Stundin - 01.09.1940, Blaðsíða 5

STUNDIN
'5
Eiga skáld að lifa?
stjórnin gefið þeim um tíma.
Eg er búin að hafa ofan af fyrir
þeim í 6 ár, og geri aðrir betur.
Guð veit nú bezt um það.
I þessu kemur sendisveinn í
dyrnar og spyr hæversklega
eftir Þorsteini ö. Stephensen.
Guðbjörg verður ær við og seg-
ist ekkert um hann vita, og
enginn hafi beðið sig fyrir hann.
Drengurinn samþykkir það fyr-
ir sitt leyti, en biður hana að
skila honum „hatti frá Har-
aldi”, ef hún yrði hans vör. Við
slíka óbilbgimi er gömlu kon-
unni allri lokið, — að hún eigi
að fara að borga hatt fyrir
Þorstein, keyptan hjá Haraldi.
Nei, það kom ekki til mála. En
er drengurinn lét þess getið, að
það ætti ekki að borga hattinn,
tók hún við honum með þögullí
forundran og spurði: — Hvem-
ig getur Þorsteinn fengið nýjan
hatt án þess að þurfa að borga
hann? Drengurinn hvarf og
þakkaði þessar skrykkjóttu við-
tökur, en gamla brauðsölukon-
an lagði hattinn að barmi sér,
strauk hann gætilega annarri
hendi og sagði:
Þorsteinn hefur falleg augu,
■— allir karlmenn hafa falleg
augu!!
Þegar þessi roskna kona
hnígur í valinn, sér Reykjavík
á. bak eina heimsborgaranum,
sem hér hefur alið aldur sinn!
Guðbjörg er alþjóðafyrirbrigði
og ekki fremur íslendingur en
Jugoslavi, Karpata-Rússi eða
Pólverji. Konur líkar henni
hökta um signar gangstéttir,
híma undir húsveggjum, sitja á
tröppum og bíða í dyrasmugum
í öllum fátækrahverfum stór-
borganna. Hún er að útliti eini
fulltrúi Zigeuna-kynstofnsins
hér á landi.
Eftír Olaf Jóhann Sígurðsson
Þeir eru margir, sem halda því fram, að ekki verði bókvitið
í askana látið — og verja þessa ,skoðun sína með gildum rök-
um. Ekki getum við snætt sögur, ljóð og leikrit, þegar neyðin
sverfur að, segja þeir. Ekki getum við orðið saddir af glymj-
andi skrúðmælgi og ekki getum við stungið skrautrímuðum
drápum upp í bömin okkar, þegar þau eru svöng. Hvaða gagn
höfum við þá af þessum svokallaða skáldskap og hvaða vit er
í því að hlynna að slikri framleiðslu?
Andspænis þessum óhrekjanlegu staðreyndum standa svo
hinir, sem hafa óblandið yndi af góðum skáldskap og vilja ekki
án hans vera. Þeir segja, að góður skáldskapur verði aldrei
veginn á venjulega vog eða verðlagður í krónum og aurum,
að gildi hans verði aldrei metið eins og kjöt og fiskur, heldur
komi þar til skjalanna önnur og æðtri mælitæki. En þung-
vægustu mótbárur þessara formælenda orðlistarinnar eru eink-
um þær, að verk hinna beztu skálda endurspegli helztu sér-
kenni og óbrotgjörnustu verðmæti lands og þjóðar. Þeir benda
á, að skáldin hafi átt drýgstan þátt í að varðveita tunguna frá
tortímingu, — og á myrkum stundum hafi þau sungiði bjart-
sýni og kjark í brjóst fólksins. Þeir benda á, að skáldin hafi
oft og einatt fómað veraldlegri velgengni (fyrir listina og að
þau hafi ósjaldan verið vanmetin og misskilin af skammsýnni
og hleypidómafullri samtíð. Loks ætti það að vera nokkur
huggun fyrir andstæðinga skáldskaparins, að margir tignustu
fulltrúar hans hafa ekki hrifsað til sín rífan skerf af borði lífs-
gæðanna, heldur soltið prúðmannlega eða jafnvel orðið hung-
urmorða á ósköp kostnaðarlítinn og yfirlætislausan hátt. —
íslendingar hafa löngum talið sig bókmenntaþjóð. Frá önd-
verðu hefur orðlistin skipað hinn veglegasta sess í íslenzku
menningarlífi. Það eru engar ýkjur, þegar sagt er, að böm
landsins hafi til þessa dags drukkið í sig með móðturmjólkinni
fornsögur, ævintýri, þjóðsagnir allskonar og kvæði. Flestir
reyna að setja saman bögu einhvemtíma á lífsleiðinni og flest-
ir dásama skáldin, sem komin eru undir græna torfu. Lifandi
skáld eru ævinlega umdeild, enda þurfa þau bæði að eta og
drekka, en hitt segir sig sjálft, að skáld undir grænni torfu
þurfa hvorki að eta né drekka. Hinum framliðnu er sýndur
margskonar sómi, eins og vera ber. Það er talað um að steypa
nýtt líkneski af einum ástsælasta ljóðisnillingi þjóðarinnar og
flytja bein hans til fósturjarðarinnar úr erlendum grafreit.
Annar ljóðsnillingur var fyrir skemmstu jarðsettur á sögurík-
asta stað landsins. Mikla kirkju er verið að byggja til minn-
ingar um þriðja ljóðsnillinginn og hefur lengi verið á döfinni
að heiðra nafn hins fjórða á svipaðan hátt. En samtimis þess-
ari virðingarverðu greiðásemi við framliðin skáld, þá er skor-
in upp herör gegn vænsta hluta hinna lifandi: í ræðu og riti
em þau borin ýmiskonar sökum eins og óbótamenn, styrklr