Stundin - 01.09.1940, Blaðsíða 37
STUNDIN
37
sem til er í málaralistinni —
þrátt fyrir ýmsa annmarka
byrjandans, eru þau þrungin af
krafti, bygging myndanna er á-
vallt meistaraleg, litirnir ó-
segjanlega fínir og kraftmiklir
í senn.
Þessar fyrstu myndir eru að
mörgu leyti frábrugðnar hinum
síðari verkum Cezannes. Skugg
ar myndanna eru yfirleitt
dökkir, en þar sem birtan fell-
ur á hlutina er hún sterk. Hann
málaði ekki til þess að segja
einhverja sögu í myndum sín-
um, því síður til þess að túlka
„mannlegar tilfinningar” og
sízt af öllu til þess að sýna yf-
irborðsfegurð hinnar sýnilegu
náttúru. Með list sinni vildi
hann skapa heim hins full-
komna samræmis. Cezanne er
áreiðanlega einn hinna allra
samvizkusömustu listamanna,
sem hafa lifað. Þessi samvizku-
semi kemur ekki fram í því, að
hann reyndi að elta uppi og
setja á léreftið hvert það smá-
atriði, er hann sá í fyrirmynd
þeirri, er hann málaði. Mark-
mið hans var fullkomið sam-
ræmi lita, forma og lína. Sem
dæmi upp á þær ströngu kröf-
ur, er hann gerði til þess að ná
þessu marki, má geta þess, að
hann málaði eitt sinn mynd af
vini sínum, listsalanum Volland.
Hann sat fyrir í 3y2 tíma á
dag, og er hann hafði setið fyr-
ir í 115 skipti, sagði Cezanne,
að nú gæti hann ekki málað
myndina meira í bráð. Vollard
spurði listamanninn, hvernig
honum líkaði myndin, en Ce-
zanne svaraði: ,,Eg er ekki al-
veg óánægður með, hvernig ég
hef málað skyrtubrjóstið.” Hve
mikið Cezanne málaði í mynd-
ina eftir þetta, vita menn ekki.
Þetta atvik sýnir vilja og festu
hins mikla listamanns, og sýnir
viðhorf svo gjörólíkt hugsun
fjöldans hér á Islandi, þar sem
það er álitið vottur um listlega
getu og dugað, að hrúga sem
allra mestu upp af myndum á
sem skemmstum tíma.
Þeir listamenn, er Cezanne dáð-
ist að og lærði af, eru að mörgu
leyti mjög ólíkir. Hinar fyrri
myndir hans geta stundum
minnt á Daumir. Það voru þó
sérstaklega Rubens, Tintoretto
og De la Croix, sem hrifu hann,
einkum hinn fyrstnefndi. Síðar
varð Cezanne fyrir áhrifum frá
Impressionistum, sérstaklega
Monet, sem hann dáði. Þó fór
ekki hjá því að Cezanne sæi
takmörk Impressionismans.
Hinar ströngu kröfur, er Ce-
zanne gerði til byggingar lista-
verksins, til forma hlutanna,
til hins upprunalega og frum-
stæða, þær kröfur uppfyllti hin
Impressionistiska listastefna
ekki.. I málverkum sínum vildi
Cezanne sameina litfegurð og
birtu Impressionismans, við
formfestu og aga hinnar klass-
isku eða frumstæðu listar, og
honum tókst þetta. 1 myndum
hans er eitthvað af því gleði-
ríka og heillandi ,sem einkennir
Impressionismann alveg jafnt
og þar er sú eftirminnilega al-
vara ,sem einkennir verk Giott-
os eða Michelangelo’s.
List Cezannes breyttist. Hin-
ir dökku litir hurfu, hann mál-
aði í þess stað með björtum og
skærum litum. Hann lifði mest
heima í Aix og málaði þar
það, er hann sá í kring um sig.
Myndir af fólki, landslög, blóm
eða stillebenmyndir. Hann var
mikið upptekinn af list sinni,
og sinnti ekki öðru en að mála.
Nágrannar hans litu á hann
sem meinlausan sérvitring.
Cezanne var kröfuharður
gagnvart sjálfum sér og einn-
ig gagnvart öðrum. Hann var
viljugur að viðurkenna það, er
honum þótti gott í verkum
annarra, aðfinnslur hans voru
aldrei blandnar ósanngirni.
Hann færði rök fyrir áliti sínu,
gerði grein fyrir sinu sjónar-
miði.
Þrátt fyrir það, að Cazanne
ræri einmana og lítið skilinn
af almenningi, átti hann vini
meðal hinna yngri málara og
skálda. Þeir komu og heimsóttu
hann, hylltu hann sem hinn
nýja og stóra meistara, færðu
líf og gleði yfir hin síðustu ævi-
ár hans. Hann dó í Aix í októ-
ber 1906.
Það er auðvitað erfitt að
gera þeim, er lítil kynni hafa
af myndlist, skiljanlega þá þýð-
ingu er Cezanne hefur haft fyr-
ir myndlist seinni tíma. Til þess
þarf þekkingu á listsögunni í
heild.
Það má þó segja, að hann
hafi beint listinni frá yfirborðs-
eftirlíkingu — og þeim tilviljun-
um er henni fylgja — að auga og
styrk hinnar frumstæðu listar.
— Myndir Cezannes eru lát-
lausar, þar er ekkert uppá-
þrengjandi eða óþægilegt. Allt
er þar sjálfsagt, meðlátt, göf-
ugt og fagurt. Og þó finnur
maður bak við frumstæðan
kraft — sem þó alltaf er haldið
í skefjum af fullkomnum aga,
þeim aga, sem aðeins getur
skapazt við menningu margra
undanfarandi kynslóða.
I raun og veru hefur ekki ein
manneskja af þúsundi erft hæfi-
leikann til að elska eða lifa líf-
inu með fullum árangri. Aðeins
með stöðugu, meðvitandi göfgi
hinnar fátæklegu skynvitundar
þreyfar hinn fullvaxni maður
og hin fulltíða kona sig áfram
að skipulegri, viðfeldinni ham-
ingju.
I. A. R. Wylil.
Við erum alltaf að missa
frelsið, eins og við allajafna er-
um að missa ástina, vegna þess
að eftir hvern sigur höldum við
að við getum verið rólegir og
notið þess án frekari baráttu.
Orustunni fyrir frelsinu verð-
ur aldrei lokið og á þeim víg-
velli verður aldrei ró.
II. W. Nevinson.