Útvarpstíðindi - 01.11.1953, Page 19

fyrir utan gluggann, né heldur á klukk-
una. Hann sökkti sér niður í tónverk
gömlu meistaranna, með sömu áfergju
og fornleifafræðingurinn grefur upp
borgir genginna kynslóða og menning-
ar og þegar hann heyrði í fyrsta sinni „I
know that you know“ eftir Jerome Kern
og „Alexander Ragtime Band“ eftir Irv-
ing Berlin, vissi hann fyrir víst hvert
hugur hans stefndi. Það varð honum að
báðu jöfríu, hugsjón og metnaðarmál, að
gera negratónlistina — þá einu frum-
legu og sönnu tónlist nýja heimsins —
jafn viðurkennda og hlutgenga á sínu
sviði, og klassiska tónlist gamla heims-
ins er.
Árið 1916 seldi Gershwin fyrsta lagið
sitt. Það var „When you want them, you
can’t get them“ fyrir 5 dollara, en þrem
árum síðan var „Swanee“ á söngskrá Al-
Jolsons í Winther Garden, og þetta lag,
sem Gershwin „sló í gegn“ með, söng
A1 viku eftir viku fyrir fullu húsi — og
nú skiftu líka höfundarlaunin þúsund-
um dollara.
Næstu 4 árin — frá 1920—1924, samdi
hann tónverk fyrir George White og
leikflokk hans, en textana samdi Ira,
broðir Gershwins, undir dulnefninu
Arthur Jackson — þar eð hann kaus að
skapa sér sjálfstæðan orðstý, án endur-
skins frá hinu glæsta nafni bróðursins.
Og þar sem söngvar Ira voru ferskir og
frumlegir, á sinn hátt eins og lögin,
hófst þarna hin heillavænlegasta sam-
vinna, þó misjafn væri vinnuhraðinn því
venjulega var Gershwin a. m. k. þrem-
ur lögum á undan bróður sínum, þegar
þeir voru að semja söngleik.
Þegar Gershwin var tuttugu og sex
ára gamall, var hann orðinn þekkt tón-
skáld, en að kvöldi hins 12. febrúar 1924
var „Rhapsody in blue“ frumsýnd í
Acloian Hall í New York — stjórnandi
hljómsveitarinnar var Paul Whiteman
og slaghörpuleikarinn var Gershwin
sjálfur —• og á samri stundu varð hann
heimsfrægur.
Viðstaddir þessa sögufrægu frumsýn-
ingu var háaðall tónlistarinnar, svo sem
Rachmaninoff, Godowsky, Kreisler, El-
man, Heifetz, Damrosch, Stokowski og
Stravinsky. Allir voru á einu máli um
að þetta væri stórfengleg og voldug
tónlist — að einum undanteknum. Og
það var George Gershwin sjálfur. Hann
var aldrei fullkomlega ánægður með
neitt af verkum sínum.
„Bannsettur aulinn,“ sagði Paul
Whiteman með tárin í augunum, við
lokaæfinguna á „Rhapsody in blue“. —
„Heldur hann virkilega, að hægt sé að
endurbæta þetta verk?“
Næstu sex árin staðfestist orðstýr
Gershwins sem snjallasta og frumlegasta
tónskálds Ameríku, svo ekki varð um
deilt. Rak nú hver söngleikurinn annan:
„Lady bee good“ og „Sveet little devil“
árið 1924; „Tell me more“, „Tip toes“ og
„Song of the flame“ árið 1925; „Oh kay“
árið 1926; „Funny face“ árið 1927; „Rosa-
lie“ og Treasure girl“ árið 1928; „Show
girl“ árið 1929 og „Strike up the band“
og „Girl Crazy“ árið 1930.
Og svo árið 1931, féll honum enn
meiri frami í skaut, þegar honum voru
veitt Pullitzer-verðlaunin fyrir „Of thec
I sing“ — og þannig varð Gershwin
fyrsta tónskáldið í sögu leikhúsanna,
sem hlotnaðist þessi eftirsótti heiður.
Þegar hér var komið sögu, myndi
hvert venjulegt tónskáld í hans spor-
um hafa verið sífellt í sjöunda himni
eða ofar, — en Gershwin bjó sér sjálf-
ÚTV ARPSTÍÐINDI
19