinu án
ráðgjafar – og leggja sitt af mörk-
um til að sú aðstoð sé veitt í sam-
félaginu? Fjalla um SMS-lánin, sem
hafa sett marga unglinga og fatlaða
á hausinn? Segja frá ýmsum mögu-
leikum fyrir fólk með athyglisbrest
og aðrar raskanir til að skipuleggja
og halda utan um fjármál sín? En
nei – köstum endilega fyrsta stein-
inum. Fréttina vann fjölmiðlakona
sem ég hef trú á en þarna fór eitt-
hvað úrskeiðis. Önnur fjölmiðlakona
sem er í miklum metum hjá mér, að
minnsta kosti fram að þessu, rekur
svo naglann alveg inn þegar hún
skrifar 16. desember í grein sinni
„Kreppan og heimskan“ um sömu
konu og sagt var frá í fréttinni:
„Einstæð móðir þriggja barna sem
hefur tæpar fjögur hundruð þúsund
í ráðstöfunartekjur, ef lagðar eru
saman örorkubótagreiðslur, með-
lög og barnabætur segir við Vísi að
hún þurfi að sækja mataraðstoð til
Fjölskylduhjálparinnar af því hún
sé búin með alla peningana. Finnst
henni virkilega viðeigandi að rekja
þessar búmannsraunir
sínar undir nafni og mynd.
Hvað með þá sem líða
raunverulegan skort?“
Stöldrum aðeins við
náungakærleikann hérna.
Börn þessarar konu, sem
vel að merkja er með
athyglisbrest og tilheyr-
andi skipulagsörðugleika,
fá ekki að borða um jólin,
sé ekkert að gert. Er þá óviðeig-
andi að mamma þeirra nái í mat
fyrir þau? Eiga þau ekki að borða
af því að mamma þeirra fór illa með
fé af fákunnáttu sinni? Er skortur
þeirra ekki jafnraunverulegur og
barna sem eiga skynsama fátæka
foreldra?
Sum fátæk börn
betri en önnur
Fátækt
Kristín Elfa
Guðnadóttir
útgáfustjóri KÍ
Stöldrum
aðeins við ná-
ungakærleik-
ann hérna.
Nýsköpun
Svanborg R.
Jónsdóttir
grunnskólakennari og
doktorsnemi
Mikið úrval
af kuldafatnaði
á börn
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/U
T
I
52
23
6
11
/1
0
HOLTAGÖRÐUM GLÆSIBÆ KRINGLUNNI SMÁRALIND WWW.UTILIF.IS
12.990kr.Verð frá
Kuldagallar
6.990kr.Verð frá
Kuldabuxur
9.990kr.Verð frá
stærðir: 80 -120Úlpur
stærðir: 128 -174Úlpur
11.990kr.Verð frá
JÓLAGJÖFIN