Morgunblaðið - 01.02.2009, Qupperneq 40

40 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 2009
Nice 1999. Ég er
staddur á ársfundi evr-
ópskra kviðsjárskurð-
lækna. Vörpuleg kona
vindur sér að mér,
kynnir sig og spyr síð-
an hvort ég ætli ekki að fara drattast
heim frá Bretlandi og vinna á Íslandi.
Allt uppfullt að gera á LSH, langur
biðlisti í bakflæðisaðgerðum og ótal
tækifæri. Þetta var Magga Odds sem
ég hafði aldrei talað við áður. Ári
seinna vorum við saman á skurðstof-
unni á LSH og af og til glumdi í
skurðstofunni „þú þarna strákur“
eða „þú þarna kall“ „settu einn saum
til viðbótar í magann og þrengdu
þindaropið meira“.
Þetta var upphafið á áralöngu
samstarfi okkar þar sem við höfðum
það til siðs að kalla hvort í annað í
tíma og ótíma þegar við vorum að
gera flóknar kviðsjáraðgerðir á
skurðstofunni og þurftum á andleg-
um stuðningi að halda.
Möggu verður best lýst með einu
orði: kvenskörungur. Hún gekk
hreint til verks án nokkurra vafninga
og menn þurftu ekki að velkjast í
vafa um skoðanir hennar. Heiðarleiki
var einn af hennar mörgum kostum.
Hún er vafalaust í hópi 30 skurð-
lækna í heiminum sem voru braut-
ryðjendur í kviðsjárskurðlækning-
um. Á sínum alltof skamma
starfsferli öðlaðist hún heimsfrægð í
hópi skurðlækna og var þekkt bæði
vestan og austan hafs. Hún var mjög
virk í rannsóknum og ritaði bæði
greinar í þekkt erlend læknatímarit
og bókarkafla í virtar skurðlækna-
bækur. Til marks um þá virðingu
sem hún naut erlendis var hún fengin
til að skrifa bókarkafla í hina virtu
Schwarts Textbook of Surgery sem
er „biblía“ margra skurðlækna. Eftir
að hún fluttist heim til Íslands 1994
ruddi hún brautina í fjölda kviðsjár-
aðgerða, t.d. bakflæðisaðgerðum og
aðgerðum á nýrnahettum og milta.
Hún var mjög opin fyrir öllum nýj-
ungum og ekki eru nema u.þ.b. 18
mánuðir síðan hún varð fyrst skurð-
lækna í Evrópu til að framkvæma að-
gerð á þind hjá mænusköðuðum sem
miðar að því að hjálpa þessum sjúk-
lingum úr öndunarvél en hún hafði
sjálf þá nýlega lokið krabbameins-
lyfjameðferð. Við sameiningu skurð-
deildanna á Landspítalanum og
Sjúkrahúsi Reykjavíkur var hún
skipaður yfirlæknir. Það má heita
ótrúlegt hvernig henni tókst að
stjórna okkur – köllunum sínum –
sem margir hverjir höfðu ofgnótt
karlhormóna í blóði sínu og egó sem
var langt yfir meðalkúrfunni.
Missir Landspítalans og Háskóla
Íslands er mikill við fráfall Möggu.
Ég á vafalaust eftir að horfa á kvið-
sjárskjáinn á skurðstofunni í fram-
tíðinni í flókinni aðgerð og hugsa
mikið um að nú væri gott að geta beð-
ið skurðstofuhjúkrunarfræðingana
að kalla í Möggu til að spyrja hana
álits. Missir okkar sem með henni
hafa starfað er þó hjóm eitt þegar til
þess verður hugsað hvað strákarnir
hennar, Oddur og Sigurður, hafa
misst. Þeir hafa séð á eftir báðum
foreldrum sínum á stuttum tíma. Ég
er sannfærður um að þeir hafa erft
skörungsskap móður sinnar og jafn-
aðargeð og stóíska ró föður síns og
þessir eðlisþættir eigi eftir að nýtast
þeim vel í framtíðinni.
Ég votta Oddi og Sigurði, foreldr-
um Margrétar og systkinum svo og
fósturbörnum hennar mína dýpstu
samúð.
Sigurður Blöndal.
Við kynntumst Margréti og Jóni
Ásgeiri fyrst þegar við fluttum til
New Haven sumarið 1989. Magga
var þá í sérnámi í skurðlækningum
við Yale háskólasjúkrahúsið og við
Margrét Oddsdóttir
✝ Margrét Odds-dóttir fæddist á
Grænagarði á Ísafirði
3. október 1955. Hún
lést á heimili sínu 9.
janúar síðastliðinn og
fór útför hennar fram
frá Grafarvogskirkju
16. janúar.
urðum fljótt vör við þá
miklu virðingu sem
Magga naut þar. Það
var talað um hana með
aðdáun og ekki laust
við að við fengjum
kannski svolítið að
njóta þess að vera
samlandar hennar.
Hún var mjög fær
skurðlæknir og
frammistaða hennar á
Yale varð til þess að
síðar voru opnaðar dyr
fyrir íslenska lækna til
að stunda sérnám í
skurðlækningum þar.
Í New Haven urðum við strax góð-
ir vinir, við bjuggum við sömu götu
og það var iðulega eldað saman á
kvöldin ef menn voru ekki á vakt.
Magga kenndi okkur að meta gott
kaffi, þá var farið í Willoughby’s og
baunir valdar af kostgæfni sem voru
síðan malaðar eftir kúnstarinnar
reglum. Að sitja við eldhúsborðið,
drekka eðalkaffi og ræða málin og
hlæja, það var indælt. Magga var
mikil útvistarkona og dreif okkur
iðulega í gönguferðir upp á East
Rock, á skíði og á ströndina. Menn-
ingarviðburðir voru líka vel sóttir og
m.a. var farið á nær allar leiksýning-
ar hjá Yale Rep. Hjá þeim Jóni var
iðulega mikill gestagangur og þrátt
fyrir að ótrúlegt álag væri á Margréti
í vinnu, virtist þrek hennar enda-
laust.
Magga var engin venjuleg kona.
Hún var hrein og bein, hún kom til
dyranna eins og hún var klædd og
það var ekki til í henni fals eða óheið-
arleiki. Hún hló bæði hátt og mikið,
og það var alltaf gaman í kringum
hana. Hjá henni var kraftur og orka
sem maður finnur ekki oft hjá fólki.
Það var henni að skapi að hafa mikið
af fólki í kringum sig, bæði fjölskyldu
og vini. Henni fannst t.d. ekkert mál
að elda kvöldmat fyrir heilan her og
þó nokkrir óvæntir gestir bættust við
matarborðið fannst henni það bara
skemmtilegra.
Magga og Jón voru að mörgu leyti
ólíkir einstaklingar, Magga eins og
stormsveipur, Jón Ásgeir rólegri en
samt ákveðinn, en samband þeirra
var vissulega einstakt.
Nú eru þessir góðu vinir, Magga
og Jón, bæði látin úr krabbameini,
langt um aldur fram. Missir ættingja
og vina er mikill, en það er huggun
harmi gegn að fjölskyldur þeirra
samanstanda af einvalaliði sem mun
standa saman í sorginni og hlúa að
sonum þeirra. Minningin um þau
hjón mun lifa.
Friðbjörn og Friðrika
Margrét Oddsdóttir var einhver
merkilegasti maður sem ég hef
kynnst. Hitti hana fyrst þegar hún
stundaði framhaldsnám í læknis-
fræði við Yale fyrir tveimur áratug-
um. Varð fljótlega ljóst að þar fór
leiftrandi greindur vísindamaður í
fremstu röð – enda stóðu henni allir
vegir opnir til mikils frama í sinni
grein í Bandaríkjunum, þó hún kysi
síðar að koma til starfa við Háskóla
Íslands. En Margrét var ekki í hátt
eins og dæmigerður læknir eða vís-
indamaður í fremstu röð. Það geislaði
af henni frumstæður kraftur. Hún
talaði hátt og af ákafa og hló og sló
sér á lær eins og hressilegir alþýðu-
menn á Ísafirði gera. Hún var stolt af
uppruna sínum og hirti ekkert um að
laga framkomu sína að þeirri tillærðu
kurteisi sem einkennir marga
menntamenn. Inntak vísinda og
menningar var það sem skipti hana
máli – ekki umgjörðin. Margrét var
mikill fjölskyldumaður og sannur
vinur vina sinna. Það var gefandi og
gaman að umgangast hana. Það var
gott að eiga hana að ef á bjátaði. Þeir
sem fremstir fara í námi og starfi
hafa ekki alltaf geðslag til þess að
vera líka almennilegar og ærlegar
manneskjur. Það er heppni þegar
slíka rekur á fjörur manns í lífinu.
Nokkru eftir að sjúkdómur Mar-
grétar tók sig upp fyrir fáeinum
misserum sagði hún við mig eftir vel
lukkað matarboð: „Nú erum við kom-
in á þann aldur að við eigum bara að
gera það sem okkur finnst skemmti-
legt!“ Ég held reyndar að hún hafi
fylgt þeirri reglu lengst af. Hún var
skemmtileg. Blessuð sé hennar
minning.
Ólafur Þ. Harðarson.
Það var í desemberbyrjun, árið
1983 eða 1984. Veðrið var það sem ég
kalla bálviðri – hvasst, sólríkt og kalt.
Magga hringir og vill ganga á Mósk-
arðshnúkana ásamt bræðrum sínum
tveimur. Ég malda í móinn, finnst of
hvasst, of kalt. Magga hlustar ekki á
þannig mótbárur, það er ekki til vont
veður, bara léleg útiföt! Við förum á
staðinn, klöngrumst upp fjallið með
nesti, ég gefst upp eftir hálfa leið,
systkinin fara alla leið.
Þessi gönguferð kemur upp í hug-
ann því að hún er dæmigerð fyrir svo
margt í fari minnar kæru vinkonu.
Hún var náttúrubarn og naut sín
aldrei betur en úti undir beru lofti,
hvort sem var í fjallgöngum, lautar-
ferðum, berjamó, eða úti í garði að
sýsla við blóm og annan gróður. Hún
hafði yndi af garðrækt, sagði raunar
oft að hefði hún ekki valið lækningar
að ævistarfi, hefði hún gerst garð-
yrkjumaður. Henni lét ekki bara vel
að hlúa að gróðri, heldur líka fólki.
Hún hafði yndi af því að umgangast
börn, bæði sín eigin og annarra.
Börnin okkar munu geta minnst þess
hvernig hún hafði ætíð þeirra langan-
ir og þarfir í fyrirrúmi. Þessi eigin-
leiki hennar birtist ekki hvað síst í
áhuga hennar að kenna ungu fólki
fræðin og þeir eru ófáir, ungu lækn-
arnir og nemarnir sem hún hefur
„komið til manns“.
Hér gefst ekki ráðrúm til að tíunda
allt það sem við Magga upplifðum
saman á aldarfjórðungi. Nægir að
nefna frí í fjarlægum löndum sem og
hér á Fróni, tónleikaferðir, leikhús-
ferðir, samvera í garðinum í Birki-
grundinni, matarveislur, gönguferðir
í Elliðaárdalinn, meira að segja
ótaldar stundir við störf á spítalan-
um.
Öllu þessu og miklu meira hefi ég
deilt með Möggu. Hún var besti vin-
ur sem nokkur getur eignast. Af
henni hef ég lært meira en flestum
sem ég hefi kynnst á lífsleiðinni. Hún
gafst aldrei upp, það sýndi hún best
þegar baráttan við veikindin harðn-
aði. Hún var líka svo skemmtileg og
sagði oft: „Hjödda, þegar maður er
komin á okkar aldur á maður bara að
gera skemmtilega hluti.“ Henni tókst
aukinheldur að gera flesta hluti
skemmtilega sem hún fékkst við.
Hún var enda afburðamaður í sinni
sérgrein, aðrir en ég munu gera af-
rekum hennar á sviði fræðanna skil.
Ég hefi vitað um hríð að við Magga
myndum trauðla eldast saman, að öll
okkar áform um heimsreisur á eft-
irlaunaaldrinum yrðu aldrei að veru-
leika. Vitneskjan um það fyllir mig
ósegjanlegri depurð.
Drengirnir hennar njóta heldur
ekki lengur ástríkis hennar og
umönnunar. Hún gaf þeim hins vegar
afar dýrmætt veganesti út í lífið, viss-
una um að hún unni þeim meir en líf-
inu sjálfu og hún innrætti þeim virð-
ingu fyrir sjálfum sér og öðrum.
Við Odd og Sigga vil ég segja
þetta: ykkar velferð var foreldrum
ykkar ævinlega efst í huga. Vissan
um það er ríkidæmi sem aldrei verð-
ur frá ykkur tekið. Við munum aldrei
gleyma þeim, á þann hátt munu þau
lifa áfram.
Ég votta fjölskyldunni allri mína
innilegustu samúð. Hvíl í friði, elsku
vinkona.
Hjördís Smith.
Ekkert er sjálfgefið í lífinu og það
fer mishörðum höndum um fólk.
Sumir bera þyngri byrðar en aðrir. Í
dag fylgja unglingsbræður móður
sinni til grafar. Vitað var að hverju
stefndi. Magga mætti örlögum sínum
með styrk og ró á heimili sínu í nær-
veru sinna nánustu. Ekki er langt
síðan þau þrjú stóðu saman við dán-
arbeð eiginmanns og föður.
Magga var kær og skemmtileg
vinkona. Hana hittum við fyrst fyrir
12 árum eldhressa á göngu með
Siggu, hálfsystur bræðranna, leit-
andi að leikfélögum fyrir synina. Sér
hefði virst hverfið barnlaust þar til
hún kom auga á syni okkar. Þeir
reyndust jafnaldrar. Þannig hófst
vinátta tveggja grannfjölskyldna
sem hefur eflst og styrkst með ár-
unum. Leynistígur var útbúinn milli
húsanna.
Magga var dugnaðarforkur. Góð-
um gáfum gædd. Vísindamaður,
prófessor, skurðlæknir og í farar-
broddi á sínu sérsviði, kviðsjárað-
gerðum. Lagði margt af mörkum í
kennslumálum læknadeildar og
þótti gaman að kenna og leiðbeina.
Unni útivist, tónlist og náttúrunni.
Hjálparhella og bjargvættur
margra, alltaf til taks. Mannvinur,
yfirlætislaus og blátt áfram. Hafði
gömul og góð lífsgildi að leiðarljósi,
fallega lífsýn sem ekki lét undan
þrátt fyrir veikindi sín og vægðar-
laus áföll síðustu ára. Bjartsýn og
hress að eðlisfari með hlátur sem
einkenndi hana. Kom auga á hið fal-
lega í umhverfinu og naut þess. Þótti
vænt um æskustöðvarnar, stórfjöl-
skyldu sína og Jóns, notaði hvert
tækifæri til að kalla hana og vini
saman. Heimilið stóð öllum opið. En
það mikilvægasta í lífi hennar voru
Jón Ásgeir og synir þeirra Oddur
Björn og Sigurður Árni. Son misstu
þau ungan en fyrir átti Jón Ásgeir
Sigríði og Darra.
Magga var til í að gera hluti án
mikils fyrirvara og þannig var Flór-
ídaferð fjölskyldnanna tveggja
ákveðin sl. haust með afslöppun og
skemmtun að leiðarljósi. Lent var að
kvöldlagi. Tvo bílaleigubíla þurfti
fyrir hópinn og fékk Stefán alla
krakkana í sinn bíl, við tvær gátum
því spjallað ótruflaðar. Magga var
jafnan málglöð, í.þ.m. eftir sterkan
kaffibolla. Henni leið vel að hafa am-
erískt land undir fótum og komst á
flug aftur þegar hún rifjaði upp Am-
eríkuárin með Jóni. Röddin í GPS
tækinu hafði ekki roð við Möggu,
hafði þar að auki þreytandi talanda
og því þótti okkur betra að skrúfa
niður í tækinu. Fyrir vikið var þotið
framhjá 2-3 réttum beygjum og end-
að í misfínum hverfum. Þetta varð
eftirminnilegri bílferð fyrir vikið og
á leiðarenda komumst við um síðir. Í
velheppnaðri ferð náðu áhyggjur að
gleymast um stund.
Magga vissi að hún næði ekki að
fylgja sonum sínum að dyrum full-
orðinsáranna en stóð svo lengi sem
stætt var. Missir margra er mikill en
bræðranna mestur. Hjá foreldrum
sínum fengu þeir ástríka, fjölbreytta
og skemmtilega æsku fulla af góðum
minningum sem mun reynast þeim
traust og góð undirstaða til að byggja
framtíðina á með áframhaldandi
stuðningi og umhyggju afa og ömmu,
hálfsystkina, frændfólks og vina.
Hugur okkar er hjá þeim. Möggu
þökkum við fyrir ómetanleg kynni.
Blessuð sé minning hennar.
Ólöf, Stefán.
Í dag kveð ég vinkonu mína Mar-
gréti Oddsdóttur. Mann setur hljóð-
an og fyllist gríðarlegri sorg þegar
móðir er hrifin á braut langt fyrir
aldur fram frá tveimur ungum son-
um, sem einnig misstu föður sinn allt-
of fljótt.
Ég var svo heppin að fá að kynnast
henni er leiðir okkar lágu saman í
Atlanta í Bandaríkjunum þegar hún
var þar í framhaldsnámi. Hún hafði
svo góða nærveru, mikil kjarnorku-
kona svo af heni gustaði, talaði hisp-
urslaust um hlutina og gekk beint til
verks. Ég hafði „hendur í hári henn-
ar“ frá okkar fyrstu kynnum í Atl-
anta, þar til í haust er hún sagði við
mig: „ef ég kem ekki næst, þá er ég
búin að missa hárið“. Svona var hún,
ekkert að skafa af hlutunum.
Magga og fjölskylda fluttu heim til
Íslands nokkru á undan mér. Trygg-
ari kúnna hef ég ekki átt en hana
Möggu og er þá ekki á neinn hallað.
Hún frestaði að láta klippa sig á Ís-
landi þegar hún vissi að hún þyrfti að
heimsækja Atlanta og eftir að ég
flutti heim til Keflavíkur kom hún
ávallt þangað. Henni var mikið í mun
að hárið væri vel klippt.
Hún tók veikindum sínum af miklu
æðruleysi og aðdáunarvert hversu
sterk hún var í gegnum gríðarleg
áföll er á henni og fjölskyldu dundu.
Megi góður Guð blessa synina Odd
og Sigurð, gefa þeim styrk í þeirra
miklu sorg og missi.
Við Helga systir mín sendum öll-
um aðstandendum samúðarkveðjur
og biðjum góðan Guð að styrkja þau.
Halla Harðardóttir.
Við Margrét hittumst síðast
skömmu fyrir jól á einum af göngum
Landspítalans, drógum okkur út í
horn og ræddum um ýmis mál, stór
og smá, fagleg og persónuleg, af
nógu var að taka. Við ákváðum að
hittast í betra tómi strax eftir ára-
mót. Það samtal verðum við að eiga í
öðrum tíma og í öðru rúmi. Andlát
Margrétar langt fyrir aldur fram var
ekki alls kostar óvænt, hún hafði átt í
höggi við illan sjúkdóm lengi, og
gengið á ýmsu í þeirri styrjöld. Af
viðhorfum hennar gagnvart sjúk-
dómnum getum við hin ýmislegt
lært, hún sýndi þar æðruleysið og
kraftinn sem einkenndi flest það sem
hún tók sér fyrir hendur.
Hvernig er félagi og kollegi sem
fellur frá á miðju flugi lífsins best
kvaddur? Við þeirri spurningu eru
engin góð svör, okkur er orðs vant.
Ekki er það síst í ljósi þess að Mar-
grét missti mann sinn, Jón Ásgeir
Sigurðsson, fyrir þremur misserum,
einnig úr illvígum sjúkdómi. Ein-
hvers staðar segir að silfurkerin
sökkvi í sjó, en soðbollarnir fljóti, og
það virðist enn sannast hér, prýðis-
fólkið verður stundum skammlíft.
Nokkuð langt er síðan ýmis okkar
áttuðu sig á því hvað má prýða góðan
lækni. Hann þarf að hafa faglega
þekkingu byggða á vísindalegum
grunni, góða þjálfun, og rétt viðbrögð
við hvers kyns vanda á hraðbergi.
Hann þarf ekki síður að geta sýnt
sjúklingum sínum samhygð, ekki
endilega samúð, geta talað við fólk án
yfirlætis, geta tjáð sig um tilfinning-
ar þess og sínar eigin, geta tekið
ákvarðanir sem byggjast á siðrænum
grunni, og látið sjúklinga sína finna
að honum er ekki sama um þá. Mar-
grét sameinaði þetta tvennt, þekk-
inguna og húmanismann, flestum
öðrum betur.
Margrét kom heim frá framhalds-
námi í skurðlækningum árið 1994, og
hún markaði sér fljótt spor. Hún kom
eins og stormsveipur inn í íslenska
læknisfræði og íslenska heilbrigðis-
þjónustu. Kraftur hennar, snerpa og
áhugi varð okkur öllum ljós. Hún var
frumkvöðull að nýrri aðgerðartækni
hér, kviðarholsspeglunum, sem beitt
er í sívaxandi mæli við flóknar að-
gerðir í kvið. Ég átti þess kost eins og
ýmsir aðrir að vinna með henni að
erfiðum klínískum vandamálum, þar
sem íhygli hennar, skerpa, natni,
innsæi og mannskilningur kom
glögglega í ljós. Einnig unnum við
mikið saman að þróun og skipulagi
kennslu, bæði á Landspítalanum og
við árlega fræðsluviku lækna. Þar
naut ályktunarhæfni, kraftur og
greind hennar sín vel. Ég minnist
þessa samstarfs með eftirsjá og
þakklæti, þetta voru góðar stundir.
Ég votta ungum sonum Margrétar
og Jóns Ásgeirs, foreldrum hennar
og fjölskyldu allri djúpa samúð, okk-
ar missir er mikill, þeirra missir
mestur.
Sigurður Guðmundsson.
Við ótímabært fráfall Margrétar
Oddsdóttur skurðlæknis stendur eft-
ir stórt skarð í fámennri fylkingu ís-
lenskra skurðlækna, þeirra sem fást
einkum við sjúkdóma kviðarhols. Á
síðustu tveim áratugum hafa orðið
byltingarkenndar framfarir í skurð-
lækningum, ekki síst þegar litið er til
kviðarholsmeina. Tengdust þessar
framfarir fyrst og fremst þróun og
innleiðingu á notkun kviðsjár við hin-
ar flóknustu aðgerðir á meltingar-
vegi. Margrét var meðal frumkvöðla
skurðlækna á þessu sviði. Var það
ekki einasta hér á landi, heldur náði
Margrét svo mikilli færni við þessar
aðgerðir að til hennar var leitað um
kennslu og handleiðslu á bestu og
framsæknustu sjúkrahúsum vestan-
hafs, en einmitt þar í landi hafði hún
aflað sér þessarar mikilvægu þekk-
ingar. Var til hennar leitað meðan
starfsorka hennar leyfði. Sýnir þetta
best hver eldhugi Margrét var,
óhrædd að feta nýjar brautir, af-
burðadugleg til allra starfa og mikl-
um hæfileikum búin.
Það var ekki léttasta leiðin í fram-
haldsnámi sem Margrét valdi sér