Morgunblaðið - 16.04.2009, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. APRÍL 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Lögreglanátti ekkimarga aðra
kosti en fjarlægja
hústökufólk úr
húsinu við Vatns-
stíg í Reykjavík í gær. Það er
ekki hægt að skapa það for-
dæmi í samfélaginu að fólk
geti virt eignarrétt annarra að
vettugi, hreiðrað um sig í hús-
um þeirra og hagað sér þar
eins og því sýnist.
Rök, sem stundum eru not-
uð fyrir réttmæti hústöku er-
lendis; að þar sé á ferð heim-
ilislaust fólk sem eigi ekki í
önnur hús að venda, eiga klár-
lega ekki við um vel haldin
millistéttarbörnin, sem fóru
fyrir hústökufólkinu í miðbæ
Reykjavíkur.
Hins vegar vakti hús-
tökufólkið verðskuldaða at-
hygli á raunverulegu vanda-
máli, þótt það hefði sjálfsagt
getað notað til þess aðra að-
ferð. Það er auðvitað ótækt að
í miðborg Reykjavíkur standi
hátt í 60 hús auð og grotni nið-
ur. Það kemur niður á svip
miðborgarinnar, á verzlun,
ferðamennsku og mannlífi.
Fyrir bankahrun var harð-
lega gagnrýnt að umsvifamikil
fasteigna- og verktakafyr-
irtæki keyptu upp heilu húsa-
raðirnar í miðborginni og létu
drabbast niður. Velunnarar
miðborgarinnar færðu rök fyr-
ir því að þannig ykju verktak-
arnir þrýsting á borgaryf-
irvöld að veita
þeim heimild til
niðurrifs húsa,
sem engin ástæða
væri annars til að
rífa; húsa, sem
hafa menningarsögulegt gildi
og setja svip sinn á miðborg-
ina. Þrá manna eftir að end-
urbyggja Kringluna og
Smáralind niðri í bæ var aug-
ljóslega gengin út í öfgar.
Í langflestum borgum í ná-
grannalöndum okkar gilda
strangar reglur um umgengni
eigenda um húseignir sínar,
ekki sízt á viðkvæmum mið-
borgarsvæðum. Þeim ber að
halda húsunum vel við og helzt
að hafa í þeim starfsemi. Ann-
ars eru þau jafnvel gerð upp á
þeirra kostnað. Hér virðist sú
krafa eingöngu gerð, að húsin
séu „mannheld“, þ.e. að neglt
sé fyrir dyr og glugga þannig
að útigangsmenn (og milli-
stéttarunglingar með æv-
intýraþrá) komist ekki inn.
Hús með slíkum umbúnaði
verða hins vegar seint borg-
arprýði.
Borgaryfirvöld þurfa að
móta sér einhverja skyn-
samlega stefnu í þessum mál-
um. Nú virðist ólíklegt að mik-
ið verði byggt af ljótum
glerhýsum í þágu viðskipta-
lífsins á næstunni. Þá þarf að
finna aðferð til að koma gömlu
húsunum í notkun og gera
þeim til góða. Annars er stutt í
næsta hústökuævintýri.
Borgaryfirvöld þurfa
að móta sér skyn-
samlega stefnu}
Hústakar og verktakar
Þegar skamm-stöfunin ohf.
var hengd aftan á
nafn Ríkisútvarps-
ins voru boðaðir
breyttir tímar í
rekstri fyrirtæk-
isins. Hallarekstur átti að vera
liðin tíð, nú tæki við ábyrg
fjármálastjórnun og nýr yf-
irmaður greindi frá afgerandi
áætlunum þar að lútandi.
Þessar áætlanir hafa ekki
gengið eftir. Um áramótin var
eigið fé Ríkisútvarpsins ohf.
neikvætt um 361 milljón
króna. Eins og venjulega kem-
ur ríkið til bjargar, reyndar
með þeim frumlega hætti að
562 milljóna króna skuld Rík-
isútvarpsins ohf. verður
breytt í hlutafé með þeim fyr-
irvara þó að það verði sam-
þykkt á hluthafafundi.
Án efa verður fróðlegt að
fylgjast með umræðum á þeim
fundi og heyra hvort eini hlut-
hafinn mótmæli þessari skerð-
ingu og útvötnun á hlut sínum.
Það hlýtur þó að teljast
ósennilegt vegna þess að það
er sami hluthafinn og mun
eignast hlutinn sem myndast
þegar skuldum
Ríkisútvarpsins
ohf. verður breytt
í hlutafé.
Sú staðreynd að
enn skuli þurfa að
koma Ríkisútvarp-
inu ohf. til bjargar ber því
vitni að sá gjörningur, sem
framinn var með stofnun þess
1. apríl 2007, hefur ekki skilað
tilætluðum árangri.
Ríkisútvarpið ohf. býr við
allt annað rekstrarumhverfi
en aðrir fjölmiðlar. Áður var
rekstur þess tryggður með
áskriftargjöldum, auglýs-
ingum og aukaframlögum frá
ríkinu við reglulegan fram-
úrakstur. Nú hefur verið kom-
ið á nefskatti þannig að áfram
ætti Ríkisútvarpið ohf. að vera
að mestu leyti varið fyrir því,
sem gerist í hinum raunveru-
lega heimi og önnur fyrirtæki í
landinu búa við.
Ríkisútvarpið hefur mik-
ilvægum skyldum að gegna og
gerir það að mörgu leyti svo
sómi er að. Í rekstrarmálum
stofnunarinnar virðist hins
vegar ekkert hafa breyst þrátt
fyrir breytt rekstrarform.
Skammstöfunin
ohf. virðist engu
hafa breytt um
rekstur RÚV}
Skuldahalinn í Efstaleiti
S
tóra styrkjahneykslið hefur á und-
anförnum dögum svo gott sem kæft
alla aðra þjóðmálaumræðu í landinu
og meira að segja stjórnlagaþingið
sem þingmenn Sjálfstæðisflokks
hafa svæft fram yfir kosningar – og margir
myndu segja eitt merkilegasta frumvarp sem
lagt hefur verið fyrir Alþingi í háa herrans tíð –
vakti minni athygli en leikur Liverpool og
Chelsea í fyrradag.
Og skal engan undra. Styrkir FL Group og
Landsbankans til Sjálfstæðisflokksins staðfesta
í raun þann áratugagamla grun almennings að
valdaelítan (og flokkarnir sem um hana eru
stofnaðir) hafi verið gjörspillt. Það má líkja and-
rúmsloftinu í þjóðfélaginu við mann sem hefur
tapað öllu sínu í póker en kemst svo að því að
rangt var gefið. Sá hinn sami tekur slíku ekki
þegjandi og hljóðalaust. Ef eigandi spilavítisins trúir því
svo að afsökunarbeiðni frá gjafaranum, sem er vel að
merkja hættur að vinna í spilavítinu og endurgreiðsla á
upphaflega pottinum til þeirra sem unnu spilið, nægi til að
friða þann sem rangindunum var beittur, er eitthvað veru-
lega mikið að.
Á hinn bóginn verð ég að segja fyrir mína parta að upp-
hæðirnar sem um ræðir komu mér dálítið á óvart. Fyr-
irtæki sem veltu hundruðum milljarða króna á ári og
greiddu út hundruð milljóna í arð síðustu mánuðina fyrir
hrun, ákveða að styrkja stærsta stjórnmálaflokk landsins
um nokkra tugi milljóna. Þessar milljónir hljóta að hafa
verið klink í huga stjórnendanna. Það fyrsta
sem mér datt í hug þegar ég heyrði af þessum
styrkjum var að íslenskir stjórnmálamenn
væru ekki einvörðungu vanhæfir til að stjórna
smáríki 300 þúsund þegna á sómasamlegan
hátt, heldur gætu þeir ekki einu sinni verið al-
mennilega spilltir. Hér á ég ekki bara við Sjálf-
stæðisflokkinn því að frátöldum Vinstri græn-
um virðast flokkarnir allir hafa tekið þátt í
leiknum.
Traust almennings á Alþingi var ekki mikið
fyrir en nú hlýtur það að vera í algjöru lág-
marki. Á þessum nótum göngum við að kjör-
kössunum eftir rúma viku og á þessum nótum
hyggst fjöldi þingmanna reyna að ná endur-
kjöri. Það er ekki síst af þessum ástæðum sem
stjórnlagaþing er nauðsynlegt fyrir lýðræð-
isþróun landsins. Almenningur verður að hafa
það á tilfinningunni að hann hafi eitthvað um stjórnskipan
landsins að segja. Þjóðin verður að geta treyst því að þeir
sem veljast inn á þing beri hag hennar fyrir brjósti og það á
að vera þjóðarinnar – þegnanna – að setja stjórn-
málamönnum leikreglurnar. Fyrr komumst við ekki upp úr
kreppunni sem er hugmyndafræðilegs eðlis fyrst og
fremst.
Í vetur var ekki margt í myrkrinu sem gaf manni tilefni
til bjartsýni. Búsáhaldabyltingin var þó staðfesting á því að
þjóðin væri ekki með öllu búin að ganga vitleysunni á hönd.
Það væri óskandi að þeir sem veljast til valda eftir kosn-
ingar tækju þjóðina sér til fyrirmyndar. hoskuldur@mbl.is
Höskuldur
Ólafsson
Pistill
Góð fyrirmynd
Akureyri teygir sig
norður fyrir bauginn
FRÉTTASKÝRING
Eftir Skapta Hallgrímsson
skapti@mbl.is
Í
búar Akureyrar og Gríms-
eyjar kjósa um sameiningu
sveitarfélaganna um leið og
þeir greiða atkvæði í Al-
þingiskosningunum um
aðra helgi. Áhugi almennings á mál-
inu virðist ekki ýkja mikill en reikn-
að er með að sameiningin verði sam-
þykkt með yfirgnæfandi meirihluta
atkvæða á báðum stöðum.
Það sem Akureyringar virðast
helst hræðast er að sameiningin
verði bænum kostnaðarsöm og vísað
er til þess þegar bæjarfélagið sam-
einaðist Hrísey. Fljótlega var þar
byggt nýtt íþróttahús og farið í fleiri
framkvæmdir en hafa ber í huga að í
tengslum við þá sameiningu fékk
höfuðstaður Norðurlands auka-
framlag úr Jöfnunarsjóði sveitarfé-
laga vegna þeirra framkvæmda sem
nauðsynlegar voru taldar. Þá er
Grímsey ekki sambærileg við Hrísey
að því leyti að sveitarfélagið er
ágætlega statt fjárhagslega og út-
svarstekjur vegna hvers íbúa tölu-
vert hærri en á Akureyri.
Óhjákvæmileg þróun?
Núverandi oddviti í Grímsey,
Garðar Ólason, og Þorlákur Sigurðs-
son, sem gegndi því embætti um
tveggja áratuga skeið fyrir nokkru
síðan, eru báðir fylgjandi samein-
ingu og svo mun um flesta í eyjunni.
Þá eru akureyrskir stjórnmálamenn
sama sinnis, nánast allir sem einn.
Aðeins einn bæjarfulltrúi, Hjalti Jón
Sveinsson, Sjálfstæðisflokki, hefur
lýst efasemdum.
Þorlákur telur sameiningu sem
þessa framtíðina fyrir „dvergríki“
eins og Grímsey. Erfitt sé að sinna
öllum verkefnum sem þeim sé skylt
samkvæmt lögum og óhjákvæmileg
þróun sé að sveitarfélögum fækki og
þau stækki. „Við höfum það alveg
þokkalegt og höfum ekkert verið að
kvarta en ástandið hér getur orðið
enn betra,“ sagði Þorlákur í samtali
við Morgunblaðið.
Hvorki Þorlákur né Garðar óttast
að stóri bróðir gleypi þann litla, þó
svo íbúar í Grímsey hafi ekki verið
nema 92 um síðustu áramót.
Einn viðmælenda Morgunblaðsins
nefndi að sjálfsagt mætti gera ráð
fyrir einhverjum hrepparíg, sér-
staklega til að byrja með, en varla
þyrfti að hafa miklar áhyggjur af
slíku til frambúðar.
Grímseyingar hafa alltaf verið í
nánu sambandi við Akureyringa.
Prestur frá Akureyri þjónaði lengi í
Grímsey, heilsugæslan á Akureyri
sér um læknisþjónustu í eyjunni og
elstu nemendur grunnskóla – krakk-
ar í 8., 9. og 10. bekk – stunda nám á
Akureyri.
Sigrún Björk Jakobsdóttir, bæj-
arstjóri á Akureyri, segir reynsluna
af sameiningunni við Hrísey góða og
telur nærtækast fyrir Grímsey að
sameinast stærsta sveitarfélaginu
við fjörðinn. „Grímseyingar afla vel,
eru ágætlega stæðir og verða ekki
baggi á Akureyringum. Fólk þarf
ekki að hafa áhyggjur af því,“ segir
Sigrún.
Bæjarbúar velta því dálítið fyrir
sér hvers vegna Akureyri ætti að
vilja sameinast Grímsey en eina
svarið við því er líklega það að menn
verði að horfa á málið í stóru sam-
hengi; sameining sveitarfélaga sé
óhjákvæmileg og þetta sé bara eitt
skref. Svo má náttúrlega benda á að
það er ekki á hverjum degi sem
menn geta eignast hlutdeild í heim-
skautsbaug.
Morgunblaðið/ÞÖK
Grímsey Eyjan fagra norðan við land sameinast væntanlega Akureyri í
kjölfar kosninganna eftir rúma viku. Óhjákvæmileg þróun að margra mati.
ÍBÚAR í Grímsey eru nú 92 og hafa
nokkuð lengi verið á bilinu 90 til
rúmlega 100. Þegar mest var
bjuggu rúmlega 120 manns í eynni.
Á Akureyri búa nú um það bil
17.500 manns.
Útsvarstekjur í Grímsey eru tölu-
vert hærri en á Akureyri. Árið
2006, þegar íbúar í Grímsey voru
99, greiddu eyjaskeggjar að með-
altali 338.00 krónur í útsvar en
hver íbúi á Akureyri að meðaltali
236.000 kr. Útsvarsgreiðsla hvers
íbúa Grímseyjar árið 2007 fór niður
í 266.000 krónur en var þá 260.000
kr. á Akureyri og í fyrra voru heild-
arútsvarstekjur Akureyrarbæjar
um 5 milljarðar. Íbúarnir þá 17.500
þannig að útsvar á íbúa var að með-
altali 285.00 krónur. Samkvæmt
bráðabirgðatölum hækkaði útsvar
Grímseyinga töluvert á milli ár-
anna 2007 og 2008; var í fyrra
326.000 krónur á hvern íbúa.
GRÍMSEYRI
AKUREY
››