Morgunn


Morgunn - 01.06.1984, Page 32

Morgunn - 01.06.1984, Page 32
30 MORGUNN skilgreining á hjáfræðum og þaðan af síður skilgreining á fræðum eða vísindum. Ég býst ekki við, að mér takist fremur en öðrum að skilgreina gei’vivísindi þannig að allir geti sætt sig við. En ég get gjarna sett fram skilgreiningu, sem ég tel nægilegan vegvísi fyrir sjálfan mig, og hún er á þessa leið: Gervivís- indi eru fræðimennska, sem ber vísindalegt yfirbragð, en styðst í einhverju meginatriði við staðleysur eða hugaróra. Samkvæmt þessari skilgreiningu getur viðfangsefnið verið úrslitaatriði engu síður en rannsóknaaðferðin eða hug- myndafræðin, sem byggt er á. Ef ég ætti að nefna dæmi úr sögu þeirrar fræðigreinar, sem ég þekki best, koma mér strax nokkur nöfn í hug: Jóhannes Kepler, sem fékkst við stjörnuspeki — sína eigin útgáfu að vísu, því að hann fyrirleit venjulega stjörnuspáfræði,1) Piazzi Smyth, sem lagði grundvöll að svonefndri pýramídafræði2) og Percival Lowell, sem kortlagði „skurðina11 á Mars og boðaði þá kenningu, að þeir hlytu að vera gerðir af vitsmunaverum.:!> Þetta eru dæmi um virta vísindamenn sem í góðri trú eyddu kröftum sínum í gervivísindi af ýmsu tagi. Auðvitað eru dæmin ekki alltaf svona einföld. Það er ekki alltaf hægt að úrskurða afdráttarlaust, að eitthvað sé staðleysa eða hugarórar. En þá verður að dæma eftir líkum, eftir þeim upplýsingum sem fyrir liggja. Með tím- anum tekst venjulega að greiða úr slíkum málum, þegar fleiri fræðimenn hafa fjallað um viðfangsefnið. Með þetta í huga skulum við líta á þau dæmi um gervivísindi, sem ritstjóri Fréttabréfs gerði að umtalsefni í júnígrein sinni og ég rakti hér í upphafi. Ef við lítum yfir þann lista sjáum við fátt eitt, sem vísindamenn myndu telja ómaksins vert að rökræða á opinberum vettvangi, ekki vegna fávísi eða hleypidóma, heldur vegna þess, að þeir þykjast sjá þess greinileg merki, að grundvöllur fræðanna sé ótraustur. Eina undantekningin, sem vert er að taka til umræðu, er dularsálfræðin. í meira en hundrað ár hefur fjöldi fræði- manna unnið óþreytandi að því að rannsaka skipulega svo-

x

Morgunn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunn
https://timarit.is/publication/668

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.