Skólablaðið - 01.12.1958, Blaðsíða 23

- 83 -
'AA/kAR LLtA
J5LEÍ/II<A R FURNSDWR
í Gunnlaugs sögu. Höfundurinn beitir
þessu listarbragði til a<5 vekja eftir-
væntingu í hjarta lesandans. f kaflanum
ÍSLENZKU fornsögurnar eru odauð- j
leg listaverk, sem þjóðin hefur varðveitt ,
öldum saman. Þær eru ritaðar á tíma-
bilinu frá ofanverðri 12. öld til önd-
verðrar 14. aldar. En atburðirnir, sem |
sagt er frá, gerðust minnst einni og
hálfri öld áður. Sögurnar eru því byggð- i
ar á munnmælum. Höfundarnir hafa
safnað til sín sögum og vinzað hið bezta |
úr og steypt því saman í eina heild.
Þeir hafa einnig bætt samtölum við frá
eigin brjósti án sögulegra heimilda.
f fornsögunum er mjög víða brugðið ;
upp meistaralegri lýsingu á skapsmunum j
manna. Má þar nefna frásögnina í Egils j
sögu, þegar Egill var hjá Aðalsteini kon- j
ungi eftir dauða Þorolfs bróður síns.
Snilldarleg er lýsingin á harmi Egils,
sem verður að lokum að þoka fyrir fé-
græðginni.
f sumum fornsögunum eru drauga-
og kynjasögur, sem 'hafa á sér þjóð-
sagnablæ. Má þar nefna kaflann í Eyr - j
byggju um Fróðárundur. Þar urðu ýms- j
ir kynjaatburðir vegna álaga, sem lögð
höfðu verið á ársalinn Þórgunnu.
Einnig eru tunglskinslýsingar, sem varpa ,
draugalegum blæ á frásögnina. Er tungl- j
ið þá látið vaða í skýjum. í frásögn-
inni í Grettlu s:L viðureign Grettis við
Glám er þessi stutta og ömurlega tungl-
skinslýsing : "Tunglskin var mikit úti
ok gluggaþykkn; hratt stundum fyrir,
en stundum dró frá. NÚ í því er Glámr j
fell, rak skýit frá tunglinu, en Glámr
hvessti augun upp í móti." Það er eins
og kalt vatn renni milli skinns og hör -
unds við lestur þessarar draugalegu lýs- i
ingar.
í uppistöðu margra fornsagna er
meginþráðurinn oíinn úr örlagatrúnni.
Hún kemur víða fram í draumum, svo
sem í draumum Guðrúnar Ósvífursdóttur I
í Laxdælu og draumi Þorsteins á Borg
í Sturlunga sögu um ÞÓrurnar tvær á
Þingvöllum kemur örlagatrúin Ijóslega
fram, þegar eldri Þora spyr systur
sína, hvaða mar.n hún vildi helzt eiga.
Yngri Þora segir, að allt muni "ætlat
fyrir, ok gerir því ekki hugsan fyrir
slíku at bera eða geipa þar um nökkut."
Þessi lífsskoðun, að "eigi má sköpum
renna" kemur einnig glöggt fram í vís-
unni, sem Þórir jökull kvað í Örlygs-
staðabardaga 1238. f síðasta vísuorð-
inu segir hann; "Eitt sinn skal hverr
deyja."
Einkenni á stíl fornsagnanna er, að
höfundurinn dylst sjálfur bak við frá-
sögnina. Sögumaðurinn er fyrst og
fremst áhorfandi. Stíllinn er einfaldur
og eðlilegur.
Mikið hefur verið ritað um sann-
leiksgildi sagnanna. Hafa sumir viljað
trúa hverju orði, sem í sögunum er,
en aðrir viljað fara varlega í sakirnar.
En fornsögurnar eru sígild listaverk,
hvort sem þær eru sannar eða ekki.
Þær eru andlegur fjársjóður, sem hélt
lífinu í íslenzku þjóðinni á niðurlæging-
artímum hennar og blés krafti í hana
í sjálfstæðisbaráttu hennar.
jón R. Stefánsson.
SKAMMDEGI, frh. af bls. 95.
Hér er trikið sagt, en fátt af viti.
En ég bið íonáts, pví að dagurinn er
stuttur, Ijósið lítið og andinn snauður
sem eyðimörk.
Þetta er Ijóðið mitt um gleðina, sem
varði eina nótt, óðurinn um dapurleikann.
Sjálfsagt ekki skemmtilegt aflestrar, en
"þat verð stundum, at mönnum verðr
harms síns at léttara, er um er rætt."
Reykjavík, 20. jan. 1958.
Þ. G.