Saga - 1988, Blaðsíða 80

78
GUÐMUNDUR JÓNSSON
Pessu þarf að kippa í lag, segir Páll Melsteð, og til þess er ekkert
hentugra en að lögleiða hér á landi tilskipun frá 8. júní 1787 um rétt-
indi og skyldur landsdrottna og leiguliða í Danmörku þar sem fjallað
er um leiguliðaskipti, að svo miklu leyti sem hún á við íslenskar
aðstæður.
Því næst segir Páll álit sitt á tillögum Hoppes í einstökum greinum.
Hann er sammála Hoppe um að byggingarbréf séu færð til bókar, en
andvígur því að sýslumenn þinglýsi bréfunum, meðal annars vegna
þess að þá væri þeim veitt allt of mikið vald um samninga einkaaðila
og þeir ættu í erfiðleikum með að úrskurða hverjar væru réttar skyld-
ur leiguliða samkvæmt gamalli venju. Best fer á því að lögboðin sé
þinglýsing að hætti Norsku laga 3-14-25 og tilskipunar 8. febrúar 1810.
Landsdrottnum verði skipað að gefa leiguliðum sínum byggingar-
bréf, sem þinglesið er á næsta manntalsþingi eftir að leigumáli er
gerður og fært til bókar af sýslumanni. Bréfið telst því aðeins löglegt
að það kveði á um lífstíðarábúð og að afgjöld séu ekki hærri en jarða-
bókin frá 1760 segir til um. Annað í tillögum Hoppes getur Páll Mel-
steð fallist á með smábreytingum.
Páll Melsteð leggur að lokum fram tillögur í tíu liðum og segir að þá
fyrst þegar þær séu komnar til framkvæmda megi vænta þess að festa
komist á réttarsamband leiguliða og landsdrottna og hinir fyrrnefndu
séu verndaðir fyrir gerræðislegri meðferð. Veigamestu tillögur Páls
Melsteðs eru þessar:
1. Landsdrottnum skal gert að skyldu, eins og tilskipunin frá 1705
kveður á um, að fá leiguliðum sínum í hendur byggingarbréf, sem til-
greini allar skyldur leigumálans, og þinglýsa því á næsta þingi.
Óleyfilegt er að leigja bóndanum eða ekkju hans öðruvísi en til lífstíð-
ar á meðan þau standa við skuldbindingar sínar. Allir leigusamningar
skulu breytast í samræmi við þetta.
2. Óheimilt verði að hækka landskuld eða fjölga leigukúgildum frá
því sem greint er í jarðabókinni 1760, hvort sem er á opinberum eign-
um eða einkajörðum, enda kveður 1. grein tilskipunarinnar 1705 á
um það. Þó leyfist landsdrottni að hækka landskuld ef jarðabókar-
matið er óvenjulágt og þar tilkvaddir matsmenn virða jörðina meira
en bókin segir til um. Afla þarf samþykkis rentukammers fyrir hækk-
uninni og hún síðan færð inn í jarðabókina.
3. Allir leiguliðar skulu fá kvittanabók í hendur frá landsdrottni