SunnudagsMogginn - 01.11.2009, Page 52

52 1. nóvember 2009
R
ithöfundurinn Eric-Emmanuel
Schmitt hefur skrifað dásam-
legt, djúpt og innblásið verk
um samband sitt við Mozart.
Falleg bók hans, sem sönn gleði fylgir því
að lesa, ber einfaldlega titilinn Líf mitt
með Mozart og er þýdd á íslensku af Sig-
urði Pálssyni skáldi. Af því að það er erf-
itt, og fast að því ómögulegt, að lýsa tón-
list Mozart ítarlega án tóndæma þá fylgir
geisladiskur með bókinni. Þar er að finna
tóna frá Mozart, tónlist sem skipti Eric-
Emmanuel Schmitt gríðarlegu máli í erf-
iðum aðstæðum og bjargaði meira að
segja lífi hans. Listin getur nefnilega ver-
ið lífsakkeri.
Mozart bjargar unglingsdreng
Eric-Emmanuel var fimmtán ára gamall
þegar hann komst að þeirri niðurstöðu að
lífið væri ekki þess virði að lifa því. Hann
ákvað að fyrirfara sér. Þá heyrði hann
tónlist Mozarts og skynjaði að lífið væri
þess virði að því væri lifað. Síðan hefur
Mozart fylgt honum – reyndar ekki stöð-
ugt því þetta samband hins lifandi við
hinn látna er eins og sambönd milli hinna
lifandi, það koma stundir þar sem teng-
ingin dofnar. Eric-Emmanuel Schmitt
viðurkennir að samband hans við Mozart
hafi ekki verið samfelld gleðiganga. Á
tímabili þótti honum ekki fínt að hrífast
af tónskáldi sem geðjaðist fjöldanum svo
mjög. Honum fannst það lýsa of miklu
hjarðeðli að dá Mozart þegar flestir aðrir
virðast gera það. En svo áttaði hann sig
vitanlega á því, eins og við gerum flest á
endanum, þegar við látum af snobbinu,
að það er í góðu lagi að hrífast með fjöld-
anum.
Lofgjörð til snillings
Bókin um Mozart er lofgjörð til snillings
sem Eric-Emmanuel Schmitt er sann-
færður um að hafi gert fleira fólk ham-
ingjusamt en nokkur annar maður í ver-
aldarsögunni. Í verkum Mozarts skynjar
hann guðdóminn og finnur um leið
gleðina og bjartsýnina. Tónlist Mozarts
verður honum efni í hugleiðingu um
upphafningu svartsýninnar og hann
spyr: „Af hverju í ósköpunum að stynja
og andvarpa þegar manni er boðið upp á
að njóta?“ Og það er ekki annað hægt en
að svara honum: „Alveg rétt, hvaða vit er
eiginlega í svartsýninni? Af hverju er hún
talin svo miklu vitrænni en gleðin og
vonin?“
Ekkert dauðabragð
„Lífið er ennþá umsetið af dauðanum en
það er ekki lengur dauðabragð af því af
því við eigum tónlist Mozarts,“ segir Er-
ic-Emmanuel Schmitt. Niðurstaða hans
er: „Að segja „ég dái Mozart“ jafngildir
því að æpa að mann langi til þess að
hlæja, leika sér, hlaupa, velta sér í gras-
inu, faðma að sér himininn, gæla við rós-
ir.“
Já, við manneskjurnar gerum vissulega
svo ótal margt vitlausara í lífinu en að
hlæja, leika okkur, faðma að okkur him-
ininn og gæla við rósir. Þessi einlæga bók
minnir okkur rækilega á það.
Mozart bjargar
mannslífi
Eric-Emmanuel Schmitt skrifaði bók um mann-
inn sem hann er sannfærður um að hafi gert
fleira fólk hamingjusamt en nokkur annar
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.isF
lókin fjölskyldutengsl eru áber-
andi í haustbókaflóðinu; flókin
fjölskyldutengsl og einstæðar
mæður. Það er kannski ekki há
prósenta af þeim ca. þrjátíu bókum sem
ég er búinn að lesa af haustflóðinu sem
snýst um mæður og börn, en það vildi svo
til að ég las þrjár bækur í röð sem meira
og minna gengu út á brotin fjölskyldu-
mynstur.
Tengslin eru hvergi flóknari en í
skemmtilegri bók Bjarna Harðarsonar,
Svo skal dansa, sem segir sögu tveggja
kvenna, Sigríðar Bjarnadóttur Velding og
Sesselju dóttur hennar, en Sesselja var
langamma Bjarna. Sigríður Velding
fæddist um miðja nítjándu öldina og
Sesselja
skömmu fyr-
ir næstsíð-
ustu alda-
mót. Sigríður
bjó við mikla
fátækt, var
eiginlega
allslaus og
Sesselja átti
lítið meira,
þó hún hafi
búið við heldur betri kjör en móðir henn-
ar, en þær áttu báðar börn sem þær gátu
ekki annast - Sigríður gaf frá sér tvö börn
vegna fátæktar og Sesselja átti fimm börn
með fjórum mönnum.
Sagan sem Sindri Freysson segir í Dótt-
ir mæðra minna segir einnig frá börnum
sem verða viðskila við mæður sínar, eða
réttara sagt mæður sem verða að segja
skilið við börn sín sökum fátæktar og að-
stöðuleysis, því þó okkur hafi heldur
miðað áfram í tíma, komnir vel inn í tutt-
ugustu öldina, var fátæktin litlu minni og
síst dró úr því að ungar stúlkur létu fall-
erast - feðurnir lítið annað en sæðisgjafar
sem eru úr sögunni að getnaði loknum.
Sagan hans Sindra segir frá stúlku sem
á tvær mæður, aðra líffræðilega og hina
sem elur hana upp. Sagan er þó ekki eins
einföld og virðist við fyrstu sýn, því líf-
fræðileg móðir stúlkunnar átti sér annað
líf; hófst úr fátækt fyrir vestan í að verða
eiginkona stöndugs Englendings áður en
hún hrökklaðist til Íslands að nýju, varð
að skilja barn eftir þar ytra og síðan að
láta frá sér annað.
Bók Sindra er mun flóknari smíð en hér
er gefið til kynna, en hluti hennar rímaði
svo vel við bókina hans Bjarna að mér
fannst þær renna saman á kafla.
Þriðja bókin sem ég las í lotunni var
einnig um konu sem varð að gefa frá sér
barn, eða réttara sagt var svipt barni
sínu, því bókin hans Bergsveins Birg-
issonar um hugarfar kúa hefst þar sem
foreldrar ungrar stúlku nánast hrekja
hana að heiman og svipta hana barninu. Í
henni er mesta klisjusmíðin, bæði hvað
varðar örlög móðurinnar og svo barnsins,
en sagan er líka allt annars eðlis.
Flóknar
fjöl-
skyldur
Orðanna
hljóðan
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Ungar
stúlkur láta
fallerast og
feðurnir eru lítið
annað en sæð-
isgjafar sem eru
úr sögunni að
getnaði loknum.
Ég er iðulega með nokkrar bækur í takinu í einu.
Það helgast ekki síst af því að ég er svo heppin að
rannsóknir mínar byggja á lestri. En ég les mér líka
til eintómrar ánægju – og þá bækur af ýmsu tagi.
Stundum verða bækur ekki á vegi manns um leið og
þær koma út en góð bók verður vitaskuld ekki verri
þó að einhver tími líði frá útgáfu hennar. Sumar af
mínum uppáhaldsbókum eru orðnar meira en sjö
hundruð ára gamlar! Í september lagðist ég í lestur
og upprifjun á kveðskap Sigurðar Pálssonar í
tengslum við málþing um verk hans sem ég tók þátt
í að skipuleggja. Þá dreif ég mig loksins í að lesa
Minningabók Sigurðar sem er einstaklega sjarm-
erandi og heillandi bók. Og fyrir nokkrum vikum
hvarf ég ofan í bókina Konur eftir Steinar Braga sem
greip mig föstum tökum og kom mér algjörlega á
óvart. Ég verð að viðurkenna að ég er dálítið manísk
þegar ég les; mér finnst skemmtilegast að gleyma
mér við lesturinn og hef tilhneigingu til að leggja frá
mér bækur sem heilla mig ekki. Ég nýt þess að lesa
bækur í fáum lotum eða jafnvel í einni ef þær eru
stuttar. Í rauninni er skemmtilegast að hafa tíma til
að lesa í marga klukkutíma í senn; og lesa þá hægt
eða hratt eftir atvikum. En sumar bækur eru betri í
smærri skömmtum. Ég hef eins og margir aðrir týnt
mér í sögum Stig Larssons og þær varð ég að lesa
hratt. Af því að ég hef verið dálítið á ferðalögum
upp á síðkastið tókst mér að lesa sögurnar þrjár í
flugvélum eða lestum á síðustu vikum. Sögurnar
eru mjög spennandi og vel skrifaðar, en ég verð þó
að viðurkenna að nú er skammturinn orðinn það
stór að ég get eiginlega ekki hugsað mér að lesa fleiri
spennusögur í bili. Nú langar mig mest að leggjast í
ljóðabækur eða rólegar og seiðandi stílaðar bækur
eins og nýjustu bók Ishiguros sem ég las nýlega eða
bók Toni Morrison, Mercy, sem ég var að byrja á.
Nú er skemmtilegur tími að renna upp þegar nýju
bækurnar koma í bókabúðirnar. Ég hlakka til að
lesa bók Jóns Kalmans, en ekki síður bók Jóns Karls
Helgasonar um Ragnar í Smára og Árna Heimis um
Jón Leifs. Ég verð þó að viðurkenna að ég er sérlega
spennt að sjá hvaða tökum Óskar Guðmundsson
tekur Snorra Sturluson í nýju bókinni sem var að
koma út.
Lesarinn Guðrún Nordal, forstöðumaður Stofnunar Árna Magnússonar
Finnst skemmtilegast
að gleyma mér
Konur eftir Steinar Braga
komu Guðrúnu á óvart.
Lesbók