Fréttablaðið - 12.05.2011, Blaðsíða 23

FIMMTUDAGUR 12. maí 2011 23
Oft heyri ég sagt, einkum eftir hrun, að Íslending-
ar séu of fáir til að geta hald-
ið uppi hagsælu og heilbrigðu
samfélagi. Þessi skoðun hvílir
á tveim meginstoðum. Önnur er
þessi: Lítið land líður fyrir skort
á hæfum mannskap. En þá segi
ég: Fólk er að jafnaði alls staðar
eins að upplagi hvort heldur í
litlum löndum eða stórum. Eini
markverði munurinn á fólki frá
einu landi til annars er sá, að
sum lönd hlúa betur en önnur
að sínu fólki. Málið snýst um
þróunarstig, ekki fólksfjölda.
Hráefnið er alls staðar eins, en
það er af manna völdum mis-
langt komið á þroskabrautinni. Í
Aþenu til forna bjuggu 200.000
manns og vegnaði vel. Feneyjar
og Flórens blómstruðu á miðöld-
um með 115.000 og 70.000 íbúa.
Fámenni: Böl eða blessun?
Hin stoðin undir þeirri skoðun,
að fámennið sé „mesta félags-
böl Íslendinga,“ eins og Einar
Benediktsson skáld komst að
orði (Íslendingar voru þá um
100.000), er þessi: Fámenn-
ið kallar á innherjaviðskipti,
klíkuskap og spillingu, því að
allir þekkja alla og hylma yfir
með öllum. Þessu er ég ekki
heldur sammála. Í fámennum
löndum ætti að veitast auðveld-
ara en ella að reisa skorður við
spillingu einmitt vegna þess, að
allir vita, hvar skórinn kreppir.
Hér er að ýmsu að hyggja, bæði
rökum og reynslu.
Löndum heimsins hefur fjölg-
að verulega síðustu ár, og þau
eru nú að meðaltali fámennari
en fyrr. Árin 1990-1994 urðu til
tuttugu ný lönd við hrun Sovét-
ríkjanna og af öðrum ástæð-
um. Smæðin gerir nú minna
til en áður, þar eð greið milli-
landaviðskipti gera hverju landi
kleift að bæta sér upp óhagræði
smæðarinnar með viðskiptum
við útlönd.
Smæð, það er fólksfæð, hefur
bæði kosti og galla. Grísku
heimspekingarnir Platon og Ari-
stóteles héldu fram kostunum.
Platon færði rök að því, að réttur
fjöldi heimila hvers lands væri
5.040; þetta er ekki prentvilla.
Miðað við tíu manns í heimili
(börn, gamalmenni, þræla og
annað búalið) þýðir þetta um
50.000 manns í allt. Platon vildi,
að fólksfjöldinn væri ekki meiri
en landið þolir. Aristóteles taldi,
að hvert ríki þyrfti að vera nógu
lítið til að láta að stjórn og jafn-
framt nógu stórt til að geta
staðið undir sér. Rök Aristóte-
lesar hafa staðizt tímans tönn.
Kjarni málsins er sá, að smálönd
eru samheldnari en stór lönd og
hafa því jafnan færri sérhags-
munahópa og að því skapi skárri
stjórn á sínum málum í friði
fyrir úlfúð og sundurþykkju,
sem einkennir sum fjölmenn
samfélög, þó ekki Japan. En
smæðin kostar sitt, því að færri
skattgreiðendur standa þá bak
við fastakostnaðinn við opinbera
þjónustu. Smálönd þurfa að bæta
sér upp óhagræði smæðarinnar
með skilvirkri hagstjórn og eru
ólíklegri til að búa yfir nægum
auði til að hafa ráð á góðri og
óspilltri stjórnsýslu. Þannig
getur smæð leitt af sér spillingu
og einnig í gegnum fákeppni,
klíkuskap og refsileysi í skjóli
meðvirks ákæruvalds og dóms-
kerfis. Auk þess eiga stjórnvöld
í litlum löndum auðveldara með
að halda fjölmiðlum í skefjum.
Hagkvæmni stærðarinnar er
þó ekki heldur einhlít, þar eð í
stórum löndum geta stjórnvöld
í krafti stærðarinnar stund-
um kreist meira út úr auðlind-
um lands og sjávar til að frið-
þægja bakhjarla sína og komast
því upp með verri stjórnar-
hætti en ella. Af þessum rökum
á báða bóga má ráða, að við
þurfum að spyrja: Hvort vegur
þyngra, kostir smæðarinnar eða
gallarnir?
Fegurð smæðarinnar
Hér koma reynslurökin til
skjalanna. Rannsóknir sýna, að
spilling er á heildina litið minni
í litlum löndum en stórum, ef
eitthvað er. Smæðin virðist efla
aðhaldið að spillingaröflunum
meira en hún ýtir undir spill-
inguna. Spilling er alvarlegt
vandamál í Indlandi og Kína,
tveim langfjölmennustu löndum
heims. Rannsóknir sýna einnig,
að litlum löndum vegnar að jafn-
aði betur en stórum í efnahags-
legu tilliti. Kostir smæðarinn-
ar yfirgnæfa gallana. Risunum
tveim í Asíu fleygir samt fram.
Ég gerði fyrir nokkrum árum
eigin athugun á málinu og
komst að sömu niðurstöðu og
flestir aðrir. Einn lykillinn að
velgengni smálandanna virðist
vera, að þeim tekst oft að velta
ýmsum fastakostnaði smæðar-
innar yfir á herðar fjölmennari
vinaríkja líkt og Íslendingar
létu Atlantshafsbandalags-
þjóðirnar kosta varnir Íslands
í meira en 60 ár, þar til herinn
hvarf á braut um árið gegn vilja
íslenzkra stjórnvalda.
Ef fólksfæð dregur úr spill-
ingu og örvar hagvöxt, svo sem
rannsóknir virðast benda til,
bæta þau tíðindi horfur Íslands.
Reynslan sýnir að auki, að minni
spilling glæðir vöxtinn. Vandi
Íslands er því ekki fólksfæðin,
heldur spillingin auk annars.
Það er gott, þar eð það er miklu
hampaminna að uppræta spill-
inguna en margfalda fólks-
fjöldann. Við þurfum að snúast
gegn spillingunni með hug og
orði. Þess vegna lagði ég til hér í
Fréttablaðinu 8. júlí 2010, að sér-
stök stofnun yrði sett á fót til að
hamla spillingu á Íslandi líkt og
gert var í Svíþjóð 2006, óspilltu
landi að kalla. Nú leyfi ég mér
að ítreka tillöguna.
Erum við of fá?
Í DAG
Þorvaldur Gylfason
prófessor
Ef fólksfæð dregur úr spillingu og örvar
hagvöxt, svo sem rannsóknir virðast
benda til, bæta þau tíðindi horfur Íslands.
AF NETINU
Hagsmunir og klíkur
Nú skilst mér að fram sé komið
frumvarp um breytingu á stjórnun
fiskveiða, eða hvað svo sem það
heitir; kallað kvótafrumvarp.
Ég sé að flokkssystir mín hún
Ólína Þorvarðardóttir, biður fólk
um að bíða með að tjá sig mikið
um frumvarpið fyrr en eftir að
það hefur verið birt en ég er alveg
ósammála henni þar.
Einfaldlega vegna þess að það
átti fyrir löngu síðan að vera búið
að birta það.
Ég er kominn með bölvaða
leyndarhyggjuna upp í kok og
þegar þingmaður biður mig að tjá
mig ekki strax, kasta ég hlutum.
Og ég er alls ekki viss um að
þetta frumvarp geti talist efndir á
kosningaloforðum og stjórnarsátt-
málum.
blog.eyjan.is/sludrid
Björgvin Valur Guðmundsson
Af hverju?
Frumvarp ríkisstjórnarinnar um
sjávarútvegsmál er loksins komið
fram. Það nær auðvitað ekki nógu
langt til að gleðja þá sem vildu
fara lengst í breytingum, og heldur
ekki nógu stutt til að gleðja hina
sem engu vildu breyta. Og nú
verður rifist um það fram og til
baka á næstunni hvað það þýðir.
Sem mér finnst í rauninni stór-
skrýtið. Þetta er mál sem ætti að
vera búið að ræða í þaula.
Allir ættu að vera búnir að koma
sér upp viðamikilli þekkingu á
jafnvel hinum fínustu blæbrigðum
kvótakerfisins. Og vita nákvæm-
lega hvaða afleiðingar hvaða
breytingar hafa.
blog.eyjan.is/illugi
Illugi Jökulsson
FORSÍÐA VIÐSKIPTI ÍÞRÓTTIR LÍFIÐ UMRÆÐAN
BESTU RITDEILURNAR,
ÁDREPURNAR,
SKAMMIRNAR
OG ALLAR HINAR
AÐSENDU GREINARNAR
ERU Á VÍSI.
Meiri Vísir.
m.visir.is
Fáðu Vísi í símann!
Meira úrval afþreyingar, frétta og myndskeiða í topp–upplausn með greiðara
og einfaldara aðgengi fyrir allar tölvur og farsíma. Horfðu, hlustaðu og fylgstu
með öllu því sem gerist, hvar og hvenær sem er á Vísi.
Meira sjónvarp, meira útvarp, meiri fréttir, meiri upplýsingar,
meiri umræða, meira líf, meiri íþróttir, meiri virkni, meira úrval.
Þú færð meira af öllu á Vísi.
Má bjóða ykkur meiri Vísi?