Morgunblaðið - 09.01.2009, Qupperneq 37

Morgunblaðið - 09.01.2009, Qupperneq 37
Rösklega tvítug stofnaði Ólöf sitt eigið heimili með fyrri manni sínum Guðjóni í smekklegri risíbúð á Skóla- vörðustíg 11. Þau hjónin slitu sam- vistum, en Guðrún dóttir þeirra ólst svo upp hjá móður sinni og síðari manni hennar, öðlingnum Páli Björnssyni frá Ánanaustum, með yngri systrum sínum Önnu og Ragn- hildi, hinum mætustu konum. Guð- rún lést fyrir fáum árum eftir mikil veikindi. Á sjötta áratugnum tók Ólöf há- skólapróf í ensku og dönsku og kenndi síðan þær greinar í Mennta- skólanum í Reykjavík mestan hluta starfsævinnar. Þar byggði hún á þeirri vitund um íslenska menningu, sem fylgdi henni úr föðurhúsum og næmri tilfinningu fyrir íslensku máli. Svo hafði Ólöf lifandi áhuga á þjóðmálum. Ung að árum gekk hún til fylgis við stefnu Sjálfstæðis- flokksins, „þjóðlega og víðsýna fram- farastefnu með hagsmuni allra stétta fyrir augum og jafnrétti allra þjóðfélagsþegna.“ Þessi viðhorf hennar ásamt festu, afburðaminni, skýrri hugsun og skilningi á öðru fólki gerðu það eftirsóknarvert fyrir þá, sem að stjórnmálum störfuðu, að leita hjá henni ráða og fróðleiks. Naut ég þess í ríkum mæli. Einnig þess áhuga og þeirrar þekkingar, sem hún hafði á Reykjavík, íbúum bæjarins, umhverfinu, húsunum og sögunni. Áratugir liðu og það var eins og aldursmunurinn hefði horfið. Með árunum varð vinátta okkar æ nánari og leitaði ég oftar álits hennar eða gagnrýni. Samtöl okkar Ólafar vildu stundum dragast á langinn og kom fyrir að dætur mínar skutu til mín kaffibolla, ef Ólöf var í símanum. Að sama skapi sýndu þau Ólöf, Páll og dæturnar mér einstaka þolinmæði í alltíðum heimsóknum mínum í Sporðagrunn. Á þessum árum var þung undiralda í Sjálfstæðisflokkn- um og ómetanlegur styrkur að eiga vináttu eins og þróaðist með okkur frænkum. Mér er ljóst, að í þessu vináttusambandi var ég þiggjandi. Ef ég bar upp áhyggjur var ró og traust að finna í návist Ólafar. Samt var hún bæði viðkvæm og skapmikil, en réttsýn og góðviljuð. Eftir því sem ég kemst næst held ég að Ólöf hafi mest allra frændkvennanna líkst ömmu okkar Ragnhildi í Engey. Hún var látin fyrir minn dag, en í fari Ólafar fannst mér ég kannast við margt úr lýsingu móður minnar á móður sinni. Ólöf var tryggðatröll eins og Guðrún systir hennar. Þessi orð eru skrifuð í þökk fyrir vináttu við okkur hjónin. Við biðjum guð að blessa minningu Ólafar og framtíð afkomenda hennar. Ragnhildur Helgadóttir. Móðursystir mín Ólöf Benedikts- dóttir er til moldar borin í dag. Síð- ust systkinanna á Skólavörðustíg 11. Það eru mikil kapítulaskipti og minnir mig óþægilega á, að aldurinn er að færast yfir mig. Nú get ég ekki lengur skotist til frænku minnar eða hringt til að spyrja þeirra spurninga, sem berast frá kynslóð til kynslóðar. Ólöf var ættrækin, mannfróð og póli- tísk. Foreldrahús voru í brennidepli í baráttunni fyrir sjálfstæði landsins og réttindum kvenna á uppvaxtarár- um Ólafar. Þar gengu ekki aðrir harðar fram en foreldrar hennar Benedikt Sveinsson og Guðrún Pét- ursdóttir. Arfurinn frá Skólavörðu- stíg 11 fylgdi Ólöfu alla ævi. Hún hafði sterkar skoðanir á landsmál- um, mönnum og málefnum og var brunnur af fróðleik um þau efni, sem gaman var að ausa af, en sem ég gerði því miður of sjaldan. Tími stór- fjölskyldunnar, sem ég ólst upp í, er liðinn, – sparisjóður og verslunarhús risin á Skólavörðustíg 11, Laugavegi 18 og 66, en Háteigur á sínum stað. Guði sé lof! Sumar af mínum elstu minningum tengjast Ólöfu og dóttur hennar Guðrúnu, meðan þær bjuggu á Skólavörðustíg 11, og þær eru allar ljúfar. Oftast vorum við Benedikt frændi minn Sveinsson saman á ferð, og fyrir kom að amma sendi okkur í Bernhöftsbakarí eftir góðgæti. Síð- an giftist Ólöf Páli, sínum góða manni, og fluttist á Öskjuhlíðina, þar sem hún reyndi hið ómögulega að kenna mér dönsku og ensku. Anna og Ragnhildur sáu dagsins ljós og þau fluttu inn á Sporðagrunn. Svona getum við flett lífsins bók, sem að- eins er til eitt eintak af, og eru þó jafnmörg og einstaklingarnir, sem jörðina byggja. Ég mun sakna Ólafar. Hún var alltaf nálæg, þótt við töluðum ekki saman svo vikum skipti, og lét til sín heyra, þegar þess þurfti við. Af henni hafði ég traust í mínum störf- um. Hún var mikilhæf kona og hrein- skiptin, vinmörg og vinföst, höfðingi og skemmtileg heim að sækja, en átti þó viðkvæma lund. Guð blessi minn- ingu hennar. Halldór Blöndal. Við lát Ólafar Benediktsdóttur kærrar föðursystur minnar koma upp minningar frá liðinni tíð. Fyrstu minningarnar eru frá Skólavörðustíg 11a þar sem heimili ömmu og afa stóð. Þar hittist öll fjöl- skyldan á tyllidögum og við ýmis önnur tækifæri. Þar mætti fjölskyld- an til að taka upp kartöflur og til að tína rifsber í stóra garðinum á bak við húsið þar sem nú eru bílastæði. Þegar vel viðraði fengu krakkarnir að njóta veitinga í garðinum í hvann- grænni grasi gróinni skeifu og í minningunni er mikill ævintýraljómi yfir þeim stundum. Yngstar í systk- inahópnum á Skólavörðustígnum voru tvíburarnir Ólöf og Guðrún, sem þóttu ákaflega líkar. Myndin af þeim kemur ávallt upp í hugann þeg- ar hugsað er til gömlu og góðu dag- anna á Skólavörðustígnum. Á fyrsta ári mínu í menntaskóla kenndi Ólöf mér ensku. Hún þótti strangur kennari. Hún gætti þess vel að taka ekki frænku sína fram yf- ir aðra nemendur og fannst mér stöku sinnum hún gæta þess fullvel. Einhverju sinni bárust þau tíðindi um bekkinn í lok frímínútna að frí yrði í ensku sem átti að vera í næsta tíma. Í sama mund birtist Ólöf í dyr- unum. Skýringin á þessum misskiln- ingi var sú að nokkrir nemendur höfðu mætt Guðrúnu tvíburasystur hennar sem var kápuklædd á leið frá skólanum. Þegar ég var sest á skólabekk í há- skóla á miðjum aldri og fannst álagið í prófunum vera orðið of mikið þá stappaði Ólöf í mig stálinu og fyrir það er ég þakklát. Þær systur Ólöf og Guðrún héldu upp á afmæli sitt fyrir alla stórfjöl- skylduna ár hvert meðan heilsa þeirra leyfði. Má segja að hjá þeim hafi verið árlegt ættarmót og var þá oft þröng á þingi, en þó alltaf nóg pláss fyrir alla. Þessi skemmtilegu boð urðu til þess að viðhalda kynnum allra kynslóða innan þessarar stóru fjölskyldu, sem er ómetanlegt. Þótt heilsa Ólafar væri farin að gefa sig á síðustu árum lét hún það ekki aftra sér frá því að mæta þegar fjölskyldan hittist. Hún hafði sterka nærveru og alltaf var gaman að hitta hana. Tvö síðustu árin bjó Ólöf á hjúkr- unarheimilinu Skógarbæ. Þar hitti ég hana stundum og kom ávallt glað- ari af hennar fundi. Þó var dapurlegt að sjá hve veik hún var orðin og af henni dregið um miðjan desember sl. þegar ég leit inn til hennar. Ólöf varð fyrir þungum áföllum á síðasta miss- eri. Elsta dóttir hennar, Guðrún Guðjónsdóttir, lést eftir erfið veik- indi og heilsu Ólafar hrakaði stöðugt. Því hefur hvíldin sjálfsagt verið henni kærkomin. Ólöf lifði lengst barna ömmu og afa á Skólavörðustíg. Með henni er horfin kynslóð sem mikill söknuður er að. Blessuð veri minning Ólafar Bene- diktsdóttur. Guðrún Sveinsdóttir. Ólöf Benediktsdóttir, föðursystir mín, lifði lengst systkina sinna. Í bók um föður minn, en hann var 11 árum eldri en Ólöf, lýsir hún æsku sinni á Skólavörðustíg 11A meðal annars á þennan hátt: „Hann [Bjarni] átti líka góða bekkjarfélaga. Ég man best eftir Vestmannaeyingunum Eyþóri Gunnarssyni og Ólafi Halldórssyni, Júlíusi Sigurjónssyni, Ragnari frænda okkar Ólafssyni og Finnboga Rúti Valdimarssyni, sem þá var allt- af kallaður Rútur. Komu þeir oft og drukku miðdagskaffi með heimilis- fólkinu. Þótti okkur yngstu systrun- um [Guðrún var tvíburasystir Ólaf- ar] gaman að spjalla við þessa „lærðu menn“ og hlusta á tal þeirra. Þeir kenndu okkur fáein orð í latínu sem við héldum mjög á loft og skemmtum með í tíma og ótíma. Ef fara átti nánar út í „kunnáttu“ okkar sögðum við að bræður okkar væru því miður ekki búnir að læra meira. Vorum við þá 4-5 ára. Við vorum oft óþekkar að fara í rúmið á þessum ár- um og kenndum um myrkfælni. Var þá gott að eiga góðan bróður [Bjarna] sem nennti að sitja hjá okk- ur og segja okkur sögu.“ Þegar ég les þetta, sé ég Ólöfu glettna fyrir mér. Fyrsta minning mín af Ólöfu og Páli Björnssyni, móðurbróður mín- um, er einmitt frá því að ég var á sama aldri og hún var, þegar faðir minn sagði þeim systrum sögur fyrir svefninn – sömu sögur og ég man eftir frá barnæsku minni. Það var alla tíð mjög náið með foreldrum mínum og þeim Ólöfu og Páli og tóku þau oft að sér að gæta okkar systk- inanna. Ólöf sagði mér til dæmis, að til þeirra hefðum við Guðrún, systir mín, verið flutt vorið 1949, þegar hætta var talin steðja að heimili okk- ar í tengslum við aðild Íslands að Atlantshafsbandalaginu og þann hita, sem þá hljóp í stjórnmálin. Eft- ir skyndilegt fráfall foreldra okkar reyndust þau Ólöf og Páll okkur ein- staklega vel og verður sú umhyggja aldrei fullþökkuð. Þegar þess var minnst í Þjóðmenningarhúsinu 30. apríl 2008, að 100 ár voru liðin frá fæðingu föður míns, var Ólöf inni- lega hyllt með lófataki, þegar hún kom í salinn. Ólöf hafði ákveðnar skoðanir á mönnum og málefnum og lá ekki á þeim, þegar svo bar undir. Hún lagði Sjálfstæðisflokknum ötult lið og ég á henni mikið að þakka vegna stuðnings hennar, þegar ég ákvað að fara í prófkjör haustið 1990. Þá og ávallt síðan, þegar ég barðist í prófkjöri, var Ólöf meðal þeirra, sem lögðu hvað mesta rækt við barátt- una, og var hún óþreytandi við að hafa samband við kjósendur. Hún lét ekki heldur sitt eftir liggja í kosn- ingabaráttunni sjálfri og eiga margir góðar minningar um hvatningu hennar og áhuga á þeim vettvangi og í starfi innan Sjálfstæðisflokksins al- mennt. Við Rut og börn okkar kveðjum Ólöfu með virðingu og þökk fyrir margar góðar stundir á liðnum ár- um. Við færum dætrum hennar, Önnu og Ragnhildi, þeirra fjölskyld- um og afkomendum öllum innilegar samúðarkveðjur. Blessuð sé minning Ólafar Benediktsdóttur. Björn Bjarnason. Ólöf móðursystir mín var kona með reisn. Sjálf leit hún á sig sem fulltrúa gamalla og góðra gilda og ættingjar hennar og nemendur voru sama sinnis. Hún og Guðrún móðir mín voru eineggja tvíburar og góðar vinkonur. Nánast á hverjum morgni hringdi önnur í hina. Oft byrjaði samtalið svona mömmu megin: „Segirðu nokkuð?“ Stutt þögn. „Ekki ég heldur.“ Eftir þetta töluðu þær saman í klukkutíma. Síðar urðu þessi símtöl fórnarlömb skrefataln- ingarinnar hjá símanum. Guðrún og Ólöf voru yngstar systkina sinna en duglegastar við að tengja ættingjana saman. Afmælisdagur þeirra, 10. október, var eins konar ættarmót á ári hverju. Það var ekki síst vegna þeirra sem ættingjarnir þekkjast al- mennt miklu betur en títt er um skyldfólk nú á tímum. Ólöf fylgdist vel með skyldmennum sínum yngri og eldri og vildi veg þeirra sem mest- an. Þó að þær systur teldu ekki eftir sér að segja ættingjum sínum til og ala þá upp vildu þær aldrei heyra orði á þá hallað af öðrum. Þar gilti vísuorðið: „Eltu varlega mínar geit- ur.“ Þær tvíburasystur voru líkar um margt, en Ólöf var talin ákveðnari og framagjarnari. Hún tók meiri þátt í félagsmálum og var kennari. Áratugum saman kenndi Ólöf við Menntaskólann í Reykjavík. Henni þótti vænt um skólann og vildi að allir sýndu honum virðingu. Hún hélt lengi þeim sið að þéra nemendur og mörgum þótti hún strangur kennari. Á endanum gafst hún upp við þéringarnar en ég held að hún hafi almennt haldið góðum aga til síðustu kennslustundar. Ólöf var tví- gift. Seinni maður hennar var Páll Björnsson og þau voru gift í um 40 ár. Páll var afbragðsmaður af þekktri sjómannaætt í Reykjavík og var lengst af stýrimaður og skip- stjóri. Með þeim hjónum var jafn- ræði og milli þeirra ríkti gagnkvæm virðing. Bæði voru þau hjálpleg mörgu fólki sem átti erfitt af ein- hverjum ástæðum. Páll lést árið 1986, langt um aldur fram. Þau áttu tvær dætur saman en Páll gekk einnig í föðurstað dóttur Ólafar af fyrra hjónabandi. Elstu barnabörn- in nutu líka uppeldis afa síns og ömmu og voru langdvölum á heimili þeirra. Páll var afar barngóður en Ólöf var strangari. Hún taldi það bestu leið til þess að koma börnum til manns. Hún gat þó vel brugðið fyrir sig kímni og oft kátt á hjalla þegar hún var með vinum og vanda- mönnum. Milli Ólafar og Páls og for- eldra minna var mikil og traust vin- átta og fjölskyldubönd náin. Ólöf hafði sterkar skoðanir á mönnum og málefnum. Þau hjón studdu alltaf Sjálfstæðisflokkinn og foringja hans. Sjálfgefið var að þau styddu Bjarna bróður Ólafar, en þau voru líka miklir stuðningsmenn Geirs Hallgrímssonar. Ólöf hélt ágætri heilsu vel framyfir áttrætt. Samt óttaðist hún það að verða of gömul. Hún sagði einu sinni: „Að hugsa sér að maður sé orðinn áttræður.“ Eftir smá hik sagði hún svo: „Það er þó skárra en hitt.“ Síðustu árin voru erfið og henni var stirt um mál. Hún skildi sátt við, því að hennar tími var kominn. Frænkum mínum og af- komendum þeirra sendi ég samúð- arkveðjur. Merkileg kona og góð frænka hefur lokið sínu lífshlaupi. Benedikt Jóhannesson. Með djúpum söknuði kveð ég vin- konu mína, Ólöfu Benediktsdóttur, eftir áralanga samfylgd. Þær tví- burasystur Ólöf og Guðrún urðu bekkjarsystur mínar í barnaskóla og efri bekkjum menntaskóla, þar sem þær nutu sín vel, vegna gáfna og námshæfileika, og gegndu forystu- hlutverki í öllum meiriháttar málum innan bekkjarins. Forystuhlutverk- ið var þeim raunar í blóð borið. For- eldrar þeirra voru hin mikilhæfu hjón, Benedikt Sveinsson, forseti neðri deildar Alþingis, og frú Guð- rún Pétursdóttir frá Engey, kven- réttindakona, sem lét sér ekkert óviðkomandi sem varðaði framfara- mál kvenna og lagði fram drjúgan skerf á þeim vettvangi, jafnframt því að stýra umsvifamiklu heimili. Ég var nýflutt til höfuðstaðarins þegar ég kynntist systrunum og var að fóta mig á nýjum slóðum. Reykja- vík austan Lækjar var mér að mestu ókunn. Skólavörðustígurinn, þar sem systurnar bjuggu, var því nýtt landnám fyrir mig. Timburhúsið nr. 11A bjó yfir þokka látleysis og hlýju og húsráðendur voru einstaklega gestrisið og elskulegt fólk. Það sóp- aði að frú Guðrúnu þar sem hún gekk niður Skólavörðustíginn á ís- lenska búningnum. Stundum var vitnað í Íslendingasögurnar og engu líkara en kappar eins og Gunnar og Skarphéðinn stykkju fullskapaðir fram á sviðið. Ég vissi ekki fyrr en síðar að Benedikt Sveinsson hafði gefið út vel flestar Íslendingasög- urnar. Ég fór víða um með systrunum og leyndardómar bæjarins lukust smám saman upp fyrir mér. Lands- bókasafnið bjó yfir dulmögnuðum töfrum, þegar maður hvarf á vit æv- intýranna. Baskervillehundurinn, sú fræga bók, skapaði ógnþrungna spennu. Í hljómskálagarðinum átt- um við fótum fjör að launa, á hlaup- um undan grimmum svönum. Bekkjarferð austur fyrir fjall í blíð- skaparveðri, þar sem óvanir fengu að stíga á hestbak, var ógleyman- legur stórviðburður sem oft var til umræðu og aðhláturs. Það var svo margt sem vakti hlátur á þessum ár- um sakleysisins, þegar við vorum að kynnast veröldinni. Að vori á stúdentaárgangurinn frá 1939 sjötíu ára afmæli. Fáir eru enn á lífi, sumir þeirra við bágborna heilsu. Ég hugsa um Ólöfu, ljúfa og elsku- lega, eins og hún ævinlega var í öll- um samskiptum við okkur skólasyst- ur sínar og vinkonur. Hún var kurteis og hafði fágaða og fallega framkomu, skapstór, en fór vel með það. Hún var skemmtileg, hafði ríku- lega frásagnargáfu og var víðlesin. Málkennd hennar var óbrigðul. Hún var ærleg og kom til dyranna eins og hún var klædd, laus við alla tilgerð. Ólöf hafði ákveðnar skoðanir á mönnum og málefnum, starfaði á sviði stjórnmála og félagsmála auk kennslu og annaðist heimili sitt af kostgæfni. Móttökur voru ágætar á heimili þeirra Páls og alltaf síðar sem við vinkonur hennar þökkum af alhug. Þungum áföllum, sem hún varð fyrir, tók hún með jafnaðargeði og reisn sem hún hélt til æviloka. Hún var stórbrotin kona. Þegar ég gekk út um dyrnar á herbergi hennar í hjúkrunarheim- ilinu Skógarbæ brosti hún til mín og veifaði. Við vissum báðar að þetta gæti verið kveðjustund. Hildigunnur Hjálmarsdóttir. Fyrstu minningar mínar eru frá því að ég þriggja ára hnáta skokka um á Skólavörðustíg 11. Foreldrar mínir leigja litla steinbæinn af þeim sómahjónunum Guðrúnu Péturs- dóttur frá Engey og Benedikt Sveinssyni. Það er 1939 sem þau mamma og pabbi flytja í litla bæinn hennar Þorbjargar Sveinsdóttur ljósmóður. Þar var gott að vera. Þar bjuggum við í átta ár og Skólavörðu- stígsfólkið, eins og mamma kallaði það alltaf, reyndist okkur einstak- lega vel og hélst vinátta milli þeirra alla tíð. Þar vann mamma af sér húsaleiguna með því að hjálpa Guð- rúnu við heimilisstörfin, þrif, þvotta, kyndingu og annað. Guðrún var kona stórlynd og kraftmikil en milli móður minnar og hennar féll aldrei styggð- aryrði og héldu þær góðri vináttu alla tíð. Börnin voru á þessum árum flest farin að heiman, nema þær tví- burasysturnar Guðrún og Ólöf sem þá voru tvítugar að aldri, en leiðir þeirra eldri lágu þó löngum á Skóla- vörðustíginn. Mamma kynntist þeim flestum því vel og minntist þeirra með hlýhug og þakklæti. Hún minnt- ist oft á þegar Ólöf kom heim, geisl- andi af hamingju, með Guðrúnu litlu nýfædda. Bjarni bróðir Ólafar var foreldrum mínum svo innan handar þegar þau byggðu sitt framtíðar- heimili á Hofteigi 4. Þá sem oftar var gott að eiga hauk í horni og Bjarni var áhrifamaður í borginni og þjóð- félaginu. Aðstoð hans réð því að þau gátu ráðið við þær skuldbindingar sem húsnæðisbyggingunni fylgdu. Ólöf var kona mikilla skapsmuna eins og móðir hennar og gat verið ströng og stíf en hún var vinur vina sinna. Hún lagði þeim lið sem á þurftu að halda án þess að auglýsa það nánar. Það er óhætt að segja að hún hafi verið örlagavaldur í mínu lífi. Mér er það minnisstætt þegar hún hringdi í móður mína á háskóla- árum mínum og tilkynnti henni að ég hefði fengið styrk frá Félagi há- skólakvenna. Hún hafði sótt um styrkinn fyrir mína hönd. Á sama hátt kippti hún í spotta þegar ég leit- aði mér að vinnu á mínum mennta- skólaárum og útvegaði mér vinnu í Landsbankanum þar sem ég síðan starfaði í þrjú sumur. Og hún gerði það ekki endasleppt því þegar ég kom heim eftir háskólanám í Svíþjóð hringdi hún í mig og sagðist vera bú- in að útvega mér kennslu í Mennta- skólanum í Reykjavík! Þar átti ég síðan mitt ævistarf, þökk sé Ólöfu, og þar vorum við kollegar um margra ára skeið. Ég á henni því ómælda þökk að gjalda. Hún var kona glæsileg, stórlynd, örlynd, en föst fyrir og einstakur vinur vina sinna og fljúgandi vel gefin. Björn frændi minn Guðfinnsson, sem kenndi henni á menntaskólaárunum, sagði að hún hefði verið gáfaðasti nemandi sem hann hefði haft. Móðir mín og Ólöf héldu vináttu sinni alla tíð og nutu þess að rifja upp gamla daga á Skólavörðustígnum. Ólöf er sú síðasta að kveðja af Skólavörðu- stígsfólkinu, þessu stórbrotna, Minningar 37 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. JANÚAR 2009 SJÁ NÆSTU SÍÐU

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.