SunnudagsMogginn - 06.12.2009, Síða 28

28 6. desember 2009
Á
rni, ertu ekki örugglega að merkja?“ spurði
Haraldur Sigurðsson. „Nei! Ég rata út, ekkert
mál,“ svaraði Árni og eiginlega hvarf í
gufuskýi sem rauk frá honum þegar við
stoppuðum í smástund til að hvíla okkur. Við vorum
staddir inni í miðjum frumskógi á eyjunni Krakatá í
Indónesíu, hitinn var óbærilegur, um 40 gráður og rak-
inn örugglega nálægt 100 prósentum. Þetta var eins og
að vera í gufubaði, ná varla andanum en verða samt að
höggva sér leið út.
Við vorum í vísinda- og rannsóknarleiðangri með
Haraldi Sigurðssyni, prófessor og eldfjallafræðingi við
Rhode Island-háskólann í Bandaríkjunum. Auk okkar
Árna Johnsen voru í hópnum Steve Carey aðstoð-
arprófessor og Charles Mandeville doktorskandidat, Jón
Björgvinsson kvikmyndagerðarmaður og kona Haraldar,
Jane.
Haraldur fór fremstur með sveðju til að höggva okkur
leið í gegnum þéttan og nær aldimman frumskóginn.
Menn skiptust á að höggva leiðina, tágar þurfti að fjar-
lægja og þéttan lággróður svo menn kæmust áfram leið-
ar sinnar. Sá sem var aftastur í röðinni merkti tré af og
til svo við mundum rata út úr skóginum ef leiðin fram-
undan lokaðist. Það varð að hafa varann á sér í hverju
fótmáli því þarna vorum við á stað sem enginn hafði
stigið fæti á áður. Það var allt morandi í stórum
kóngulóm og baneitruðum snákum sem geta hæglega
drepið fullorðinn mann á 20 mínútum. Einnig risakyrk-
islöngum, þeim stærstu sem fundist hafa á jörðinni, og
tveggja til þriggja metra löngum drekum sem lágu hálf-
ósýnilegir í skóginum allt í kringum okkur. Þegar mað-
ur sá þeim bregða fyrir runnu þeir hálfpartinn saman
við gróðurinn. Ávallt var augnaráðið ófrýnilegt.
Árni var hættur að merkja, hitinn var að sjúga frá
okkur allt þrek og það var nánast myrkur inni í skóg-
inum þar sem laufið var svo þétt. Við höfðum verið í
nokkra klukkutíma að paufast áfram þvert yfir eyjuna.
Haraldur gróf af og til í jarðveginn og tók sýni, hann var
að rannsaka hvernig og hvers vegna hún sprakk í loft
upp 27. ágúst 1883 og hvarf í hafið að mestum hluta.
Einungis þriðjungur eyjunnar stendur eftir og heitir Ra-
kata. Hinir hlutarnir, Perboewatan og Danan, hurfu of-
an í gíginn. Danan var 450 metra há og hvarf niður á
250 metra dýpi. Í sprengingunni fórust um 36.000
manns, yfir 90 prósent í 40 metra hárri flóðbylgjunni
sem fylgdi á eftir. Flóðbylgjan sem varð á Súmötru um
jólin 2004 var um 12 metra há og grandaði um 300 þús-
und manns.
Sprengingin þegar Krakatá sprakk var svo öflug að
hún heyrðist alla leið til Ástralíu, sem er í 2.000 km
fjarlægð, og hljóðbylgjan fór þrjá hringi í kringum jörð-
ina. Aska og brennisteinsgas þeyttist upp í heiðhvolfið
og móðan hafði áhrif á loftslag um alla jörð, það varð
myrkur við Krakatá í tvo daga. Skip voru föst uppi í
trjám tvo og hálfan kílómetra inni í landi og allir 3.000
íbúar eyjunnar Sebesi, sem er um 900 metra há, fórust
þegar flóðbylgjan skall á henni. Margir skoluðust á haf
út. Sebesi er um 80 kílómetra frá Krakatá.
Hafa varð hraðar hendur því við vissum ekki hvað við
yrðum lengi að komast út úr skóginum og hvernig leið-
in framundan væri. Það var rigning í aðsigi og við urð-
um að komast út áður. Í frumskógarrigningu fer allt á
flot á augabragði með tilheyrandi aukningu á dýralífi og
hættum sem því fylgja. Við vorum ekki langt frá því að
komast út úr skóginum þegar við lentum í snarbrattri
brekku, um 30 metra hárri, nánast þverhníptri. Klífa
varð vegginn með því að hanga í tágum úr skóginum,
það vantaði bara Tarsan til að gera þetta fullkomið.
Á miðri leið upp brekkuna, sem var öll vaxin gróðri,
slímug og sleip, var hola þar sem ófrýnilegt ferlíki á
stærð við fótbolta, loðið með margar lappir, starði á þá
sem framhjá fóru. Hristist allt og nötraði. Klífa varð
framhjá holu dýrsins hangandi á örmjórri trjágrein. Allir
klifu í röð, hver á eftir öðrum framhjá kvikindinu til-
búnir að höggva með sveðjunni gerði það árás. Jane og
okkur hinum var ekki skemmt en Haraldur róaði hana
niður af yfirvegun.
Við komumst út úr skóginum eftir nokkra klukkutíma
úrvinda og rennandi blaut. Það var stórkostlegt að sjá
sjóinn og allir hentu sér hálfrænulausir beint út í hann
til að kæla sig. Þarna eru einhver mestu hákarlasvæði
Indónesíu og eftir smástund í sjónum komu þrír uggar á
fleygiferð í áttina að okkur. Ég þaut upp úr sjónum og
kallaði á Árna: „Það eru hákarlar hérna úti um allt,
komdu þér upp úr sjónum!“
Árni leit upp. Allir voru farnir í land nema hann. „Já,
komi þeir bara ef þeir þora,“ hrópaði hann þegar hann
sá hákarlana nálgast og sló af öllu afli í sjóinn með til-
heyrandi gusugangi. Það skipti engum togum að hákarl-
arnir syntu burt í ofboði. Þeir hafa sennilega séð sæng
sína upp reidda, með því að éta þennan mann yrði ævi-
löng magapína þeirra hlutskipti.
Hákarlarnir sluppu í þetta sinn og við gátum kælt
okkur áfram í tærum sjónum. Við náðum í tjaldbúðirnar
okkar í jaðri frumskógarins á eyjunni Sertung, rétt fyrir
myrkur. En það dimmir mjög hratt á þessu svæði.
Klukkutíma seinna kom þvílík rigningardemba að allt
fór á flot.
Haraldur Sigurðsson er vísindamaður sem hefur háð
marga hildina við náttúruöflin og alltaf haft sigur þó að
oft hafi mátt litlu muna. Ég hef engan mann séð sem
hefur sama ævintýraljóma yfir sér og hugrekki og Har-
aldur. Hann er hinn sanni Indiana Jones. Í einni ferð
hans til Mexíkó til að rannsaka eldgos byrjaði að gjósa
þar sem Haraldur var á gígbrúninni. Yfir hann rigndi
tuttugu kílóa eldhnöttum en eins og venjulega slapp
hann. Í þetta skiptið án skrámu. Oft hefur hann þó
skrámast og brennst á öðrum vígstöðvum.
Haraldur og félagar fundu fyrstir manna í heiminum
þorpið sem hvarf undir ösku á Tambora-eldfjallinu sem
gaus gífurlegu sprengigosi 1815, og er mesta eldgos á
Hákarl-
arnir
syntu burt
í ofboði
Sagan bak við myndina
Ragnar Axelsson rax@mbl.is