Saga - 1988, Blaðsíða 243

RITFREGNIR
241
Ve-Í as*' þnöjungur bókarinnar fjallar um félagsskipan og mikilvægi fisk-
ste h' aU^ ^eSS S6m a^mennar ályktanir eru dregnar. Þessi hluti bókarinnar
höf1 h^ ^e*m n°kkuö að baki. Hann byggist ekki á rannsóknum
un ar heldur er byggður á upplýsingum úr ýmsum mannfræðiritum.
Ve uPPhafi skýrir Gísli tvær alþýðlegar kenningar um aflabrögð. Annars
efif a[ tæ^n^e8a henningu, en samkvæmt henni á aflamunur rætur að rekja til
ar 'S;f^ra Þatta' rid. bátsstærðar, veiðarfæra, fjölda í áhöfn o.þ.h. Hins veg-
s« fræðilega kenningu, en samkvæmt henni eru það eiginleikar og hátterni
jPstjórans sem hafa afgerandi áhrif.
gát ^ ^atta ^ehar Gísli svara við því hvað ráði aflabrögðum. Sett er fram til-
uiilf r.m ae* stærð báts, sjósókn og veiðarfæri skýri að verulegu Ieyti aflamun
vetr' ata' ^atnað var gögnum við vettvangsathugun á haustvertíð 1979 og
rertíÖ 1 Sandgerði og reiknað með leiðagreiningu (path analysis)
band Varts8re'nm8u (regression analysis) hvort tölfræðilega marktækt sam-
ist Værr sóknar og bátsstærðar annars vegar og afla hins vegar. Reyn-
st ?V° vera °8 var tölulegum upplýsingum safnað fyrir fleiri vertíðir. Niður-
báta311 Va^ Se* sama' Aflamunur milli báta ræðst að miklu leyti af því að
báf ^ i^11 m'sstórir og róa misoft. Framlag skipstjórans skýrir aflamun milli
a að mjög litlu leyti að mati Gísla.
sj., etra athyglisvert kemur fram í tölfræðiathugunum Gísla. Aldur skip-
Sa°ra var nc|taður sem mælikvarði á reynslu þeirra og í Ijós kom að ekkert
á afl anC* Var a rmttl aha °8 aldurs. Einnig að framlag skipstjóra til skýringar
amun hafi ekkert breyst á síðustu fjórum til fimm áratugum þrátt fyrir
artækniframfarir.
arriaIS 1 shýrir líka frá tölfræðilegri athugun sem hann vann að um síldveið-
v ar 1959-61. Samskonar leiðagreining og notuð var við athuganir á vetrar-
iak ' ara^anum *e'ðir í Ijós að bátsstærð og fjöldi úthaldsdaga veitir mjög
skj11131^3^3 stcýringu á mismunandi síldarafla milli báta. Skyldi framlag
sk'^St^ranS urshtaáhrif hér? Gísli telur svo ekki vera því þá ættu sömu
afl PS^°rarmr að raða sér í efstu sætin vertíð eftir vertíð. Fylgni milli síldar-
emstakra báta 1959, 1960 og 1961 er að hans mati ekki nægileg til að sýna
jU1 a at8Grandi þátt skipstjó rans.
ýtsj<S. ,ttu máh er vísindaleg niðurstaða Gísla sú að tæknilega kenningin
nið .mtsmunandi aflabrögð miklu betur en sálfræðilega kenningin. Um
ást»ASt°^Ur Þessar má skrifa langt mál en í ritdómi sem þessum er aðeins
g,j a bl að stikla á stóru.
vett'v ve'ðar fyrir Norður- og Austurlandi 1959-61 eru fremur óheppilegur
veið an®Ur lyru rannsóknir sem þessar. Á þessum árum varð tæknibylting í
með tilkomu kraftblakkar og skipstjórar misfljótir að tileinka sér
starf !*ýlu tækni. Nokkrir skipstjórar náðu þannig „tæknilegu forskoti" á
1959S ræður sína um tíma. Tölfræðilegar athuganir Gísla á síldveiðunum
tnn„ lelða heldur ekki í ljós neina marktæka niðurstöðu um orsakir mis-
Unandiaflabragða.
s' 43 segir Gísli:
Gatewood hélt því fram að bátsstærð skýrði bróðurpartinn af afla-
mun vegna þess að bestu skipstjórarnir væru með stærstu bátana og
16