SunnudagsMogginn - 14.02.2010, Blaðsíða 16

16 14. febrúar 2010
H
ver er bakgrunnur skáldsins? Ertu héðan úr
Reykjavík og fórstu strax að skrifa eða
varstu í einhverju námi áður?
„Móðir mín heitir Ingibjörg Herdís Hall-
dórsdóttir og er sjúkraliði, pabbi er fiskverkandi og heitir
Óskar Kjartan Guðmundsson.
Ég ólst upp í Breiðholti til sjö ára aldurs, þá tók Graf-
arvogurinn við til ársins 2000, þá fluttum við í Vest-
urbæinn. Ég var í Breiðholtsskóla og Foldaskóla og síðan
MR.
Ég byrjaði í lögfræði í háskólanum en hætti því námi.
Ég gleymdi reyndar að þakka einum manni í ræðunni í
gær. Það var sá sem stal töskunni minni hálfum mánuði
fyrir jólaprófin. Þetta var lítil, svört taska og það stóð
Forrest Gump á henni. Maðurinn þekkir hana ábyggilega
af lýsingunni ef hann les þetta.
Ég var í fornbókabúðinni hans Braga, þegar hann var
við Vesturgötuna, og lagði hana frá mér á ganginum. Ari
Gísli Bragason var að sýna mér gamla bók eftir Arngrím
lærða bak við, en þegar ég kom aftur fram var taskan
horfin, allar lagabækurnar og glósur vetrarins. Ég hafði
verið nokkuð áhuga- og samviskusamur í náminu, en tók
þetta sem merki um að ég ætti að snúa mér að öðru. Hér
með færi ég þessum þjófi þakkir fyrir inngripið.“
Þannig að þjófurinn hefur valdið því að þú fórst að
leggja fyrir þig skriftir?
„Ég fór reyndar í frí fyrst en færði mig síðan í lyfjafræði
haustið eftir. Þar varð ég líka fyrir undarlegri upplifun.
Ég vaknaði einn morguninn þegar ég átti að mæta í skól-
ann og fékk það á tilfinninguna að ég væri að mæta í tíma
fyrir einhvern annan. Þetta var einn af þessum gráu nóv-
emberdögum – ég fékk sterklega á tilfinninguna að ein-
hver hefði hringt í mig og beðið mig að mæta í fyrirlestra
og dæmatíma dagsins og glósa því hann kæmist ekki
sjálfur. Ég ákvað að gera uppreisn gegn þessu og mæta
ekki.
Ég lét reyndar ýmislegt trufla mig á meðan ég var í
námi, hlustaði á tónlist og las mikið frjálst, skáldverk og
ljóð, og fiktaði krampakennt við skriftir. Ég fann að ég
festi ekki yndi í Háskólanum og man það skýrt þegar ég
byrjaði að hripa niður af einhverri alvöru athugasemdir í
bók með það að markmiði að verða rithöfundur. Ég sótti
Mokka og mætti þangað með David Hume en hafði miða
inni í henni þar sem ég skrifaði athugasemdir mínar nið-
ur. Ég var hálffeiminn við að fólk áttaði sig á að ég væri
farinn að daðra við rithöfundinn. Sú bók er ansi snjáð
miðað við hvað hún er lítið lesin, ég notaði hana ein-
göngu til að fela að ég væri búinn að færa mig í ritstörfin –
kannski líka fyrir sjálfum mér. Ég fór einmitt niður á
Mokka núna í vikunni til að skrifa þakkarræðuna fyrir af-
hendingu verðlaunanna. Ég settist í sama sætið og ég sat
jafnan í þegar ég var að byrja að vinna við þetta. Mokka er
kaffihús ríkt af fastakúnnum, þess vegna var yfirleitt
sama fólkið þarna þegar ég mætti á mínum tíma, allir í
sínu sæti og þetta eina yfirleitt laust fyrir mig. Sætið er
innst á bekknum sem er á móti afgreiðsluborðinu.“
Ein senan í bókinni gerist á Mokka, þar sem titillinn
verður til þegar söguhöfundur heyrir orðið Bankster
notað sem einhverskonar samsuðu úr orðunum banker
og gangster og verður brjálaður. Er það þá sena sem þú
upplifðir úr sæti þínu á Mokka?
„Mér finnst Mokka svo verndað umhverfi, meira að
segja tíminn hefur lágmarksáhrif á það. Mokka var eins
fyrir uppsveifluna, í uppsveiflunni og er eins í nið-
ursveiflunni. Alltaf þetta sama afslappaða umhverfi.
Þannig að mér fannst upplagt að hafa eina af aðalsen-
unum þar, kraftmestu senuna eiginlega, þegar söguhetj-
an rís upp. En senan er skálduð. Maður heyrði oft fólk
tala saman á kaffihúsum og götuhornum. Eðlilega féllu
oft stór orð.“
Hvernig endaðirðu sem starfsmaður í banka?
„Ég byrjaði hjá Landsbankanum sem sumarstarfs-
maður árið 1999. Fyrir utan sumarið 2002, þegar ég vann
sem hjólbörugutti við fornleifauppgröft í Reykholti í
Borgarfirði og á Hólum í Hjaltadal var ég sumarstarfs-
maður hjá Landsbankanum til ársins 2005; fékk þá fast-
ráðningu. Með fullri vinnu náði ég að jafnvægisstilla lífið,
skipuleggja skriftirnar og taka þetta föstum tökum. Það
er hálfgerð frumregla að skrifa alltaf eitthvað á hverjum
einasta degi, líka eftir Bessastaðabúgí.“
Þú segist yfirleitt vera skrifstofumaður, en hvað er
það nákvæmlega sem þú gerir í bankanum?
„Þau voru reyndar að stríða mér eitthvað í dag í
vinnunni að ég skyldi ekki kalla mig bankamann, þannig
að ég held að ég gangist við því núna: Hæ, ég heiti Guð-
mundur og er bankamaður. Starf mitt er samt lítið tengt
enska orðinu „banker“. Ég er mest í því að ljósrita og
skanna fyrir þá sem sinna ákvarðanatökunni í fyrirtæk-
inu, græja fundargögn og þess háttar. Ég sinni þjónustu
við starfsfólk, það nefnist rekstrarþjónusta sem er deild á
starfsmannasviði. Þetta er ekki mjög skilgreint starf,
maður þarf bara að vera sveigjanlegur og með vel fitu-
sprengda þjónustulund.“
Vinir þínir í bankanum, vissu þeir að þú varst að
skrifa þetta?
„Nei, ekki á meðan ég var að skrifa. Nema einn, Pétur
Örn, sem er núna í slitastjórninni. Ég mætti honum ein-
mitt á ganginum daginn eftir að bankinn féll og hann
sagði við mig: „Skáld, það þarf að skrifa um þetta!“ Ég
tók hann á orðinu og lét vita að ég væri með hríðir.
Stundum minnti ég hann á þær en hann fékk ekkert að
lesa.“
Hvernig voru viðbrögð vinnufélaganna þegar bókin
kom út?
„Mjög jákvæð. Hinir neikvæðu hafa alveg hlíft mér.
Margir hafa lesið Banksterinn og margir talað um að
kaupa bókina eftir að ég fékk verðlaunin. Fólk þarf jú
mismikið til að koma sér út í bókabúð. Mér var síðan tek-
ið með kostum og kynjum þegar ég mætti til vinnuna eft-
ir verðlaunaathöfnina. Blóm og sælgæti á borðinu. Aldrei
hafa beðið mín svona mörg skeyti í inboxinu eins og þeg-
ar ég kveikti á tölvunni um morguninn. Mér brá, því
venjulega er samhengi á milli magns skeyta í inboxinu og
álagsins yfir daginn en í þetta sinn tengdust þau ekki
vinnunni, dagvinnunni það er að segja – hamingjuósk-
irnar með viðurkenninguna voru innilegar og frekar
margar.“
En aftur að verkinu sjálfu, það er ára hógværðar og
næmni í henni. Atriðin og uppákomurnar eru svo raun-
verulegar að maður hefur það á tilfinningunni að þú
hafir séð þetta eða upplifað. Í það minnsta að þetta hafi
gerst hvort sem þú hefur séð það eða ekki.
„Já, örugglega, einhvers staðar. Atvikin áttu sér að
minnsta kosti stað í höfðinu á mér. Það er oft með texta,
skáldaðan texta, að hann hefst með einum dropa af raun-
veruleika. Eitthvað sem maður upplifir en fiktar svo í,
breytir viðbrögðum, afleiðingum, sem svo hlaða eintóm-
um skáldskap utan á sig. Þannig er Bankster ekki saga
mín. Ég er einhleypur og var einhleypur meðan á þessu
öllu stóð. Ástarsamband Markúsar og Hörpu er járna-
bindingin í verkinu. En ég var ákveðinn í því að það þyrfti
að skrifa um þetta hrun og það þyrfti að gera það með
ákveðnum hætti. Þegar ég var að melta hvaða nálgun ég
ætti að hafa hitti ég gamlan bekkjarfélaga úr MR sem, eins
og Vésteinn í bókinni, er sagnfræðingur í doktorsnámi,
„Skáld, það
þarf að skrifa
um þetta!“
Það vakti þónokkra athygli þegar 32 ára skrifstofumaður í
banka fékk tilnefningu til hinna íslensku bókmenntaverð-
launa í haust fyrir bók sína Bankster. Hún fjallar um banka-
mann og konu hans sem missa bæði vinnuna í efnahags-
hruninu á Íslandi fyrir einu og hálfu ári. Menn urðu ekki síður
undrandi þegar tilkynnt var á miðvikudaginn að Guðmundur
þessi Óskarsson ynni verðlaunin. Þetta er þriðja bók höfund-
arins en áður hafa komið út eftir hann Vaxandi nánd (2007) og
Hola í lífi fyrrverandi golfara (2008).
Börkur Gunnarsson borkurg@gmail.com