SunnudagsMogginn - 06.12.2009, Side 25

6. desember 2009 25
V
ið vorum ekki að lemja hann en þetta var annars
konar skepnuskapur. Við vorum til dæmis að taka
fötin hans og bleyta þau, taka skóladótið hans og
því um líkt. Þessar aðfarir okkar voru honum þó
ekki verstar heldur var það höfnunin. Hann vildi alltaf vera
vinur okkar,“ segir karlmaður á fimmtugsaldri þegar hann
rifjar upp þátttöku sína í rúmlega þrjátíu ára gömlu einelt-
ismáli.
Hann hefur í fjölda ára glímt við samviskubit vegna gjörða
sinna og telur þarft að viðeigandi úrræði séu til jafnt fyrir
gerendur sem og þolendur. „Oft á tíðum eru úrræði ekki
meir en svo að viðkomandi gerandi er tekinn til hliðar og
það er lesið duglega yfir honum rétt eftir að atvikið á sér
stað. Mér finnst líka vanta inn í umræðuna hvernig við ger-
endurnir eigum að vinna okkur út úr þessu þegar lengra er
liðið. Það kann að hljóma undarlega en það er bara verulega
vont að hafa þetta á samviskunni.“ segir hann.
Hugsanlega vegna þátttöku sinnar í einelti á unglingsárum
er hann sérstaklega smeykur um börnin sín. Þó að þau hafi
ekki enn upplifað einelti
segir hann þau með-
vituð um ljótleika þess.
Hann hefur ekki rætt
þátt sinn í eineltinu við
þau og vill ekki láta
nafns síns getið þeirra
vegna en telur mik-
ilvægt að rödd gerand-
ans fá líka að heyrast.
„Þetta var hreinn og
klár ótuktarskapur og illska í okkar tilfelli. Okkur fannst við
vera fjórir kóngar og hann bauð okkur birginn og okkur
þótti það bara nóg. Auðvitað var ekkert sem hann gerði sem
réttlætti framkomu okkar. Mér fannst þetta spennandi á
þessum tíma og hreint út sagt þá leið mér ekki illa eftir á.
Mér þótti þetta bara fyndið og spennandi, því miður. Svo
vitkast maður eftir á. Það er svo ekki fyrr en ég kem í fram-
haldsskóla sem ég geri mér grein fyrir hversu rangt eineltið
var og svo seinna helltist sektarkenndin yfir mig. Ég skil
ekki hvernig í ósköpunum mér datt þetta í hug,“ segir hann.
Eineltið byrjaði þegar drengirnir voru 12 ára gamlir og stóð
það yfir í þrjú ár. Hann segir bekkjarfélagana og önnur börn
hafa verið meðvituð um eineltið og þau hafi ekki brugðist
við því en hann telur ekki við þau að sakast. Hann veit til
þess að þolandinn hafi reynt að segja frá en kvörtun hans
hafi ekki hlotið neinn hljómgrunn. „Við [gerendurnir]
bjuggum allir við besta atlæti sem hægt var að hugsa sér. Það
var ekkert að hjá okkur og við komum allir frá fyrirmynd-
arheimilum. Kannski var það einmitt vegna þess sem kvart-
anir þolandans hlutu ekki þá athygli sem þær áttu skilið?
Við höfum aðeins rætt þetta okkar á milli og mér finnst
eins og allir glími við samviskubitið. Þetta var alveg skelfi-
legur kafli sem ég lokaði á allt of lengi. Okkur vegnar öllum
vel í dag og þolandanum líka. Ég hef rætt oft við hann og við
erum sáttir í dag. Það er bara samviskan sem er alltaf að
naga mann. Það er nefnilega miklu auðveldara að fá fyr-
irgefningu frá fórnarlambinu heldur en frá sjálfum sér,“ seg-
ir hann.
Eineltið hætti ekki vegna inngrips heldur dró úr því smám
saman með auknum þroska drengjanna. Hann segir mikinn
mun á skilningi þjóðfélagsins á einelti í dag og fyrir þrjátíu
árum en hefur þó fundist vanta inn í umræðuna hvernig
hjálpa eigi gerendum sem berjast við drauga fortíðar. „Ég
held að þetta hljóti að angra alla sem níðast svona á öðrum
einstaklingi. Ég tel að það séu margfalt fleiri en ég sem eru
að eiga við samviskubitið í dag,“ segir hann.
„Það er nefni-
lega miklu auð-
veldara að fá
fyrirgefningu frá
fórnarlambinu heldur
en frá sjálfum sér.“
Gerendur
glíma við
samviskubit
Einkenni gerandans
Foreldrum reynist oft erfitt að viðurkenna og takast á við það að barnið þeirra leggi önnur
börn í einelti. Það gagnast samt sem áður barninu seint að gera lítið úr slæmri framkomu
þess og því skiptir máli að gerandinn fái viðeigandi aðstoð, ekki síður en þolandinn. Sam-
starf við skóla eða starfsmenn, þar sem eineltið á sér stað, skiptir hér sköpum.
Viðhorf gerandans til ofbeldis er yfirleitt jákvæðara en almennt gerist. Gerandinn á
erfitt með að fara eftir reglum og hefur mikla þörf fyrir að ráðskast með aðra. Hann er
oft skapbráður og fljótfær og beitir valdi og hótunum til að fá vilja sínum framgengt.
Gerandinn á erfitt með að setja sig í spor annarra en er fær um að kjafta sig út úr erfiðum
aðstæðum. Gerandinn er oftar vinsælli meðal jafningjanna en þolandinn.
Viðbrögð foreldra
Það er mikilvægt að foreldrar gefi barninu nægan tíma og geri
ekki lítið úr reynslu þess af einelti. Það er aldrei við barnið að
sakast sé það lagt í einelti. Það skiptir miklu máli að halda ró
sinni þegar rætt er við barnið því það veit ekki á gott að rjúka
upp og leita í bræði til gerandans og foreldra hans. Barnið er
hrætt við að vera barnið sem „klagaði“. Hafið strax samband við
skólayfirvöld og kennara, ræðið áhyggjur ykkar og fáið leiðbein-
ingar. Gott getur verið að leita til námsráðgjafa skólanna eða
panta tíma hjá ráðgjafa Regnbogabarna.
Þorlákur H. Helgason, framkvæmdastjóri Olweusaráætlunarinnar á Íslandi, veitti ráðgjöf. Nánari fróðleik um einelti má finna í nýútkomnum bæklingi Heimilis og skóla, Einelti – góð ráð til foreldra.
Morgunblaðið/Kristinn