Fréttablaðið - 25.06.2011, Side 22

25. júní 2011 LAUGARDAGUR22
MANNLÍF Atburðir eins og gengislánadómar, fjöldamótmæli og þjóðaratkvæðagreiðslur um Icesave virðast hafa áhrif á það hvernig Íslendingar meta líf sitt hverju sinni. FRÉTTABLAÐIÐ/ARNÞÓR
O
kkur þótti áhuga-
vert að meta stöð-
una á þjóðinni
út frá fleiri þátt-
um. Þess vegna
kom þessi lífs-
matsmælikvarði inn,“ segir Gísli
Steinar Ingólfsson, sérfræðingur
í markaðsrannsóknum hjá Capa-
cent. Fyrirtækið hefur undanfarið
ár mælt samfélagsþætti í þjóðar-
púlsi sínum, og samfélagsmæli-
kvörðum er ætlað að gefa þjóðinni
upplýsingar um stöðu á ýmsum
þáttum lífsins í landinu á hverjum
tíma. Þeir eiga líka að vera við-
bót við hagfræðilegar mælingar
á stöðu þjóðfélagsins, eins og hag-
vöxt og landsframleiðslu.
„Fræðimenn eru í auknum mæli
farnir að meta gæði lífs í þjóðlönd-
um út frá fleiri þáttum en hrein-
um efnahagslegum mælikvörðum.
Nefna má nóbelsverðlaunahafana
Joseph Stiglitz og Amartya Sen,
sem hafa báðir fært rök fyrir því
að það séu fleiri þættir en þeir
hagrænu sem hafi áhrif á lífsgæði
íbúa og samkeppnishæfni landa
og því nauðsynlegt að mæla þessa
þætti á kerfisbundinn hátt.“
Capacent notar mælikvarða sem
byggir á lífsmatsstigi Canril, en
það þykir gefa bestar upplýsingar
um heildarhag þjóðar á hverjum
tímapunkti, það er hvernig fólk
metur líf sitt og hvernig það sér
líf sitt þegar litið er til framtíðar.
„Þegar fólk metur líf sitt þegar
á heildina er litið og til framtíð-
ar hugsar það væntanlega um
efnahagslega stöðu sína, félags-
lega stöðu, tækifæri til framfara
og ýmsa aðra þætti. Þessi mæli-
kvarði gefur því heildrænar upp-
lýsingar um þjóðarheilsuna hverju
sinni.“
Lífsmatsmælingar af þessu tagi
skipta fólki í þrjá flokka. Í fyrsta
lagi er fólk sem dafnar – það er
fólk sem metur líf sitt í augna-
blikinu gott og sér fyrir sér að
það verði jafn gott eða betra eftir
fimm ár. Í öðru lagi er fólk sem
er í basli, sem sagt fólk sem er
ýmist svartsýnt á stöðu sína eftir
fimm ár eða telur sig ekki vera á
góðum stað í augnablikinu. „Þriðji
hópurinn er
síðan fólk sem
á í þrenging-
um. Í þessum
flokki eru ein-
staklingar sem
gefa lífi sínu
lága einkunn
þegar mæling-
in fer fram og
sér ekki fram á
betri tíma eftir
fimm ár.“
Þegar Capacent hóf þessar mæl-
ingar í maí á síðasta ári féllu 45
prósent Íslendinga í flokk þeirra
sem dafna. Það fór niður í 44 pró-
sent í október en síðan þá hefur
þróunin verið upp á við. „Í nýj-
ustu mælingunni falla 56 prósnet
Íslendinga í þennan hóp,“ segir
Gísli. Hlutfallið fór hæst í tæp 62
prósent í byrjun apríl. „Íslending-
um sem meta líf sitt gott og horfa
björtum augum til framtíðar hefur
því fjölgað um rúm tíu prósentu-
stig síðastliðið ár. Það er skýr
þróun upp á við. Fólk er farið að
líta bjartari augum fram á veginn.“
Að sama skapi hefur þeim sem
eru í basli fækkað um tólf prósent
á þessu rúma ári. Þeir voru 52 pró-
sent í maí í fyrra en eru 40 prósent
nú. Í byrjun maí síðastliðins fór
hlutfallið niður í 34 prósent.
Hópur Íslendinga telur líf sitt
vera slæmt og sér ekki fram á
betri tíma eftir fimm ár, og þannig
hefur þetta verið frá upphafi mæl-
inga. Síðustu vikur hafa þrjú til sex
prósent Íslendinga verið í þessum
flokki.
Gísli segir lítinn mun á þróun
þessa mælikvarða eftir lýðfræði-
Minna basl og fleiri dafna
Lífsmat Íslendinga undanfarið ár
■ LÍFSMAT ÍSLENDINGA SVEIFLAST MEÐ UMRÆÐUNNI
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Fyrri gengislánadómur
Hæstaréttar
Síðari gengislána-
dómur Hæstaréttar
Neikvæð umræða
og fjöldamótmæli
í aðdraganda
þingsetningar
Jólavikan
Icesave-lög samþykkt á
Alþingi og forseti vísar máli til
þjóðaratkvæðagreiðslu
Síðari þjóðar-
atkvæðagreiðsla
um Icesave-
samninga
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

Síðari þjóðar-
atkvæðagreiðsla
um Icesave-
samninga
Icesave-lög samþykkt á
Alþingi og forseti vísar máli til
þjóðaratkvæðagreiðslu
Jólavikan
Neikvæð umræða
og fjöldamótmæli
í aðdraganda
þingsetningar
Síðari gengislána-
dómur Hæstaréttar
Fyrri gengislánadómur
Hæstaréttar
25
. j
úl
.
1.
á
gú
.
8.
á
gú
.
15
. á
gú
.
22
. á
gú
.
29
. á
gú
.
5.
s
ep
t.
12
. s
ep
t.
19
. s
ep
t.
26
. s
ep
t.
3.
s
ep
t.
10
. o
kt
.
17
. o
kt
.
24
. o
kt
.
31
. o
kt
.
7.
n
óv
.
14
. n
óv
.
21
. n
óv
.
28
. n
óv
.
5.
d
es
.
12
. d
es
.
19
. d
es
.
26
. d
es
.
2.
ja
n.
16
. j
an
.
23
. j
an
.
30
. j
an
.
6.
fe
b.
13
. f
eb
.
20
. f
eb
.
27
. f
eb
.
6.
m
ar
.
13
. m
ar
.
20
. m
ar
.
27
. m
ar
.
3.
a
pr
.
10
. a
pr
.
17
. a
pr
.
24
. a
pr
.
1.
m
aí
8.
m
aí
15
. m
aí
22
. m
aí
29
. m
aí
5.
jú
n.
25
. j
úl
.
1.
á
gú
.
8.
á
gú
.
15
. á
gú
.
22
. á
gú
.
29
. á
gú
.
5.
s
ep
t.
12
. s
ep
t.
19
. s
ep
t.
26
. s
ep
t.
3.
s
ep
t.
10
. o
kt
.
17
. o
kt
.
24
. o
kt
.
31
. o
kt
.
7.
n
óv
.
14
. n
óv
.
21
. n
óv
.
28
. n
óv
.
5.
d
es
.
12
. d
es
.
19
. d
es
.
26
. d
es
.
2.
ja
n.
16
. j
an
.
23
. j
an
.
30
. j
an
.
6.
fe
b.
13
. f
eb
.
20
. f
eb
.
27
. f
eb
.
6.
m
ar
.
13
. m
ar
.
20
. m
ar
.
27
. m
ar
.
3.
a
pr
.
10
. a
pr
.
17
. a
pr
.
24
. a
pr
.
1.
m
aí
8.
m
aí
15
. m
aí
22
. m
aí
29
. m
aí
5.
jú
n.
2010
2010
2011
2011
Hlutfall Íslendinga sem dafna
Væntingavísitala
Dafna
Í basli
Í þrengingum
Íslendingar sem dafna og væntingavísitalan
GÍSLI STEINAR
INGÓLFSSON
hópum. „Einhver munur er þó eftir
hópum á því hvernig fólk metur líf
sitt, en lágtekjufólk, fólk með litla
menntun og elstu aldurshóparnir
flokkast í lægri þrep lífsmatsstig-
ans en aðrir samanburðarhópar.“
Einstaka atburðir í þjóðfélag-
inu virðast hafa sterka fylgni við
það hvernig fólk metur líf sitt og
valda skammtímasveiflum. „Til
dæmis virðast gengislánadómar
Hæstaréttar í júní og september
2010 tengjast lífsmati Íslendinga.
Sömuleiðis hafði neikvæð umfjöll-
un í fjölmiðlum og þung undiralda
rétt fyrir fjöldamótmæli fyrir
framan Alþingi í upphafi október
tengsl við neikvæðara mat Íslend-
inga á lífi sínu. Það er því mikil-
vægt að skoða langtímaþróun þar
sem áhrif einstakra atburða á lífs-
mat jafnast út.“
Það er áhugavert að mati Gísla
að samfélagsmælikvarðarnir
tengjast þeim hefðbundnu hag-
rænu, þó fleiri þættir komi til
í samfélagsmælikvörðunum en
efnahagsástandið. „Samanburður
við Væntingavísitölu Gallup, sem
er mælikvarði á væntingar fólks
til efnahagslegra þátta, leiðir til
dæmis í ljós að báðir mælikvarð-
ar virðast verða fyrir áhrifum af
atburðum í umhverfinu, en sveifl-
urnar í Væntingavísitölunni eru
heldur meiri.“
Það tímabil sem mælingarnar
ná til enn sem komið er hefur ein-
kennst af töluverðum sveiflum,
segir Gísli, þó að langtímaþróunin
hafi verið upp á við. „Líkt og hag-
vöxturinn virðist mat Íslendinga á
lífi sínu vera nokkuð brothætt og
verða fyrir áhrifum af áföllum eða
jákvæðum fréttum í umhverfinu.“
Capacent hefur undanfarið ár kannað lífsmat Ís-
lendinga í þjóðarpúlsi sínum. Einstaka atburðir og
umfjöllun í fjölmiðlum virðast hafa fylgni við það
hvernig fólk metur líf sitt. Meirihluti Íslendinga
metur líf sitt sem gott og horfir björtum augum
til framtíðar. Fólki sem á í basli hefur fækkað
undanfarið ár. Gísli Steinar Ingólfsson útskýrði
málin fyrir Þórunni Elísabetu Bogadóttur.