SunnudagsMogginn - 01.11.2009, Síða 30

30 1. nóvember 2009
É
g hef aldrei kynnst eins mörgu
óheiðarlegu fólki eins og síðan
ég fór að stunda heiðarlegt líf,“
segir Guðberg Guðmundsson, 66
ára gamall öryrki, sem sneri við blaðinu
fyrir um 14 árum eftir að hafa verið alkó-
hólisti, eiturlyfjaneytandi og af-
brotamaður í um fjóra áratugi og umgeng-
ist enga nema sína líka. Hann afsakar samt
ekki fyrra líferni, en hann var meira eða
minna í fangelsi í fimm löndum á árunum
1960 til 1995 og má ekki koma til þriggja
þessara landa meir vegna afbrota sinna
sem fyrst og fremst tengdust þjófnaði,
ávísanafölsunum og eiturlyfjasmygli og
-sölu.
,,Ég fór til andskotans en komst til
baka, þökk sé AA, Súdip-hreyfingunni,
Gullu, konunni minni, sem gerði mig aftur
að manni, og Rósu, núverandi sambýlis-
konu minni,“ segir Guðberg eða Beggi tilli
eins og hann var kallaður í undirheim-
unum hérlendis. Gudmundsson hjá yf-
irvöldum í útlandinu.
Gerir upp ferilinn í bók
Í bók sinni Þjófur, fíkill og falsari, sem
Skrudda gefur út og er væntanleg eftir
helgi, gerir hann upp skrautlegan ferilinn.
,,Ég komst snemma upp á kant við sam-
félagið og lýsi því og þeim sem ég hef upp-
lifað. Það er ekki falleg lýsing. Þetta er
sjálfsævisaga síbrotamanns þar sem ekkert
er dregið undan. Eflaust bregður ein-
hverjum í brún en svona var þetta. Ég er
harðorður en heiðarlegur.“
Hann virkar léttur á fæti og ber ekki
með sér að eiga áratuga langan afbrotaferil
að baki, brosir og segist vissulega hafa lif-
að viðburðaríku lífi. ,,Ég fór þetta allt á
brosinu og kurteisinni, notaði meira að
segja brosið sem vörn í eineltinu sem
krakki, stal öllu steini léttara og var sak-
leysið uppmálað að loknum hverjum
þjófnaði. Ég hef verið skaffari allt mitt líf,
en líf þjófsins og fíkilisins er ekki til eft-
irbreytni. Það er í raun svo slæmt að ég
óska engum að þurfa að ganga í gegnum
þetta helvíti. Ég vildi ekki upplifa þetta
aftur og aðrir myndu ekki lifa það af að
fara sömu leið og ég fór. En ég vildi heldur
ekki hafa misst af þessu lífi.“
Einelti rótin
Bókin er tileinkuð þeim sem hafa orðið
Bakkusi og eiturlyfjum að bráð. Guðberg
segir að aðstæður í samfélaginu hafi ýtt sér
út í ruglið og vitleysuna. „Mamma var í
ástandinu og ég var stríðsbarn, sem hún
hafði engan tíma fyrir,“ rifjar hann upp.
„Ég ólst upp hjá kjörforeldrum sem ætt-
leiddu mig. Árin í Laugarnesinu voru
áhyggjulaus, en þegar við fluttum í Garð-
inn hófst eineltið og kynferðislega mis-
notkunin. Þarna voru strákar sem svifust
einskis og ég fékk fljótlega að heyra það að
ég væri ástandsbarn og þurfalingur. Þessir
drengir, sem voru um fjórum árum eldri
en ég, sátu til dæmis fyrir mér, hræktu
upp í mig stórum slummum og píndu mig
til þess að renna þeim niður. Einu sinni
voru þeir með alvöru riffil og skutu á mig
og félaga minn, sem varð líka fyrir einelt-
inu en var svo heppinn að flytja fljótlega
úr plássinu. Þeir náðu mér líka einum og
hótuðu að drepa mig ef ég gerði ekki eins
og þeir sögðu. Þeir settu dós á höfuðið á
mér og byrjuðu að skjóta af stuttu færi.
Sem betur fer heyrði pabbi eins þeirra
skothvellina, gekk á hljóðið og skakkaði
leikinn.“
Guðberg segist snemma hafa byrjað að
stunda íþróttir. „Mér þótti gaman í íþrótt-
um, var mest í frjálsum, fljótur að hlaupa
og góður í stangarstökki. Leit upp til Torfa
Bryngeirssonar í því efni. Það var líka
skemmtilegt í fótboltanum og ég var
markmaður í liði okkar sem varð Suð-
urnesjameistari 1957. Helgi Daníelsson,
markvörður Skagamanna, var fyrir-
myndin og seinna lágu leiðir okkar saman
– ekki á fótboltavellinum eins og sumir
töldu að ætti eftir að verða mitt hlutskipti,
að halda áfram í íþróttunum, heldur í yf-
irheyrslum hjá rannsóknarlögreglunni,
þar sem hann var í hlutverki yfirvaldsins.
En eineltið teygði anga sína víða og fram-
koma skólastjórans í minn garð varð til
þess að ég gekk út í 2. bekk og lauk aldrei
skólaskyldunni. Ég ræddi við hann í síma
50 árum síðar og sagði að við þyrftum að
tala saman, en af því hefur ekki orðið.“
Unglingur í óreglu
Þegar Guðberg fermdist sagði kjörfaðir
hans honum að fósturforeldrarnir væru
ekki raunverulegir foreldrar hans. Orð-
rómurinn var staðfestur. „Ég ól mig upp
sjálfur, fékk enga vernd og eineltið fór illa
með mig. Ég leitaði mér huggunar í
drykkju, skemmtunum og stelpum og
þetta óábyrga líferni vatt upp á sig. Ég
byrjaði að stela, smáþjófnaður varð að
bankaráni og lyfjaneysla að stórfelldri eit-
urlyfjaneyslu, smygli og sölu.“
Guðberg segir að sem barn hafi hann
verið einmana og oft grátið sig í svefn.
Hann hafi átt myndir af frægum leikurum
og ímyndað sér að faðir sinn væri ríkur,
bandarískur leikari. Þegar afbrotin hafi
byrjað hafi hann líkt sér við hetjurnar á
hvíta tjaldinu.
Eftir að Guðberg hætti í skóla fór hann
að vinna á Vellinum og þegar hann var 16
ára, sumarið 1960, varð fyrsta alvarlega
afbrotið að veruleika. Hann og félagi hans
voru drukknir uppi á Velli, stálu þar bíl
bandarísks yfirmanns og á leiðinni til
Reykjavíkur stoppuðu þeir við sjoppu í
Hafnarfirði þar sem þeir stálu tugum síg-
arettukartona og peningum. Reynt var að
selja kunnum leigubílstjóra þýfið en ekki
samdist um verð og svo fór að lögreglan
hafði uppi á því þar sem piltarnir höfðu
falið það. Hann var dæmdur í viku gæslu-
varðhald í Hegningarhúsinu við Skóla-
vörðustíg og þar lærði hann hvernig losna
mátti úr varðhaldi á auðveldan hátt. „Ég
gerði mér upp botnlangabólgu,“ segir
hann um fyrstu reynslu sína í varðhaldi.
Um sumarið fór Guðberg á sjóinn og í
nokkur ár hafði hann einkum viðurværi af
sjómennsku og þjófnaði þess á milli. Á
sjónum kynntist hann mönnum af sama
sauðahúsi og þeir hittust líka á Litla-
Hrauni, sem Guðberg kynntist fyrst 17 ára.
Var dæmdur í 18 mánaða fangelsi og flutt-
ur inn skömmu fyrir jól. Sumir þessara
manna voru drykkju-, dóp- og ráns-
félagar þess á milli. „Ég var snemma út-
skúfaður úr þjóðfélaginu. Ég var ekki neitt
neitt, var brotinn niður sem krakki, leitaði
til þeirra sem ekki dæmdu mig og svona
þróaðist þetta. Ég var í mesta úrhraks-
gengi nýliðinnar aldar og þetta líferni var
mín fótfesta.“
Starfaði fyrir mafíuna
Eftir að hafa unnið hér og þar, á sjónum,
síldarplani og víðar, segir Guðberg að
hugurinn hafi leitað til útlanda. „Það vildi
enginn hafa mig og ég vildi ekki búa í landi
þar sem enginn vildi hafa mig. Ég leit á Ís-
lendinga sem þorskhausa,“ segir hann.
Afbrotaferillinn erlendis hófst í Noregi
1968 og síðan hélt hann uppteknum hætti
í Svíþjóð og Danmörku áður en hann lét að
sér kveða í Bandaríkjunum fyrir tæplega
30 árum. Þar byrjaði hann á því að taka að
sér verkefni fyrir mafíuna, stóð vörð við
hús í 10 mínútur og fékk 1.000 dollara fyr-
ir, og lýsing hans á ráni á leið til Las Vegas
minnir helst á Bonnie og Clyde. Hann sat
inni í Santa Rita-fangelsinu í Los Angeles
og þegar honum var sleppt var honum
vísað úr landi þar sem hann var ólöglegur í
landinu. „Ég hef aldrei upplifað aðra eins
niðurlægingu og í þessu fangelsi enda er
það alræmt,“ segir hann. Hann sat líka
inni í Vestre-fangelsinu í Kaupmannahöfn
og Reinbach-fangelsinu í Þýskalandi og
vegna brota sinna í þessum löndum á
hann þangað ekki afturkvæmt, en auk
þess var hann í fangelsi í Hollandi, þar sem
hann rak meðal annars hóruhús. Hann
hefur búið með konum alls staðar þar sem
hann hefur verið og kvænst meðal annars í
Las Vegas og Vestre-fangelsinu. „Vikulegu
stungurnar í Reinbach voru hryllilegar og
á hverjum mánudegi gekk maður yfir
blóðpolla framan við læknastofuna,“ rifjar
hann upp. „En ég sakna þess að fá ekki að
fara aftur til Danmerkur. Ég elska landið
og allt sem danskt er.“
Það er ógjörningur fyrir venjulegt fólk
að setja sig inn í líf afbrotamanna eins og
Guðbergs. „Ef ég á að segja þér nákvæm-
lega eins og er þá var ég bara í allt annarri
veröld en fólk lifir yfirleitt í,“ segir hann.
„Ég var á eilífum flótta undan einhverju
sem ég vissi ekki hvað var fyrr en ég
kynntist Súdip-samtökunum, sem snúa
að hugleiðslu og betra lífi, og fann það að
ég var einhvers virði.“
Guðberg náði að hitta föður sinn í
Bandaríkjunum áður en hann dó. Hann
kynntist líka móður sinni en hefur ekkert
samneyti haft við hálfsystkini sín í móð-
urætt, sex að tölu. Sjálfur á hann þrjú börn
með þremur konum, barnabörn og barna-
barnabörn, en sambandið er ekkert.
„Fjölskyldan útskúfaði mér og kerfið gat
ekki fóstrað mig frekar en móður mína,
sem var meðal annars börnuð af fanga-
verði í fangelsi. Það þarf að taka til í þess-
um fangelsismálum og aðgreina fanga eftir
brotum þeirra.“
Bjartsýnn á framtíðina
Guðberg tók upp eðlilegt líferni 1996,
kvæntist enn einu sinni og fór í fasta
vinnu. Féll í stuttan tíma en náði sér aftir á
strik. Byrjaði í bókasölu og fór síðan út í að
selja tryggingar. Gekk mjög vel, en fyrir
um fimm árum var hann skorinn upp eftir
að hafa fengið fyrir hjartað og hefur verið
öryrki síðan. Hann skildi við konu sína og
tók upp sambúð með annarri konu. Þau
hafa búið á Kanarí undanfarin tvö ár, en
hafa sett stefnuna á að flytja til Íslands á
næsta ári. „Við getum ekki lifað þarna á
bótum en annars líður okkur vel og ég
vona að ég geti notið elliáranna,“ segir
hann.
Guðberg Guðmundsson
horfir bjartur til fram-
tíðar eftir að hafa farið
til andskotans og kom-
ist aftur til baka.
,,Ég fór þetta allt á brosinu
og kurteisinni, notaði
meira að segja brosið sem
vörn í eineltinu sem krakki,
stal öllu steini léttara og
var sakleysið uppmálað“
Í drykkju,
dópi og
afbrotum í
fjóra áratugi
Morgunblaðið/Ómar
Guðberg Guðmundsson segir að
hann hafi orðið fyrir einelti sem
barn í Garðinum og það ásamt
aðstæðum í samfélaginu hafi
leitt sig út í rugl og vitleysu.
Steinþór Guðbjartsson steinthor@mbl.is