Morgunblaðið - 19.07.2009, Blaðsíða 23

för írasks flóttafólks raunar verið
áberandi. „Slíkum fréttum hefur skilj-
anlega verið tekið fagnandi og mikið
úr þeim gert. Þá getur verið auðvelt að
álykta sem svo að allir geti drifið sig
heim. Fólk vill líka kannski bara heyra
að allt sé í lagi, án þess að átta sig á
þeim fjölda Íraka sem ekki getur snúið
heim í bili,“ segir Dalia al-Achi hjá
Flóttamannastofnun SÞ. Samkvæmt
opinberum skráningum hafa tugþús-
undir Íraka snúið aftur heim frá Sýr-
landi og Jórdaníu en enn eru þar
hundruð þúsunda flóttamanna, sumir
segja yfir ein milljón.
Ekki auðvelt að snúa heim
Almennt þykir ástandið í Írak hafa
lagast gríðarlega frá því að það var
verst árin 2006 og 2007. Enn eiga sér
þar þó stað reglulegar sprengjuárásir.
Í apríl létust nærri 160 manns í
sprengjuárásum á einum sólarhring
og í júní voru þeir nærri 500. Þetta er
lítið miðað við það þegar ofbeldið var
sem mest en er hins vegar aukning frá
því fyrr á þessu ári og hærri tala en í
nokkrum mánuði frá því í fyrrahaust.
Og eins og flóttafólk í Sýrlandi bendir
fúslega á: Það að ástandið sé skárra
þýðir ekki sjálfkrafa að það sé gott.
Ekki einu sinni bærilegt.
Fyrir marga er auk þess ekki auð-
velt að snúa aftur heim. Kannski vísar
„heima“ ekki í neitt lengur. Kannski
eyðilagðist gamla húsið í lögleysunni
eða einhver annar flutti inn. Kannski
er húsið í röngu hverfi og gamla
hverfið á hættusvæði – í dag er Bag-
dad að miklu leyti skipt upp eftir því
hvort fólk er súnnítar, sjítar eða eitt-
hvað annað. Ef til vill er skólakerfið í
gamla hverfinu líka enn í lamasessi,
heilsugæsla af skornum skammti eða
enga vinnu að fá. Og kannski eru
minningarnar frá Írak einfaldlega
enn of sárar, óttinn við sprengingar á
götum úti enn of mikill.
Vítt og breitt í Damaskus fyrirfinn-
ast þeir sem ekki telja gerlegt að snúa
heim í bili.
Morðhótun á útihurð
Að auki eru í Sýrlandi allir þeir sem
ekki geta farið til baka sökum þess að
þeim stendur bein ógn af þeim sem
þar bíða eftir þeim. Þetta er fólk eins
og hinn 38 ára gamli Adnan sem
skjálfandi sýnir mér líflátshótun sem
hengd var á útihurðina heima hjá hon-
um í fyrra. Dauðasveitir sjíta hótuðu
honum lífláti fyrir að hafa gerst
súnníti. Fjölskylda hans er í dag í fel-
um í húsi vinar hans í Írak en sjálfur
flúði hann land.
Í Damaskus er líka að finna mann-
eskjur eins og Ali Mahmoud sem
heldur til í Jaramana-hverfinu en
vann áður sem túlkur fyrir Banda-
ríkjaher og var í kjölfarið hótað lífláti
fyrir að vinna með óvininum.
„Fyrirgefðu, en myndir þú snúa
aftur til Bagdad ef þú ættir von á því
að vera drepin?“ spyr hann mig. „Ég
held ekki … Við [flóttafólkið í Sýr-
landi] erum afleiðingarnar af Íraks-
stríðinu – og þeir sem stofnuðu til
stríðsins verða að gjöra svo vel að
taka þeim.“
Í dag er mikill þrýstingur á íraskt
flóttafólk í Sýrlandi að snúa aftur
heim, bæði af hálfu íraskra og sýr-
lenskra yfirvalda. Sýrlensku landa-
mærin voru upphaflega opin Írökum
en í dag þurfa þeir að sækja um vega-
bréfsáritun til landsins og endurnýja
hana á þriggja mánaða fresti, nokkuð
sem veldur bæði ótta og óvissu hjá
flóttafólkinu.
Spariféð að klárast
Endanlegur fjöldi íraskra flótta-
manna í Sýrlandi er á reiki en margir í
Damaskus benda mér á að sjáanlega
færri Írakar séu í borginni nú en fyrir
einu og tveimur árum. Enn úi hins
vegar og grúi þar af Írökum og það
sem átt hafi að vera tímabundið
ástand sé langt í frá liðið hjá. Ýmsum
þykir því skjóta skökku við að draga
saman aðstoðina við þetta fólk. Það er
einmitt nú sem sparifé margra er að
klárast – einungis nú sem þeir standa
frammi fyrir verulegum vandræðum.
Í Morgunblaðinu 10. apríl birtist
viðtal eftir blaðamann við Laylu Kha-
lil Ibrahim sem flúði Írak fyrir fjórum
árum og er í slíkum sporum. Nítján
ára gamall sonur hennar, Noordin
Alazawi, hefur sótt um hæli á Íslandi
en veit ekki enn hvort honum verður
vísað úr landi eða ekki.
Hjálparstarfsfólk óttast að skortur
á viðbrögðum frá alþjóðasamfélaginu
bæti fjárhagslegum þrýstingi við erf-
iða stöðu flóttafólksins í Sýrlandi –
það sjái ekki aðra kosti í stöðunni en
að snúa aftur heim, jafnvel þótt þar sé
því hætta búin. Samkvæmt upplýs-
ingum frá Flóttamannastofnun SÞ í
Sýrlandi hefur meirihluti þeirra sem
þegið hafa aðstoð frá stofnuninni við
að snúa aftur til Íraks raunar tilgreint
fjárhagserfiðleika sem meginástæðu
heimfararinnar.
til Bagdad?“
Írak í Sýrlandi Í Jaramana-hverfinu í Damaskus í Sýrlandi er krökkt af írösku flóttafólki. Þar spruttu upp íraskir veit-
ingastaðir og íraskar verslanir eftir að Írakar streymdu yfir landamærin þegar ofbeldið var sem mest.
Náð í mat í Douma Írösk kona nær í matarskammtinn sinn til Flóttamanna-
stofnunar Sameinuðu þjóðanna í Sýrlandi, nágrannaríki Íraks.
        

      









  
    
 

   

     






23
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. JÚLÍ 2009
Ein af þeim sem neyðst hafa til
að snúa aftur til Íraks gegn eigin
vilja er Umm Ahmed. Hún dvelur
annan hvern mánuð í Bagdad og
vinnur sem klæðskeri. Síðan tek-
ur hún rútuna yfir til Sýrlands
með peningana handa fjölskyldu
sinni sem þar dvelur.
„Eftir að hafa gengið í gegnum
óöldina í Bagdad er ég svo sem
orðin vön því að vera hrædd,“
segir hún. „En auðvitað er ekki
þægilegt að fara þangað aftur og
stundum efast ég um að ég muni
sjá fjölskylduna aftur.“
Hótanir heim að dyrum
Umm Ahmed flúði Írak fyrir
tveimur árum og seldi húsið sitt
í Bagdad fyrir slikk. Hún á fimm
börn og í dag eru peningarnir
sem hún fékk fyrir húsið upp-
urnir. Nú reiðir hún sig á mat-
arúthlutun frá Flóttamanna-
stofnuninni og Matvælaáætlun
Sameinuðu þjóðanna. Féð sem
hún vinnur sér inn í Bagdad dug-
ar ekki fyrir útgjöldum.
„Íraskt flóttafólk má ekki
vinna í Sýrlandi. Og eiginmaður
minn getur ekki farið aftur til
Íraks til að vinna því þá verður
hann tekinn af lífi. Ég verð því
bara að fara í staðinn.“
Fjölskyldan flúði Írak eftir að
fjölskylduföðurnum höfðu borist
ítrekaðar hótanir. Hann var hátt-
settur í íraska hernum og vann
meðal annars með bandaríska
hershöfðingjanum George Casey.
Eftir að hafa í ofanálag sakað
núverandi stjórnvöld um spill-
ingu, tóku honum að berast
ítrekaðar morðhótanir. Hann
flúði Írak eftir að á hann var ráð-
ist í Bagdad.
Vongóð til að byrja með
Þegar ég hitti Umm Ahmed og
fjölskylduna eru þau mætt í við-
tal hjá Flóttamannastofnuninni í
von um að fá hæli erlendis. Töl-
fræðin sýnir að líkurnar á slíku
eru hverfandi og Umm Ahmed
hefur sjálf áttað sig á því.
„Fyrsta árið vorum við vongóð,
enda augljóst að við gætum ekki
búið lengur í Írak sem fjölskylda
og að í Sýrlandi væri enga fram-
tíð að hafa. Svo síaðist það hægt
og bítandi inn að umheiminum er
að mörgu leyti sama um þetta.
Ég þekki fólk sem snúið hefur
aftur til Íraks eftir fjárhagserf-
iðleika í Sýrlandi og hefur sagst
frekar vilja deyja í Írak en í Sýr-
landi,“ segir hún.
Dæturnar Israa, 9 ára, og Siba,
7 ára, aka sér í sætinu meðan
móðirin fer yfir sögu fjölskyld-
unnar með starfsmanni Flótta-
mannastofnunarinnar. Þau eru
mætt á skrifstofuna í sínu fín-
asta pússi. Yngsti sonurinn, Yas-
seen, 6 ára, skríkir og hlær með
stelpunum en þeir eldri, Taha og
Ahmed, 13 og 16 ára, eru alvar-
legri.
Möguleikarnir í stöðunni eru
ekki margir. Hvað eiga þau að
gera sem ekki geta flutt saman
heim til Íraks, standa frammi
fyrir vaxandi fátækt í Sýrlandi og
munu einungis fyrir kraftaverk fá
að fara sem flóttamenn til þriðja
lands?
Ljósmyndir/Sigríður Víðis Jónsdóttir
Umm Ahmed og börnin Umm Ahmed flúði Írak fyrir tveimur árum og
seldi húsið sitt í Bagdad fyrir slikk. Í dag eru peningarnir uppurnir.
EIN Í BAGDAD
Óttasleginn Fjölskyldufaðirinn fer yfir stöðuna í miðstöð Flótta-
mannastofnunarinnar í Sýrlandi, en hann á ekki afturkvæmt til Íraks
eftir að hann sakaði stjórnvöld um spillingu. Hann óttast ofsóknir og
neitaði myndatöku nema hann yrði gerður óþekkjanlegur.
‘‘„AUÐVITAÐ ER EKKIÞÆGILEGT AÐ FARATIL ÍRAKS AFTUR OGSTUNDUM EFAST ÉG
UM AÐ ÉG MUNI SJÁ
FJÖLSKYLDUNA
AFTUR.“