Sjómaðurinn - 01.11.1941, Blaðsíða 32

26
SJÓMAÐURINN
í'uglanna. Það sem einkum er einkennileg dýr
við eyjarnar eru mörgæsir, sæljón og liinar stóru
sjóeðlur, sem hvergi annar staðar eru til á jörðinni.
Mjög lítið er af spendýrum á eyjunum og þau
sem eru þar, eru aðallega geitur sem liafa sloppið
frá mönnuin. Rándýr eru ekki til. Fuglalifið er
mjög mikið, það eru: máfar, skarfar, dúfur, háð-
fuglar og liafsúlur svo skiptir þúsundum.
Fregatidae*), svansúla, fálkar og uglur eru fá-
séðnir fuglar. Mest er af skordýrunum. Síðasli
stórleiðangur sem fór lil eyjanna stóð þar við i
100 kl.st.; fann alll að 200 mismunandi skordýra-
tegundir, jiar af voru 65 óþekktar.
Einkennilegustu dýrin á eyjunum eru þó skrið-
dýrin. Leguanarnir og skjaldbökurnar, sem eyj-
arnar heita eflir. Það úir og grúir af leguönum af
öllum stærðum, allt frá einstökum dýrum sem
eru 2 -3 sm. upp til risaeðhumar, sem er 1,3 m.
langar, mældar frá trýni að halabroddi. Sjaldgæf
en óhugguleg sjón er aö koma á eðluþing, því að
sjá ])að, er eins og að standa augliti til auglitis við
löngu liðin jarðtímahil; skáld með sterkt ímynd-
unarafl, eins og H. G. Wells eða Conan Doyle,
mundu fá golt efni í nýjar, merkilegar skáldsögur.
Næsl koma svo skjaldhökurnar til sögunnar. Það
er talið áreiðanlegl, að af þeim sé að minnsta kosti
253 mismunandi tegundir, og margar þeirra finn-
asl ekki annarsstaðar á jörðunni, en á þessum eyj-
um, Jiar á meðal hin fræga risaskjaldbaka, sem
frásagnir eru lil um síðan fyrir fjónun öldum.
Þannig eru Galapagoseyjunum lýst í stuttu máli;
legu Ipeirra, náltúru, gróðri og dýralífi. Síðar í
jjessari grein verður talað nánara um dýralífið og
hve einkennilegt jjað er. bili verður aðeins getið
um eina ástæðuna, sem enn gerir eyjarnar sér-
stakar i sinni röð.
í Jjyrjun þessarar greinar er minnsl á að Darwin
hafi á Golapagoséyjunum fundið grundvöll að
kenningu sinni, um uppruna lífsins og hæfileika
þróunarinnar til að tagast eftir þeini lífsskilyrð-
um sem fyrir eru. Galapagoseyjarnar hafa vegna
þessarar afskekktu legu og sérstæða náttúrufars,
með hörku umskapað og mótað allar dýrategund-
ir. Eins og |)egar er frásagt, er mikill fjöldi dýr-
anna, sem á eyjunum lifa, landlæg á eyjunum og
finnast aðeins þar, meira að segja eru þau tand-
læg innbyrðis á eyjunum, t. d. skjaldbökurnar.
Að undantékinni aðaleyjunni, Albemarle, er á
*) Góður flugfugl, 1 meters langur eða meir, meS
oddmyndaða vœngi og klofið stél, syndir en kafar ekki,
grípur bráðina í loftinu, t. d. flugfiska.
liverri hinna aðeins ein skjaldbökutegund, liver
með sínum einkennum. Skjaldbökurnar liafa því
verið einangraðar, ekki aðeins i tieild á öllum eyj-
unum lieldur einnig á liverri einstakri eyju, sem
síðan hefir mótað sérstaka tegund af þeim rótlegg
sem fyrst liefir lifað þar. Sama er að segja um
leguan (þ. e. eðlutegund), skordýrin, og íneira að
segja, að nokkru leyti um fuglana. Líki maður
þeim saman við skyldar tegundir af meginlandinu
kemst maður að þeirri niðurstöðu, að um 50 af
100 er lil muna smávaxnari og að um 65 af 100
íiafa breytt um lit og orðið dekkri. Undantekn-
ingarlaust hafa bein, fætur, nef og klær orðið
stærri og sterkari, en aftur vængir og stél minna.
Allt þetta eru áhrif frá einangrun eyjanna. Hið
dökka undirlendi hefir dekkl fjaðrir fuglanna, og
Jjað fátæklega viðurværi, sem er svo lílið að dýi
hafa jafnvel þurft að svella, er orsök til al’lurfara
í vexti dýranna, en erfiðleikarnir við að afla fæðu,
hafa þroskað nef og klær. Það, að fæturnir eru
iengri en vængir og slél styttri, er vegna þess, að
fluglarnir hafa um lengri timabil vanist á að leila
fæðunnar á jörðinni; þeir hafa smátt og smátl
þurft minna að nota vængina. Auðséð er að þessir
vængjuðu íbúar Galapagoseyjanna háfa átt þar
lieima frá ómunatíð, og eftir hundruð ára, svipar
þeim mjög lítið iil fugla á meginlandinu. A mörg-
um tegundum sjást vafalaust merki úrkynjunar.
Einkum finnast þar margir albionar (þ. e. dýr,
sem vanta litarefni í húð og liár, með rauðlit augu
og sljóan svip). Önnur sönnun fyrir ])ví, að eyj-
arnar hafi lengi verið fjærliggjandi meginlandinu
eru risaskjaldbökurnar; nú á dögum eru þær að-
eins til á þessum eyjum, og aðeins á einum stað
hafa fundist leifar af slíkum, það er í Chile. Senni-
lega er Galapagoseyjaskjaklbakan komin af venju-
Jegri tegund, en þessi framför mun hafa skapasl
gegnum aldaraðir, og eftir líffræðislegum mæli-
kvarða, munu Galapagoseyjarnar vera eldgamlar.
Eftir rannsóknum á dýralífi eyjanna, kemsl
maður alltaf að þeirri niðurstöðu, að eyjarnar liali
einhverntíman verið samfelldur fjöldi eyja, eða
hluti af stórri eyju eða skaga, sem nú er sokkinn,
siðan hafi þetta sokkið og eftir orðið þessar ein-
mana eyjar, sem liver fvrir sig, liafi fóstrað sitt
einkennilega dýralíf. Hvað evjarnar hafa verio
afskaplega einstæðingslegar og livað lítið hefir
verið um mannaferðir þar, gegnum aldir, sésl bezl
af ])ví, að dýrin finna ekki til tiinnar niinnslu
liræðslu við manninn. Náltúrufræðingur segir fra
einu góðu dæmi um þetta. Hann var að ganga
með ströndinni og horfa á sjóinn. Alll í einu koni