Morgunblaðið - 01.02.2009, Blaðsíða 6

6 FréttirVIKUSPEGILL
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 2009
Eftir Agnesi Bragadóttur
agnes@mbl.is
G
öran Persson, fyrrverandi forsætisráð-
herra Svíþjóðar, taldi sig vera að ráða
okkur Íslendingum heilt þegar hann
fyrir skemmstu var í heimsókn hér á
Íslandi og réð okkur sterklega frá því
að efna til kosninga núna, beint ofan í hrun íslenska
bankakerfisins. Hann benti á að stjórnmálaleg
óvissa og kosningabarátta í bankakrísu myndi ekki
gera neitt annað en dýpka og lengja þá efnahags-
kreppu sem gjörvöll þjóðin á við að stríða um þess-
ar mundir, auka atvinnuleysi og gera skuldastöðu
heimila og fyrirtækja enn verri en nú er.
Persson var vitanlega að
vísa til þess sem gerðist í Finn-
landi snemma á síðasta áratug og
reynslu Finna af því að efna til kosninga, í miðri
bankakrísu.
Í samtölum við menn úr atvinnulífinu, banka-
geiranum (nýju ríkisbönkunum), ýmiss konar fyrir-
tækjarekstri og stjórnmálamenn undanfarna daga,
hefur ýmislegt borið á góma, sem rennir stoðum
undir þá skoðun að Persson hafi haft á réttu að
standa, en eins og kom fram um síðustu helgi og á
mánudag, þá brast grundvöllur fyrir stjórnarsam-
starfi Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar, þótt
söguskýringar forsvarsmanna flokkanna á ástæð-
um þess hafi verið mjög ólíkar.
Átti tækifæri sem ekki var nýtt
„Hvers vegna í ósköpunum steig Geir H. Haarde
forsætisráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins
ekki fram og talaði við þjóð sína á meðan hann enn
hafði tækifæri til þess? Hann gat fram undir miðjan
mánuð náð sambandi við þjóðina, bara ef hann hefði
borið sig eftir því,“ sagði athafnamaður úr röðum
stuðningsmanna Sjálfstæðisflokksins.
Hann, eins og svo margir viðmælenda minna,
sögðu að Geir hefði getað haft þannig rök fyrir máli
sínu, að þjóðin hefði látið sannfærast, hvort sem
þær skoðanir eru svo byggðar á raunsæi eða ósk-
hyggju. Rökin sem þeir segja að forsætisráðherra
hafi átt að beita voru þessi: Fjöldi atvinnulausra á
Íslandi er kominn yfir 13 þúsund manns. Við verð-
um að fá svigrúm til þess að koma bönkunum, þ.e.
Nýja Kaupþingi, Nýja Landsbanka og Nýja Glitni
þannig í gang, að þeir geti farið að styðja við ís-
lenskt atvinnulíf; veita eðlilega bankafyrirgreiðslu
og lán, til þess að koma í veg fyrir að enn fleiri fyr-
irtæki verði gjaldþrota, enn fleiri missi atvinnuna,
enn fleiri heimili verði gjaldþrota. Gefið okkur svig-
rúm í nokkra mánuði og við göngum til kosninga
þegar næsta haust.
Ef við efnum til þingkosninga í miðri bankakrísu
og við gæti tekið stjórnarkreppa, þá getur tala at-
vinnulausra þess vegna tvöfaldast á þessu ári og
þeir svartsýnustu segja þrefaldast.
„Hvar stöndum við að ári ef ekki tekst að koma
þessum þremur ríkisbönkum í starfhæft ástand?
Hvernig verður það fyrir íslensku þjóðina ef hún
stendur frammi fyrir því að yfir þrjátíu þúsund
vinnufærra manna eru atvinnulaus,“ spyr banka-
maður. „Menn verða að gera sér grein fyrir því að
með óstarfhæft bankakerfi á Íslandi og ofurhátt
vaxtastig erum við með óstarfhæft atvinnulíf í land-
inu. Atvinnulíf sem smám saman fjarar út og deyr.
Varla vilja menn það,“ segir hann.
Bankaráðsmaður í einum nýju bankanna segir
að menn hafi ekki gert sér nokkra grein
fyrir því við hvers konar búi þeir
voru að taka þegar ný
bankaráð og nýir
bankastjórar tóku
við í haust.
Vandamálin séu
svo stór og
mörg að
menn sjái
engan veg-
inn fyrir
endann á því
hvernig þeir
eigi að vinna
sig í gegnum
haugana.
Í bönk-
unum fást þær
upplýsingar að
það sé kannski
ofsagt að segja að bankarnir séu ekki
starfhæfir, en vissulega séu vanda-
málin mikil og stór. Ljóst sé að
eignarhald margra stærri fyrirtækja í
landinu, sem átt hafa við
fjárhagsörðugleika og gífurlega skuld-
setningu að stríða, muni í auknum mæli
færast á hendur bankanna og þar með
ábyrgð á daglegum rekstri.
Jafnframt séu bankarnir í óðaönn að
undirbúa fyrirgreiðslu og stuðning við
önnur fyrirtæki, millistór og smærri, sem eigi
sér raunverulegan rekstrargrundvöll, með þeim
hætti að þau geti starfað áfram. Bankamenn benda
á að ef krónan styrkist umtalsvert á næstunni,
muni það auðvelda mörgum fyrirtækjum og ein-
staklingum að takast á við greiðslubyrðina, en ekki
gætir ýkja mikillar bjartsýni á að slík styrking
krónunnar sé í sjónmáli, þótt vissulega sé til bóta sú
styrking krónunnar sem orðið hefur undanfarnar
tvær vikur.
Bankamenn segjast hafa skilning á reiði for-
svarsmanna í atvinnulífinu og almennings gagnvart
því hvað hægt miði, en því miður sé það svo, að
efnahagsástandið sé mjög erfitt og gjaldeyrishöft
og allt of háir vextir geri bara illt verra. Rokið hafi
verið í það verkefni með miklum hraða að stofna
nýja banka, ákveða grófa skiptingu á milli gömlu
bankanna og þeirra nýju, sem enn eigi eftir að
ljúka.
Allt þetta geri það að verkum að nýju bankarnir
hafi ekki einu sinni sjálfstæðan efnahagsreikning
enn sem komið er, sem augljóslega geri allt ákvarð-
anaferli erfiðara og óskýrara. Erfitt sé að segja til
um hvenær nýju bankarnir fái sjálfstæðan efna-
hagsreikning, þótt samkvæmt samningum við Al-
þjóðagjaldeyrissjóðinn eigi eignamati gömlu bank-
anna að vera lokið í febrúarmánuði og sömuleiðis
endurfjármögnun nýju bankanna, sem enn hafi
ekki átt sér stað. Ljóst sé orðið að þetta náist ekki
fyrr en í fyrsta lagi í aprílmánuði. Framvindan sé
komin undir samningum við erlenda lánardrottna,
hvort þeir eru reiðubúnir til þess að breyta ákveðnu
hlutfalli skulda í hlutafé, á hvaða kjörum o.s.frv.
Mjög mörgum spurningum sé enn ósvarað í
þessum efnum, en að sama skapi sé ljóst, að þeim
mun fyrr sem tekst að skera alveg á milli gömlu og
nýju bankanna og endurfjármagna þá nýju, þeim
mun meiri líkur séu á því að nýju bankarnir geti
farið að starfa á eðlilegan hátt.
Frekari sameining banka
Það sé í raun lífsspursmál að ná að endur-
gangsetja nýju bankana sem fyrst, getuleysi þeirra
í dag sé hægt og bítandi farið að skaða allt atvinnu-
líf á Íslandi, ekki síst lífvænleg fyrirtæki í sam-
keppnisiðnaði og útflutningi, sem geti einfaldlega
ekki fjármagnað verkefni sín.
Bankamenn virðast sammála því að hér muni
ekki starfa þrír ríkisbankar til frambúðar. Samein-
ing banka og sparisjóða hljóti brátt að verða á dag-
skrá á nýjan leik.
Ákveðins samhljóms gætir í máli viðmælenda
hvað varðar nánustu framtíð íslensks efnahags- og
atvinnulífs, en í þeim efnum virðast flestir hafa trú
á að undirstöðuatvinnugrein okkar sem var, þ.e.
sjávarútvegur, muni vega þungt á næstu misserum
og árum. Sömuleiðis virðast margir vilja veðja á efl-
ingu ferðaþjónustu, einkum nú, þegar krónan er
jafnveik og raun ber vitni.
Viðmælendur hafa áhyggjur af því hvaða stefnu
ný vinstri ríkisstjórn taki í bankamálum. Þeir óttast
að ný stjórn muni stjórna bönkunum með tilskip-
unum að hætti gömlu
ríkisbankanna, sem væri aft-
urhvarf til fortíðar.
Þá virðast viðmælendur vera sammála um að
stærsta verkefnið framundan sé að endurbyggja
traust á milli fólksins í landinu og fjármálastofnana.
Ýmislegt eigi að geta hjálpað til við þá endur-
uppbyggingu. Þótt menn reyni að vera jákvæðir
gagnvart nánustu framtíð, væri fráleitt að halda því
fram að umtalsverðrar bjartsýni gæti. „Við eigum
bara svo mörg verk óunnin, til þess að við getum
farið að horfa bjartsýnum augum til framtíðar.
Takist okkur vel til í því að hrinda í framkvæmd
þeirri aðgerðaáætlun sem við nú erum með í
vinnslu, getum við kannski farið leyfa okkur ein-
hvern vísi að bjartsýni,“ segir viðmælandi.
 Tala atvinnulausra getur tvöfaldast á þessu ári og þeir svartsýnustu segja þrefaldast
 Frekari sameining banka og sparisjóða hlýtur brátt að verða á dagskrá á nýjan leik
Getuleysi bankanna
Finnur Sveinbjörnsson bankastjóri Nýja
Kaupþings ritaði starfsmönnum bankans
bréf þann 21. janúar sl. þar sem segir m.a.:
„Í tilefni þess að stjórn bankans hefur
framlengt starfssamning minn til loka árs vil
ég gera ykkur grein fyrir nokkrum verkum
sem unnið er að í bankanum og hvernig þeim
miðar.
Við í Nýja Kaupþingi höfum það að mark-
miði að vera leiðandi í því umbreytingaferli
sem nú á sér stað á íslenskum fjármálamark-
aði. Til að það heppnist þurfum við að end-
urvinna það traust viðskiptavina og almenn-
ings alls sem tapaðist í bankahruninu....
Áhugi á starfsemi
bankans og umræða um
hann felur líka í sér vænt-
ingar almennings um að
tekin verði forysta í því að
byggja hér upp traust
bankakerfi. Í því felst okk-
ar tækifæri. Til að nýta
okkur það tækifæri höf-
um við tekið eftirtalin
skref:
Stjórn bankans hefur ráðið Capacent til
að leiða vinnu við nýja stefnumótun bank-
ans. Nokkur fjöldi starfsfólks kemur nú þeg-
ar að þeirri vinnu og má búast við að enn
fleiri verði kölluð til starfa eða ráðagerða í
þeirri vinnu á næstu vikum.
Byrjað er að auglýsa störf sem hafa losn-
að að undanförnu. Nýtt stjórnendateymi
bankans er í mótun.
Á næstu dögum mun stjórnin ráða um-
boðsmann viðskiptavina sem mun tryggja
enn frekar gagnsæi í starfsemi bankans og
jafnræði á meðal viðskiptavina.
Í lok síðasta árs setti bankinn sér starfs-
reglur um úrlausn stórra lánamála. Þessar
reglur verða útfærðar enn frekar í samstarfi
við umboðsmann viðskiptavina.
Bankinn hefur sett á laggir fasteignafélag,
Landfestar, sem mun eiga og reka atvinnu-
húsnæði sem bankinn leysir til sín. Stjórn fé-
lagsins er skipuð utanaðkomandi ein-
staklingum til að skapa enn frekara traust.
Sams konar fyrirkomulag verður viðhaft
varðandi starfandi fyrirtæki sem bankinn
mun eignast á næstunni.
Til stendur að bankinn eignist Sparisjóð
Mýrasýslu (SPM) og þar með einnig Spari-
sjóð Siglufjarðar og Sparisjóð Ólafsfjarðar.
Kaupsamningur er háður tilteknum ráðstöf-
unum af hálfu kröfuhafa SPM sem enn er
ólokið.“
Þurfum að endurvinna traust
Finnur
Sveinbjörnsson
Atvinnurekandi til áratuga lýsir
bankahruninu svo:
„Hundrað ára uppbygging at-
vinnulífs þessarar þjóðar var bara
eyðilögð á mjög skömmum tíma af
örfáum mönnum.
Rótgróin fyrirtæki, með 60, 70,
80, jafnvel 90 ára rekstrarsögu, eru
nú mörg hver á vonarvöl, rjúkandi
rústir, greiðslustöðvun og gjald-
þrot blasa við og hér mun bara
harðna á dalnum. Vissulega hafa
mörg þessara rótgrónu fyrirtækja
gengið í gegnum margt misjafnt á
langri vegferð, góða tíma og erfiða,
en aldrei nokkurn tíma neitt í lík-
ingu við þessi ósköp.
Það er auðvitað grátlegt að þetta
skuli hafa gerst og að við skulum
hafa leyft þessum mönnum að fara
svona með Ísland.
Ég var einn fjölmargra sem
trúðu því einlæglega, svona á ár-
unum 2001 til 2003, að nú væru í
uppsiglingu hjá okkur Íslendingum
nýir og betri tímar. Tími hins nýja
Íslands væri kominn, þar sem
ákveðin kynslóðaskipti ættu sér
stað og ungir og vel menntaðir
menn tækju við fyrirtækjum í
stórum stíl af sér eldri mönnum,
bönkum og stórfyrirtækjum. Þessir
sömu ungu menn hafa nú keyrt
okkur öll lóðbeint til helvítis og við
vitum ekki okkar rjúkandi ráð.
Vitanlega sé ég það núna og hef
raunar gert mér grein fyrir því um
allnokkurt skeið, að þessir sömu
ungu menn kærðu sig ekki um að
hafa nálægt sér neina sem bjuggu
yfir mikilli reynslu og þekkingu,
slíkt var þeirra sjálfstraust, sem ég
vil raunar kalla sjálfumgleði.“
Hundrað ára
uppbygging
eyðilögð
Nýju ríkisbankanna þriggja bíða
mörg stór og brýn verkefni á næstu
vikum og mánuðum. Meðal þeirra
helstu eru þessi:
 Að endurreisa traust almenn-
ings á íslensku bönkunum.
 Að skilja endanlega á milli
gömlu og nýju bankanna með
eigna- og skuldamati þeirra gömlu,
eins og um var samið við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn.
 Að nýju bankarnir þrír komi sér
upp sjálfstæðum efnahagsreikn-
ingi.
 Að endurfjármögnun nýju bank-
anna verði lokið eins og um var
samið við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.
 Að tryggja lánsfé til fyrirtækja í
góðum rekstri, þannig að hægt
verði að ráðast í ný verkefni og
halda áfram með eldri verkefni.
 Að yfirtaka þegar gjaldþrota
stórfyrirtæki, fjárfestingarfélög og
eignarhaldsfélög og tryggja áfram
rekstur lífvænlegra rekstrarein-
inga þeirra og selja.
Brýnustu verkefnin