Sameiningin - 01.01.1920, Page 9

9
um orðum: Það á að fórna frelsinu til þess að bjarga á-
vöxtum þess.
Þar er endurtekin gamla sagan um gæsina, sem
vei-pti gulleggi á hverjum degi. Eigandanum þótti vænt
um þessa gæs, og enn vænna um eggin. Honum fanst
þau ekki koma nóg'u ört—ekki nema eitt á dag. Svo hann
drap og krufði gæsina, til þess að komast að öllum forð-
anum í einu. En gullegg fundust engin innan í dauð-
um fuglinum og þar með var varpinu lokið.
“ Tunglið og tíeyringur”.
Svo mætti þýða nafnið á enskri sbáldsögu ný-útkom-
inni, sem hefir valdið talsverðu umtali í blöðunum. Hún
lieitir á ensku: The Moon and Sixpence. Höfundurinn
er einn af hinum yngri rithöfundum Breta. Söguhetjan
er verzlunarmaður í Lundúnum. Hann er hagur á drátt-
list, en fremur hverndagslegur að öðru leyti. Um mið-
aldursskeið yfirgefur hann konu og börn, skilur þau eftir
í greinarleysi, ósjálfbjarga, og fer til Parísar. Þar tekur
hann að stunda mál-list, lifir eins og drabbari, svíkur í
trygðum vin sinn og velgjörðamann, sem hafði bjargað
lionum frá liungur-dauða. Loksins flækist svo “hetja”
þessi til Suðurhafseyja, tekur þar saman við Svertingja-
konu og sálast úr holdsveiki. Maðurinn er svín. En hon-
um tekst að mála tvö eða þrjú listaverk, og það á víst að
jafna reikninginn.
Sérhver skáldsaga flytur einhverja siðferðiskenn-
ing, ljósa eða óljósa, í mannlífs-athugunum þeim, sem hún
hefir á boðstólum. Lífið verður aldrei athugað svo, að
ekki komi þar rétt og rangt til greina. Einkum kemur
þetta mál við söguhetjuna. 1 henni finnur lesandinn æf-
inlega siðferðis-rök einhvers konar—eða siðleysis. Hon-
um finst það sjálfsagður hlutur, að höfundurinn finni til
samhvgðar með þeirri persónu, — því annars hefði hann
ekki farið að rita um hana sögu—og vilji gjöra þann kar-
aktér vegsamlegan í augum annara, eða bera blak af hon-
um að minsta kosti. Nema því að eins, auðvitað,
að sagan lýsi berlega vanþóknun höfundarins á
þeirri lyndiseinkunn eða þeim æfiferli, sem þar er
um að ræða. En það kemur sjaldan fyrir.