Morgunblaðið - 02.04.2009, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. APRÍL 2009
89.660kr.FRÁ
Marmaris
TYRKLAND – Forum Residence
á mann miðað við 2 með 2 börn í eina viku.
Brottför
5. júní
Verðdæmi miðað við 2 fullorðna: 97.611 kr. Innifalið: Flug, flugvallarskattar, íslensk fararstjórn og gisting. Verðmiðast við að bókað sé á netinu. Ef bókað er á skrifstofu eða símleiðis er bókunargjald 2.500 kr. fyrir hvern farþega.
Ferðaskrifstofa
Leyfishafi
Ferðamálastofu
Úrval-Útsýn – Lágmúla 4 – Sími 585 4000 – www.urvalutsyn.is
UMFJÖLLUN fjöl-
miðla um einna lang-
brýnust málefni lands
og þjóðar, annars veg-
ar um evrópumálin
(tengd krónu- og gjald-
eyriskreppu, pólitískri
framtíðarsýn og
stefnumörkun, sem og
trúverðugri endurreisn
hagkerfis og hag-
stjórnar), hins vegar um skuldafen
heimila og fyrirtækja, ber því miður
ósjaldan vitni um alvarlegan mis-
skilning.
Tökum tvö dæmi af því síð-
arnefnda. Í morgun (18. mars ’09) er
forsíðufyrirsögn Fréttablaðsins um
skuldastöðu heimila og fyrirtækja
þessi: „Afskriftir kosta 800 millj-
arða“; fyrirsögn og frétt, þar sem
slegið er fram fullyrðingum af
óvenjulega vítaverðu kæruleysi okk-
ar séríslenska sauðsháttar í frétta-
mennsku, fyrirsögn og frétt auðvitað
á ábyrgð ritstjórnar blaðsins. Nánar
um það á eftir.
Í leiðara Morgunblaðsins í morg-
un undir kjörorðunum: „Einhver
borgar alltaf, kröfuhafar verða ekki
hlunnfarnir“, er á sama hátt alvar-
lega miskilið og skautað einkar óá-
byrgt yfir langbrýnast efnahags-
verkefni stjórnvalda, almennings og
fyrirtækja hérlendis, sem nú er
þetta: að finna ábyrga lausn sem
bæði verndar eins og unnt er verð-
mæti verðtryggðra lánasafna bank-
anna án óhóflegrar greiðslufalls-
áhættu og gjaldþrotaáhættu
skuldara, en er um leið lausn sem
hífir upp heimilin fyrst, og fyr-
irtækin síðan, til sjálfshjálpar, úr því
herjans skuldafeni sem hagstjórn
landsins hefur skapað almenningi og
atvinnulífi landsins undanfarin miss-
eri.
Skuldafen sem fyrst varð alvar-
legt þegar stjórnvöld reyndust loks
algerlega ófær um að ná eigin verð-
bólgumarkmiðum hagstjórnar: að
halda verðlagshækkunum hérlendis
innan 2,5% til 4,5% ársverðbólgu.
Skuldafen sem hélt áfram að herða
að heimilum og atvinnulífi og herðir
jafnt og þétt að okkur á meðan
stjórnvöld þora ekki að láta end-
urreikna verðtryggð lán afturvirkt
og binda verðbótaþátt verðtryggðra
lána við 4,5%; og mun herða jafnt og
þétt að okkur að óbreyttu og þess
vegna þvinga enn fleiri jafnt og þétt
í gjaldþrot og landflótta, ekki síst á
meðan ársverðbólga hérlendis er
reiknuð 12 mánaða verðbólga aftur í
tíma en miðast ekki við verðlags-
hækkun hvers mánaðar, fram-
reiknuð til næstu tólf mánaða.
Ekkert af þessum ákvörðunum/
efnahagsaðgerðum: endurútreikn-
ingur höfuðstóls, fastur tímabundinn
verðbótaþáttur og ákvörðun um
verðbólgustig framvirkt en ekki aft-
urvirkt, kosta neitt í útlögðum
kostnaði, þ.e. til viðbótar við útlagð-
an kostnað sem nú þegar þarf að
greiða í stjórnsýslu og bankakerfi,
því hér er breytt leikreglum, ósann-
gjörnum leikreglum í brýnar og
réttlátar leikreglur miðað við að-
stæður.
Um leið er tryggt
jafnræði aðila, bæði
jafnræði kröfuhafa,
hver gegn öðrum, og
jafnræði skuldara, hver
gegn öðrum. Hliðsjón
þyrfti að auki að hafa á
því að setja fjárhæð-
armark en ekki pró-
sentumark á lækkun
fjárhæðar höfuðstóls
hvers verðtryggðs
láns/skuldabréfs, sbr.
sanngirnissjónarmið.
Ef horft er heildstætt til hags-
muna beggja aðila, kröfuhafa og
skuldara verðtryggðra lána, er dag-
ljóst að báðir aðilar hafa mun meiri
hag af því að draga úr greiðslufalls-
áhættu og gjaldþrotaáhættu með
svona samkomulagi, fyrir milligöngu
stjórnvalda, sem felur í sér breyttar
leikreglur, heldur en að gera það
ekki; en hið síðara þýðir þá jafn-
framt samstundis, og skal tvíund-
irstrikað, að stjórnvöld hafa þá þeg-
ar óbeint tekið þá hættulegu
ákvörðun að lifa við þá stóráhættu
fyrir hönd hagkerfis og þjóðar að
framkvæma ekki þessar löngu
brýnu efnahagsaðgerðir.
Spurt er: Hvað felur sú óbeina
ákvörðun og sú þráðbeina stór-
áhætta í sér? Svar: a) framtíðarvirði
lánasafna bankanna gæti hæglega
farið niður fyrir þau 50% sem nú er
rætt um að sé raun- og sannvirði
verðtryggðra lánasafna bankanna
miðað við bókfært virði og tíma; b)
gjaldþrotum fjölgar sjálfkrafa, land-
flótti eykst, eftirspurn dregst enn
saman í hagkerfinu sem og skatt-
tekjur ríkis og sveitarstjórna, sam-
félagsþjónusta, o.s.frv.; c) strax auk-
in en óþörf bein útgjöld ríkis og
sveitarfélaga, ef á að koma strax til
móts við hvern og einn eftir þörf,
jafnræði, sanngirni, o.s.frv., sem út-
heimtir strax tíma og fé, sérfræði-
vinnu, o.fl., en er án ávinnings strax
fyrir fólk og fyrirtæki, ekki síst án
ávinnings strax fyrir eftirspurn í
hagkerfinu, sem ein fær til lengri
tíma staðið undir rekstri, störfum og
skatttekjum þjóðarbús.
Það er sannarlega kominn tími til
að fjölmiðlafólk hugsi sig um tvisvar
og þrisvar áður en það birtir fréttir
sínar og leiðara eins og heilagan
sannleika um viðkvæm mál á alvar-
legri krepputíð. Kostnaður er afar
flókið hugtak. Getur þýtt beinan og
óbeinan kostnað, útlagðan kostnað,
fastan og breytilegan kostnað, fórn-
arkostnað, afleiddan kostnað,
o.s.frv. Afskriftir eru t.d. aldrei út-
lagður kostnaður.
Forsíðufyrirsögn Fréttablaðsins í
morgun 18. mars ’09 er sem sagt vill-
andi bull, fréttin er bull og ritstjórn
blaðsins á að biðja lesendur afsök-
unar.
Við leiðarahöfund Morgunblaðs-
ins er þörf að ítreka hið augljósa:
hann ætti alls ekki að trúa kostn-
aðartölum né öðrum tölum hagfræð-
inga né annarra aðila án þess að
kynna sér vandlega forsendurnar
fyrst.
Fleiri greinar eftir sama höfund
eru á mbl.is/greinar
Meira: mbl.is/kosningar
Umræðan um
skuldafenið: þarf að
endurmennta fjöl-
miðlafólk á Íslandi?
Jónas Gunnar Ein-
arsson skrifar um
fjölmiðlun
» Aukinn útlagður
kostnaður er enginn
við endurútreikning
höfuðstóls, fastan tíma-
bundinn verðbótaþátt
og framvirkt verðbólgu-
stig
Höfundur er rithöfundur.
Jónas Gunnar Einarsson
ÞAÐ eru reyndar
þrjú ár frá útgáfu
bókarinnar „Mos-
fellsbær – saga
byggðar – í 1100 ár“
og því að verða
næsta brýnt að koma
á framfæri nokkrum
athugasemdum við
þá sælu bók. Ekki
síst vegna þess, að þótt bókin í
heild sé bæði fallega gerð og um
margt læsileg sýnist mér að í
henni gæti allnokkurrar óná-
kvæmni og það eru í henni bein-
ar villur og sagnfræðileg óná-
kvæmni. Auk þess gætir að mínu
viti á köflum gloppóttrar
(ómarkvissrar) frásagnar.
Stundum dettur manni í hug
að höfundarnir hafi verið í tíma-
kreppu með útgáfu bókarinnar
og e.t.v. þess vegna ekki leitað
sér svo víða heimilda sem skyldi.
Stundum er einnig svo að það er
eins og suðursveitin hafi í hugum
þeirra alls ekki verið með í sveit-
arfélaginu, sbr. skólamál, land-
búnaðar- og atvinnumál. Í beinu
framhaldi hér af er þegar allt er
tínt saman ágæt lýsing leiða og
þjóðleiða að og um Mosfellssveit,
en varla orð um ferðamennsku
og henni tengda ferðaþjónustu.
Það hlýtur að vera vegna ónógr-
ar heimildaleitar.
Í frásögn af skólahaldi í Mos-
fellssveitinni fyrrverandi kemur
þokkalega fram venjuleg og
næsta almenn frásögn um far-
skólakennslu, þá hið
fyrsta takmarkaða
skólahald og síðan
um skólann að Brú-
arlandi, þó með mikl-
um annmörkum og
auðsjáanlegu, ja
hvað á ég að halda,
tímahraki eða lítilli
gát um heim-
ildasöfnun, a.m.k.
hvað varðar suð-
ursveitarbörnin.
Hestahald og/eða
hestaumferð, að ekki
sé talað um hestamennsku, fær
afar undarlega og lítt kunn-
áttusamlega meðhöndlun í þess-
ari sögu af Mosfellssveit. Sömu
sögu er, eins og fyrr er á minnst,
að segja af ferðamennsku og
„ferðamannaiðnaði“ eins og það
nú heitir í dag, jafnvel þótt
ferðamanna- og reiðleiðum um
og að Mosfellssveit sé næsta vel
lýst í bókinni, enn á ný spurning
um „tímahrak“ eða skort á yf-
irsýn eða heimildaöflun?
Víkjum nú aðeins að byggingu
bókarinnar, henni er skipt í 5
hluta, sem vel fer á í sjálfu sér
og er um margt skynsamleg
skipting frá hinu tímanlega sjón-
arhorni séð.
Fyrstu tveir hlutarnir eru í
raun staðfærð Íslandssaga, en
bæði notalega og skemmtilega
skrifaðir. Ýmsir smáir hnökrar
þar á breyta því ekki.
Þrír síðari hlutarnir eru um
sumt eins og þrjár bækur, eins
og höf. hafi ekki alveg lagt niður
fyrir sér hvernig þessir hlutar
ættu að vera og hljóma saman,
t.d. 3-4 grunnkaflar með vísan
hver til annars e.t.v., og síðan
nýir eða viðbótarkaflar eftir því
sem umsvifin jukust og ný atriði
koma í ljós.
Ég hef það á tilfinningunni að
hér hafi tímakreppa átt hlut að
máli. Mig grunar og að tímabilið
1874- 1920 hefði betur verið sér-
hluti, tímabilið 1920-1950 aftur
sérhluti og síðan lokahlutinn
1950-2005/6, sé haldið í sömu
hlutaskiptingu og í bókinni.
Sæmileg umsögn um „sagn-
fræðibók“ upp á hálft fimmta
hundrað síður kemst náttúrlega
ekki fyrir í stuttri blaðagrein,
sem er nokkur synd þó ekki væri
nema vegna þess að í bókinni
finnast villur, sem lesendur
hennar eiga sinn rétt á að frétta
af.
Ég hefi tekið saman allmiklu
lengri umsögn um þá hluta bók-
arinnar, sem ég tel mig hafa
kunnugleika á og sent Morg-
unblaðinu ef blaðið gæti e.t.v.
birt hana á einhverjum tíma í
einhverjum sinna miðla, þyki því
það plássins virði, og ég kynni
því þakkir fyrir.
Meira: mbl.is/greinar
„Sagan úr Mosfellsbæ“
Einar B. Birnir ger-
ir athugasemdir við
bók sem kom út fyr-
ir þremur árum
» Stundum dettur
manni í hug að höf-
undarnir hafi verið í
tímakreppu með útgáfu
bókarinnar...
Einar B. Birnir
Höfundur er eldri borgari.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið