Sameiningin - 01.06.1906, Blaðsíða 7

103
Og „Isafold" kórónar hneykslið meö því aö geta ekki á sér setiö
■að fara að gefa þennan skáldskap úr dánarheimi út á prent og
halda þeim samsetningi út ti.l sölu í sérstökum bœklingi. Sem
von er verðr þetta allt of magnað fyrir „Nýtt kirkjublað" þrátt
fyrir allt þess frjálslyndi; því ofbýðr, að svona langt skuli farið
í þeirri átt, og sama b.lað heíir það eftir hr. Páli Melsteð, hin-
nm háttvirta öldungi og frœðimanni, sem á yngri árum var svo
nákunnugr og handgenginn. Jónasi Hallgrímssyni, að honum sé
„ami að því, að Jónas, slíkr maðr, skuli vera bendlaðr við
þann hégóma“ — sögurnar þessar nýju, sem andatrúin íslenzka
liefir nú leitt fram undir hans nafni.
Engin ósköp standa lengi. Það hlýtr að fara að fjara í út-
hafi hinnar íslenzku andatrúar-vitleysu eftir að þar er orðið
annað eins stór-straumsflóð. En þessi andlegi vatnagangr hefir
þegar gjört all-mikið illt í þjóðlífi í&lands, og hætt er við, að
sumir að öðru leyti nýtir landar vorir, sem mest hafa verið við
cersl þessi riðnir, bíði þess aldrei bœtr.
En í heild sinni eiga íslendingar vissulega óbeinlínis að
grœða á uppþoti þessu og œðisgangi. Þ að kemr hér fram skýr og
liá-alvarleg bending til þjóðar vorrar frá honum, sem vakir yfir
mannkynssögunni og hefir þar œðstu yfirráðin,— bending til
lærdóms og varúðar að því er sérstaklega snertir ástand hins
íslenzka menntalífs nú, hina öfugu stefnu þess og sjúkleik þann,
er það hefir til brunns að bera. Aldrei áðr hefir hin íslenzka
þjóð fundið eins mikið til sin út af hœfileikum sínum og menn-
ingar-framförum eins og nú í síðustu tíð. Aldrei önnur eins
menntunar-drýgindi hjá þjóðarleiðtogunum; aldrei önnur eins
tröllatrú á vísindunum og stórvirkjum þeim, sem megi gjöra
og sé verið að gjöra á íslandi með þeirra hjálp. Fyrir þessari
menntalífsöldu hefir kirkjan og kristindómrinn meir og meir
orðið að þoka á íslandi í seinni tíð, því líka svo eða svo margir
af hinum kirkjulegu kennimönnum hafa látið stinga sér þeirri
fiugu í munn, að vísindin ætti að ákveða og afmarka sannindi
trúarinnar, stýra trúarmeðvitund kristins fólks. En þegar þessi
andlega alda er risin eins hátt á íslandi og vér höfum allir séð
hin síðustu ár, þá kemr þetta fyrir, að merkilega stórt brot hins
menntaða fólks þar lendir í þessum andatrúar-œrslum, kastar
sér út í enn þá meira hyldýpi hjátrúarinnar en það, er þjóðin lá
í niðrsokkin á 17. öld, þegar sem mest bar á göldrum og gjörn-
ingum. Hér er allt vort fólk svo átakanlega sem mest getr
hugsazt minnt á það, er ritað stendr í 2. Davíðs sálmi: „Sá,
sem býr í himninum, hlær; drottinn gjörir að þeim gys.“ Með
„fyrirbrigðunum" öllum, sem þennan seinasta vetr hafa birzt á