Fréttablaðið - 20.08.2011, Side 26

20. ágúst 2011 LAUGARDAGUR26
Á
standið var svo
skelfilegt að maður
getur varla áttað
sig á því,“ segir
Egill Þórðarson,
sem kom til bæj-
anna Miyako og Kesennuma
ásamt eiginkonu sinni Yoko.
„Við gengum lengi um heilu
hverfin og sáum hvergi neitt fólk.
Það var allt farið, enda enga þjón-
ustu að fá lengur. Hver einasta
búð farin, skólar og stofnanir og
allt. Svo er rafmagnskerfið ónýtt,
símakerfið ónýtt, vatnslagna-
kerfið að miklu leyti ónýtt, hol-
ræsakerfið líka, það virkar ekkert.
Sums staðar eru bæjarskrifstofur
farnar með öllum skjölum, bankar
farnir með öllum reikningum.Fólk
getur ekkert verið þarna.“
Einsdæmi í Japan
Jarðskjálftinn mikli 11. mars,
sem átti upptök sín skammt úti
af norðausturströnd Japans, hratt
af stað flóðbylgju sem var stærri
en Japanar hafa áður kynnst, og
eru þeir þó ýmsu vanir úr þeirri
átt. Víða varð flóðið um tíu metra
hátt en dæmi eru þess að vatns-
hæðin hafi ná 38 metrum, sem er
álíka hátt yfir sjó og flugturninn
á Reykjavíkurflugvelli.
Á örskammri stund var nánast
öll byggð á 600 kílómetra langri
strandlengju lögð í rúst. Þarna
voru tugir blómlegra útgerðar-
bæja. Sjómenn sigldu drekkhlöðn-
um skipum að landi á hverjum
degi og fiskmarkaðir iðuðu af lífi.
„Þetta svæði í Japan minnir
mjög á Ísland,“ segir Egill. „Við
hittum þarna nokkra karla á
bryggjunni og það var mjög þægi-
legt að spjalla við þá. Ofar í land-
inu eru líka hólar og hæðir sem
svipar mjög til landslagsins hér
á Íslandi. Það er engin stórborg-
armenning þarna eins og sunnar
í Japan þar sem malbikið þekur
allt. Að koma þangað norður frá
Tókíó var svolítið eins og að koma
í annan heim.“
Mikið verk fram undan
Þau Egill og Yoko voru í Japan í
júní, komu til Miyako 15. júní þar
sem þau fengu hvergi gistingu og
létu sér nægja að skoða sig um,
héldu síðan til Kesennuma 27.
júní, dvöldu þar í þrjá daga og
tóku þátt í sjálfboðaliðastörfum
við hreinsun bæjarins.
Þau fengu það verkefni að
hreinsa ljósmyndir. Heill salur í
stóru íþróttahúsi hafði verið tek-
inn undir þetta afmarkaða verk-
efni, sem var að flokka, skrá og
hreinsa eftir bestu getu þær ljós-
myndir sem fundist höfðu í braki
húsanna í Kesennuma, bæjar-
félags þar sem 70 þúsund manns
bjuggu fyrir aðeins hálfu ári.
„Af þessu er kannski hægt að
gera sér örlitla mynd af umfangi
þessa gríðarmikla verkefnis.
Við vorum bara í því að hreinsa
ljósmyndirnar. Svo voru alls
konar skjöl annars staðar sem
líka þurfti að hreinsa og flokka.
Svona fara þeir í gegnum allt
brakið skref fyrir skref. Allt sem
þeir sjá að er persónulegt eða geti
skipt máli, því halda þeir til haga.
Það er einhver sem á þetta allt og
þá er ekki hægt að sópa þessu
bara upp og henda því. Fólk á
sinn rétt.“
Uppbygging varla hafin
Þau segja umfangið vera miklu
meira en þau hefðu nokkurn tím-
ann getað gert sér í hugarlund.
„Til dæmis eru ónýtir bílar út
um allt. Þeir þurfa að finna út
hverjir eiga bílana og vita hvað
eigendurnir vilja gera við þá. Og
lóðirnar, það tekur engin íbúðar-
lóð og lætur bara einhvern fá
hana þó að húsið sé farið. Það er
einhver sem á lóðina. Þetta er
réttarríki og yfirvöld koma ekki
bara með jarðýtur og moka öllu
burt.“
Japanar hafa ætlað sér þrjú ár
í þetta hreinsunarstarf en þá er
öll uppbyggingin eftir og hún er
varla farin af stað, enda taka Jap-
anar sér góðan tíma til að skoða
hvort óhætt sé að byggja á ný á
þessum stöðum.
„Fyrst þarf að gera áhættumat
og ákveða á hvaða forsendum þeir
byggja aftur. Svo þarf að endur-
skipuleggja bæina. Það tekur allt
rosalegan tíma,“ segir Helgi.
Kýs frekar neyðarskýlin
Á meðan fást ekki byggingarleyfi
til að byggja nokkurn skapaðan
hlut, hvorki verslanir né skóla,
jafnvel þótt fólk myndi vilja flytja
aftur. Þangað til eru byggðirn-
ar við strandlengjuna sannkölluð
draugabyggð. Fólkið er flutt til
ættingja eða kunningja eða farið
að leita sér að vinnu annars staðar.
Enn eru nærri 90 þúsund manns
í neyðarskýlum, en það er helst
eldra fólk sem hefur í engin önnur
hús að venda.
„Til bráðabirgða átti að reisa 60
til 70 þúsund neyðaríbúðir fyrir
utan sjálf hamfarasvæðin, en
það eru hálfgerð gámahús og fólk
hefur verið tregt til að flytja inn í
þetta. Þetta er eignalaust fólk með
litlar tekjur og á ekki bíla þannig
að það myndi bara sitja í húsun-
um einangrað og atvinnulaust og
allslaust. Margir vilja þá heldur
þrauka í neyðarskýlunum þó erfitt
sé því þar fær fólk þó að minnsta
kosti að borða.”
Þakklæti
Þau Yoko og Egill segja íbúana
á hamfaraslóðunum afar þakk-
láta fyrir þann áhuga sem þeim
er sýndur. „Fólk er ennþá í áfalli.
Það fer ekki á milli mála,“ segir
Egill.
„Mikilvægast er samt að fá að
tala,“ segir Yoko. Þau hittu ein-
staklinga sem höfðu lent í ótrú-
legum hremmingum og tóku því
fegins hendi að fá að segja frá
raunum sínum. Eina konu hittu
þau í verslun skammt frá húsi sem
þau gistu í, ræddu góða stund við
hana og gáfu henni tátiljur sem
móðir Egils hafði prjónað. „Hún
ætlaði aldrei að hætta að hneigja
sig,“ segir Yoko. „Hún var svo
þakklát fyrir að fá að tala og
heyra að fólki er ekki sama.“
Orkuskortur
Annars staðar í Japan, þar sem
þau Egill og Yoko komu, virðist
hins vegar sem fólk forðist að
ræða eyðilegginguna og tjónið á
flóðasvæðunum.
„Stóra hitamálið er kjarnorkan
og orkuskorturinn,“ segir Egill.
„Um það eru allir að þrasa og
þrasa, bæði í stjórnmálum og ann-
ars staðar. Annað kemst ekki að.
Þá hverfur harmleikurinn fyrir
norðan svolítið í skuggann.“
Eitt kjarnorkuver eyðilagðist í
hamförunum og annað var tekið
úr notkun. Um það munar í landi
þar sem kjarnorka er meginorku-
gjafinn. Alls staðar í Japan finn-
ur fólk fyrir því að rafmagnið er
naumt skammtað og sífellt verið
að hvetja fólk til að draga úr orku-
notkun.
Á sjö systkini í Kyoto
Þau Egill og Yoko stöldruðu lengst
við í Kyoto, þar sem Yoko er fædd
og þar á hún sjö systkini. „Ég þarf
alltaf að heimsækja þau öll þegar
ég kem,“ segir hún.
Hún kynntist Agli í Lond-
on árið 1971 þar sem þau voru
bæði í enskunámi. Árin 1977 til
1979 bjuggu þau í Kyoto en hafa
síðan búið hér á landi. Þau halda
góðum tengslum við Japan og
reyna að fara þangað eins oft og
þau geta.
■ ULLARVÖRUR OG NÝ SÖFNUN
Miyako
Kesennuma
Tokyo
Kyoto
■ HAMFARASVÆÐIN Í JAPAN
Jarðskjálfti sem mældist 9 stig varð tæplega
130 kílómetra út af norðausturströnd
Honshu-eyjar, sem er stærsta eyja Japans.
Skjálftinn hratt af stað flóðbylgju sem var
nærri 10 metra há þar sem hæst var og
komst upp í nærri 38 metra hæð yfir sjávar-
máli þar sem hún fór hæst í borginni Miyaki.
Látnir og slasaðir
Staðfest dauðsföll:15.709
Enn saknað: 4.926
Slasaðir: 5.717
Skemmdir á húsum
Alhrunin: 113.812
Hálfhrunin: 150.229
Brunnin: 284
Vatnsskemmdir: 24.949
Aðrar skemmdir: 533.446
Jarðskjálfti 11. mars
Flóðbylgjan
J A
P
A
N
Ullarvörurnar sem söfnuðust á Íslandi, alls 260 kassar
af sokkum, vettlingum, treflum, húfum og peysum sem
munu koma sér vel í kuldanum næsta vetur, voru sendar
til tveggja bæja á hamfarasvæðunum í Japan, Miyako í
Iwate-héraði í og Kesennuma í Miyagi-héraði.
Það var til þessara tveggja staða sem Egill og Yoko
ferðuðust í sumar til að kynnast ástandinu af eigin raun.
Í Miyako bjuggu tæplega 60 þúsund manns fyrir rúmu
hálfu ári og rúmlega 70 þúsund í Kesennuma. Þeir sem
ekki létu lífið eru flestir farnir á brott, þótt væntanlega
snúi margir aftur þegar byggðin hefur verið endurreist.
Í Miyako reis flóðið einna hæst og fór upp í nærri 38
metra hæð yfir sjávarmáli en í Kesennuma varð tjónið
meira og víðtækara en víðast hvar annars staðar.
Konurnar sem efndu til söfnunarinnar hér á landi, með
Yoko Þórðarson og séra Miyako Þórðarson í fararbroddi,
eru afar þakklátar þeim fjölda Íslendinga sem prjónuðu
og gáfu ullarvörur til að senda út.
3. september næstkomandi verður aftur efnt til
söfnunar, að þessu sinni meðal fyrirtækja og er ætlunin
að nota afraksturinn í þágu barna á hamfarasvæðunum,
sem enn eiga erfitt með að takast á við álagið.
Japanar á Íslandi og ýmis samtök ætla þennan dag
að efna til japanskrar íþrótta- og menningarhátíðar í
Háskóla Reykjavíkur við Nauthólsvík, bæði til að vekja
athygli á söfnuninni og til að sýna Íslendingum þakklæti
fyrir samhug og stuðning vegna hamfaranna.
EGILL Í HÓPI SJÁLFBOÐALIÐA Í borginni Kesennuma tóku
þau Yoko og Egill þátt í sjálfboðastarfi við hreinsun ljós-
mynda. MYND/EGILL OG YOKO ÞÓRÐARSON
Fólk er enn í áfalli
Eyðileggingin á hamfarasvæðunum í Japan er gríðarleg, eins og hjónin
Yoko og Egill Þórðarson kynntust af eigin raun þegar þau voru þar á ferð
nýverið. Guðsteinn Bjarnason ræddi við þau.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/S
TE
FÁ
N
YOKO ÞÓRÐARSON OG EGILL ÞÓRÐARSON
Þau kynntust í London árið 1971, búa í
Hafnarfirði en hafa jafnan haldið góðum
tengslum við Japan.